| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Inspektorat Graniczny nr 19 |
.svg.png.webp){kind=small}
Komisariat Straży Granicznej „Komańcza” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
Geneza
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[2]. Komisariat Straży Celnej „Komańcza”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dukla”[3].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Baligród”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Baligród” do Inspektoratu Granicznego nr 19 „Nowy Zagórz” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił skład i granice nowo powstałego Inspektoratu Straży Granicznej „Sambor”[8]. Komisariat „Wola Michowa” wszedł w jego strukturę[8]. Czasowo pozostał jednak w Inspektoracie Granicznym „Krosno”[9]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Roztoki” do Cisnej i przemianował ją na placówkę I linii „Cisna”[10]. Rozkazem nr 1 z 29 stycznia 1934 w sprawach [...] zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii Wisłok z komisariatu Straży Granicznej „Jaśliska” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Wola Michowa”[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówki II linii do Komańczy[12]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Maniów” do Balnicy[13]. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Zubeńsko”[14] i posterunek SG „Czystohorb”[14]. Tym samym rozkazem wydzielił placówkę I linii „Balnica” z komisariatu Straży Granicznej „Komańcza” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Cisna”[14]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował posterunek SG „Czystohorb” na placówkę I linii i przeniósł ją do m. Dołżyca[15].
Siedziba komisariatu mieściła się w budynku, sprzedanym w 1935 Straży granicznej przez hr. Stanisława Potockiego[16].
Służba graniczna
Sąsiednie komisariaty:
Funkcjonariusze komisariatu
| Kierownicy/komendanci komisariatu | ||
|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
| podkomisarz | Franciszek Szymański[18] | 1928 – 1930 |
| podkomisarz | Stanisław Widliński[uwaga 1] | 24 IX 1934[20]–1939[21] |
| Zastępcy komendanta komisariatu | ||
| przodownik | Andrzej Rychter | 1 V 1939[22] – |
Struktura organizacyjna
Uwagi
- ↑ Stanisław Widliński – od 1914 żołnierz II Brygady Legionów Polskich. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie polsko-ukraińskim w Galicji Wschodniej. Od stycznia 1919 w składzie 1 pułku piechoty Legionów walczył bolszewikami na Wileńszczyźnie i Białorusi. W 1920 brał udział w walkach pod Dyneburgiem. W latach 1926-1930 pełnił służbę w 79 pułku piechoty. 1 czerwca 1932 został przyjęty przez Straży Granicznej na stanowisko kierownika placówki w Śląskim Inspektoracie Okręgowym Straży Granicznej. Od 1932 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Żabie”, a w 1934 mianowany kierownikiem komisariatu SG „Komańcza”. Po kampanii wrześniowej przedostał się na Węgry i dalej do Francji. W czerwcu 1940 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkał w Long Maraton koło Stratford. W 1965 powrócił do Polski i zamieszkał w Sanoku[19].
- ↑ Długość ochranianego odcinka wynosiła 47 km.
- ↑ W 1934 przeniesiona do Balnicy.
- ↑ W 1939 przeniesiona do komisariatu „Cisna”.
- ↑ W 1932 przeniesiona do Cisnej.
- ↑ do roku 1930.
Przypisy
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- 1 2 3 Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
- 1 2 3 4 Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 52.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 92.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 99.
- 1 2 3 Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 145.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 180.
- ↑ Archiwum miasteczek i wsi pow. sanockiego, leskiego, ustrzyckiego. Kwestionariusze z badania środowiska. Komańcza. 1939, s. 1a.
- 1 2 Promińska 2011 ↓, s. 5.
- ↑ Kozłowski 2007 ↓, s. 214–235.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338-339.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338.
- ↑ Kozłowski 2007 ↓.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757.
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Lwowska lista akt personalnych byłych funkcjonariuszy oraz pracowników kontraktowych Straży Celnej i Straży Granicznej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 4, s. 214–235, 2007. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.