Niesnujowate
Pamphiliidae[1]
Cameron, 1890
Okres istnienia: jura środkowa–dziś
174.7/0
174.7/0
Ilustracja
Niesnuja różana
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

Nadrząd

skrytoskrzydłe

Rząd

błonkoskrzydłe

Podrząd

rośliniarki

Nadrodzina

osnujowce

Rodzina

niesnujowate

Żerujące larwy Neurotoma flaviventris.

Niesnujowate[2][3], osnujowate[4] (Pamphiliidae) – rodzina owadów z rzędu błonkówek, z podrzędu rośliniarek[1].

Budowa ciała

Owady o średniej wielkości, osiągają długość 8–18 mm. W ubarwieniu owadów dorosłych przeważają ciemne barwy, z jaśniejszym wzorem. Charakteryzują się krępą budową ciała i silnie spłaszczonym odwłokiem[4]. Ich czułki są cienkie, nitkowate[5][4]. Skrzydła przedniej pary odznaczają się wyraźnie falistą żyłką analną[6]. Drugi z tergitów odwłoka jest podzielony przez środek[6], a ponadto tergity od drugiego do ósmego są po bokach ostro zagięte nad przetchlinkami[6][5].

Ekologia i występowanie

Gąsienicowate larwy tych owadów są fitofagami, żerującymi na liściach (foliofagi). Wyposażone są gruczoły przędne. Z wytwarzanych nici formują na liściach oprzędy i sieci. Przedstawiciele Cephalciinae żerują na igłach nagonasiennych z rodziny sosnowatych, a pozostałe rodzaje współczesne na roślinach okrytonasiennych, których liście uprzednio zawijają w rolki. W pojedynczym oprzędzie żerować może jedna (gatunki samotne) lub wiele larw[7][6].

Wiele niesnujowatych uznawanych jest za ważne szkodniki w sadownictwie i leśnictwie np. osnuja gwiaździsta, osnuja świerkowa i osnuja sadzonkowa[8].

Owady głównie holarktyczne[6], zasiedlające strefę umiarkowaną i borealną Eurazji i Ameryki Północnej. Na południe sięgają do Meksyku, Mjanmy i Indii[7]. W Polsce stwierdzono 38 gatunków[2] (zobacz: niesnujowate Polski).

Systematyka i ewolucja

Rodzina niesnujowatych obejmuje 330 gatunków współczesnych oraz 8 wymarłych, zgrupowanych w 10 rodzajach współczesnych[6][9] i 5 rodzajach wymarłych, w tym[7][9]:

  • podrodzina: Juralydinae
    • †Atocus Scudder, 1892
    • †Juralyda Rasnitsyn, 1977
    • Neurotoma Konow, 1897
    • †Scabolyda Wang et al, 2014
  • podrodzina: Cephalciinae
    • Acantholyda Costa, 1894
    • Caenolyda Konow, 1897
    • Cephalcia Panzer, 1805
    • †Tapholyda Rasnitsyn, 1983
  • podrodzina: Pamphiliinae
    • Kelidoptera Konow, 1897
    • Onycholyda Takeuchi, 1938
    • Pamphilius Latreille, 1802
    • Pseudocephaleia Zirngiebl, 1937
  • podrodzina: incertae sedis
    • †Ulteramus Archibald et Rasnitsyn, 2015

Niesnujowate znane są w zapisie kopalnym od jury środkowej, a najstarsze ich skamieniałości należą do gatunku Scabolyda orientalis i pochodzą sprzed około 165 milionów lat[6]. Wszystkie gatunki mezozoiczne należą do podrodziny Juralydinae, a z eocenu obok wymienionej podrodziny znany jest jeszcze rodzaj Ulteramus. W oligocenie żył rodzaj Tapholyda, a z miocenu pochodzą skamieniałości żyjącego również współcześnie rodzaju Acantholyda. Brak w zapisie kopalnym Pamphiliinae[7]. Analizy filogenetyczne Wanga i innych z 2016 wskazują, że po przeniesieniu rodzaju Neurotoma do Juralydinae wszystkie podrodziny są monofiletyczne, a Juralydinae zajmują pozycję bazalną[6].

Przypisy

  1. 1 2 Pamphiliidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 Wiesław Piotrowski, Robert Rozwałka, Danuta Sołtyk. Dane o występowaniu przedstawicieli rodzin okrzeczowatych Xyelidae, niesnujowatych Pamphiliidae i szarżnikowatych Megalodontesidae (Hymenoptera: Symphyta) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 25 (2), s. 89–96, 2006. Polskie Towarzystwo Entomologiczne. ISSN 0138-0737. (pol.).
  3. ↑ Wiesław Piotrowski, Henryk Szołtys. Rośliniarki (Hymenoptera: Syrnphyta) w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Część 1: rodziny Xyeloidae, Pamphiliidae, Megalontesidae, Xiphydriidae, Siricidae, Cephidae, Orussidae. „Acta entomologica sitesia”. 14–15, s. 45–54, 2007. ISSN 1230-7777. (pol.).
  4. 1 2 3 osnujowate, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2014-09-30].
  5. 1 2 Henri Goulet: Chapter 6. Superfamilies Cephoidea, Megalodontoidea, Orussoidea, Siricoidea, Pamphilioidea, and Xyeloidea. W: Hymenoptera of the world: An identification guide to famihes. Henri Goulet, John T. Huber (red.). Ottawa: Minister of Supply and Services Canada, 1993, s. 104–110. ISBN 0-660-14933-8.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 Mei Wang, Alexandr P. Rasnitsyn, Hu Li, Chungkun Shih, Michael J. Sharkey, Dong Ren. Phylogenetic analyses elucidate the inter-relationships of Pamphilioidea (Hymenoptera, Symphyta). „Cladistics”. 32, s. 239–260, 2016. DOI: 10.1111/cla.1212.
  7. 1 2 3 4 S.B. Archibald, A.P. Rasnitsyn. Taxonomic names, in New early Eocene Siricomorpha (Hymenoptera: Symphyta: Pamphiliidae, Siricidae, Cephidae) from the Okanagan Highlands, western North America. „The Canadian Entomologist”. 148, s. 209–228, 2015.
  8. ↑ Józef Banaszak: Rząd: błonkówki – Hymenoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 324–328.
  9. 1 2 Mei Wang, Alexandr P. Rasnitsyn, Chung Kun Shih, Dong Ren. New fossils from China elucidating the phylogeny of Praesiricidae (Insecta: Hymenoptera). „Systematic Entomology”. 41, s. 41–55, 2015.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.