| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
.svg.png.webp){kind=small}
Komisariat Straży Granicznej „Herby” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[3]. Komisariat Straży Celnej „Kamińsko”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Praszka”[4].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.
Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Herby”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6]. W rzeczywistości komisariat Straży Celnej „Kamieńsko” z dniem 4 maja 1928 został przeniesiony do Herb[1][7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
W 1921 roku w Herbach stacjonował sztab 2 kompanii 4 batalionu celnego. 2 kompania celna jedną ze swoich placówek wystawiła w Herbach[8].
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[9]. Do 1828 roku funkcjonował komisariat Straży Celnej „Kamieńsko”[7]. Z dniem 4 maja 1928 został przeniesiony do Herb[1]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Herby” do Inspektoratu Granicznego nr 14 „Lubliniec” i określił jego strukturę organizacyjną[6]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[10]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę II linii „Częstochowa”[11]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Węglowice”[12].
Służba graniczna
Sąsiednie komisariaty:
Funkcjonariusze komisariatu
| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| pkom. | Stefan Leśniak | 3 IX 1928 – 15 X 1930 | kierownik komisariatu „Linia”[13] |
| pkom. | Władysław Pszonka | 3 XI 1930 – 15 II 1932 | oficer wywiadowczy [14] |
| pkom. | Tadeusz Nowiński[uwaga 1] | 4 II 1932 – 15 I 1934 | kwatermistrz IG „Wielkie Hajduki”[17] |
| kom. | Karol Kowalski | 13 I 1934 – 14 VI 1934 | przeniesiony w stan nieczynny[18] |
| kom. | Jarzy Kaczanowski | 19 VII 1934[19] – był XI 1937[20] | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Zygfryd Mentlikowski | 1 V 1939[21] – | |
Struktura organizacyjna
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[6]:
- komenda − Herby
- podkomisariat Straży Granicznej „Panki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Podłęże Szlacheckie”
- placówka Straży Granicznej I linii „Stany”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kod?”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kluczno”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kamińsko”
- placówka Straży Granicznej I linii „Braszczok”
- placówka Straży Granicznej II linii „Panki”
- placówka Straży Granicznej II linii „Herby”
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[10]:
Uwagi
- ↑ Tadeusz Nowiński, ur. 19 maja 1895, porucznika rezerwy piechoty Wojska Polskiego ze starszeństwem z 1 czerwca 1919, w ewidencji wojskowej II Rzeczypospolitej był określany jako Tadeusz Nowiński I dla odróżnienia od innego oficera, Tadeusza Nowińskiego II, ur. 25 października 1900, rotmistrza kawalerii Wojska Polskiego[15] [16].
Przypisy
- 1 2 3 Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- 1 2 3 Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
- 1 2 Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
- ↑ OdeB batalionów celnych ↓, s. 4bc.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- 1 2 Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 86.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 174.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 9 i 17.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 17 i 22.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 297, 492.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 18, 898.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 22.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 31 i 33.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 34.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 333.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 27/39.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa“ z lat 1928-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.