Jaz Psie Pole
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Droga wodna

Stara Odra

Lokalizacja

na 2,93 km

Stopień wodny

Psie Pole

Budowa
Lata budowy

1892–1897

Dane techniczne
Rodzaj

2 × kozłowo-iglicowy

Długość

78,5 m

Różnica poziomów

1,35 m

Liczba przęseł

2

Światła przęseł

38+38

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaz Psie Pole”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Jaz Psie Pole”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Jaz Psie Pole”
Ziemia51°07′39″N 17°03′45″E/51,127500 17,062500

Jaz Psie Pole – jaz kozłowo-iglicowy, położony we Wrocławiu, wybudowany w ramach Stopnia Wodnego Psie Pole. Jaz piętrzy wody odnogi rzeki Odry – w 2,930 km Starej Odry. Jaz został wybudowany podczas realizacji inwestycji z zakresu hydrotechniki prowadzonej we Wrocławiu, polegającej na przebudowie drogi wodnej na rzece Odra prowadzącej do i przez miasto, ale z pominięciem centrum miasta, tj. Śródmiejskiego Węzła Wodnego. Inwestycja ta była przeprowadzona w latach 1892–1897 i polegała na budowie nowego szlaku żeglugowego, głównie pod kątem możliwości przewozu drogą wodną materiałów masowych[1][2][3][4][5], szczególności węgla z Górnego Śląska. W tym celu, częściowo istniejącym wcześniej korytem, służącym do odprowadzenia wód wezbraniowych i powodziowych[uwaga 1], a częściowo nowym Kanałem Miejskim przeprowadzono nową drogę wodną, tzw. Drogę Wielkiej Żeglugi, Wrocławski Szlak Miejski[3][6][7].

Jest to jedyny funkcjonujący obecnie jaz kozłowo-iglicowy na Odrze[3]. Jaz ten jest oparty na pierwszej konstrukcji na świecie (1834 r.) inż. Poiree, umożliwiającej przy całkowitym przegrodzeniu rzeki w pełni kontrolowanie zmian poziomów wody w stanowisku górnym stopnia[1][8].

Funkcje

Jaz reguluje stany wody[1][5]:

Na tym ramieniu rzeki:

Jaz przegradza koryto:

Stara Odra:

Charakterystyka

Przy normalnym piętrzeniu różnica poziomów wody wynosi 1,35 m. Jaz posiada dwa przęsła po 38 m każdy, co daje łącznie prześwit 76 m, przy całkowitej długość jazu wynoszącej 78,5 m. W każdym przęśle znajduje się po 29 sztuk (łącznie 58 sztuk) stalowych kozłów o rozstawie 1,26 m, i wysokości: w przęśle prawym 2,99 m, a w przęśle lewym 2,79 m. Na kozłach oparto pomosty o szerokości 1,1 m, umożliwiające operowanie iglicami. W każdym przęśle znajduje się po 316 iglic (łącznie 632 iglice), opieranych na kozłach i o próg jazu, o wymiarach: w przęśle lewym 0,12 × 0,12 × 3,0 m, a w przęśle prawym 0,12 × 0,12 × 3,2 m. Ponur wykonany jest z betonu – 2,20 m, poszur z bloków betonowych – 12,35 m. Dwa przyczółki i jeden filar środkowy (o szerokości 2,5 m), wykonane są również z betonu, a oblicowane kamieniem granitowym. Natomiast progi obu przęseł jazu wykonane są z ciosów granitowych. Iglice wykonane są z drewna. Na potrzeby obsługi jazu i magazynowanie niezbędnych elementów, wybudowano również budynki przy Ulicy Pasterskiej 1, 1a, 1b. Czas montażu lub demontażu ruchomej konstrukcji jazu wynosi co najmniej 8 godzin roboczych jednej brygady. Regulacja przepływu może być dokonywana poprzez demontaż części iglic. W przypadku konieczność przeprowadzenia jak największej ilość wód, np. podczas wezbrań, kozły po zdemontowaniu iglic, mogą zostać położona na dnie cieku[1][3][8].

Jaz Psie Pole
Stanowisko dolne jazu, ustawione kozły z iglicami
Stanowisko dolne jazu, konstrukcja kozłów z kształtowników stalowych
Stanowisko dolne jazu, przepuszczanie wody, określona część iglic zdemontowana
Stanowisko dolne jazu
Pomost na kozłach
Stanowisko górne jazu
Stanowisko górne jazu, zdemontowane iglice
Stanowisko górne jazu, prawe przęsło
Stanowisko górne jazu, po lewej na grobli szopa jazowa

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Poprzez przekopy wykonane w XVI wieku.
  2. ↑ Która podobnie jak Jaz Psie Pole, wchodzi w skład Stopnia Wodnego Psie Pole.
  3. ↑ Która wchodzi w skład Stopnia Wodnego Szczytniki, śluza ta położona jest na kanale Przekop Szczytnicki, natomiast w początkowym biegu Starej Odry położony jest Jaz Szczytnicki.
  4. ↑ Obszar tzw. Wielkiej Wyspy; położony na północny wschód od jazu.
  5. ↑ Położona na południowy zachód od jazu; na grobli przebiega Ulica Pasterska.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Encyklopedia Wrocławia, Jaz Psie Pole, s. 322.
  2. ↑ Encyklopedia Wrocławia, Kanał Miejski, s. 342.
  3. 1 2 3 4 wrosystem.um.wroc.pl: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Wrocław 2007, Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego (dostęp 2009-12-17).
  4. ↑ www.wroclaw.pl – Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego (dostęp 2009-12-17).
  5. 1 2 Jaz Psie Pole na stronie Wratislaviae Amici (dostęp 2009-12-17).
  6. ↑ Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.s. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.s. Krzysztof Wos, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wisnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher, Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. bip.transport.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE, INSTYTUT INŻYNIERII TRANSPORTU, Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, SZCZECIN 2006 (dostęp 2009-12-17).
  7. ↑ Wrocławski Węzeł Wodny – Historia. 2wrzdh.ins.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-07)]. (dostęp 2009-12-17).
  8. 1 2 Prosto z pokładu nr 27, rok III, Listopad 2005 r., www.nadbor.pwr.wroc.pl, Ryszard Majewicz, Żegluga wielka XIX wieku we Wrocławiu (dostęp 2009-12-17).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.