Okres 1910-1939

Początki harcerstwa datuje się na lata 1910 –1911. Nieznana jest dokładna data powstania hufca Warszawa-Żoliborz. Hufiec był podzielony według płci, działał hufiec męski oraz żeński.

Ostatnim przed II wojną światową komendantem hufca męskiego był Henryk Mittak^[2].

Okres 1939-1945

Po kampanii wrześniowej harcerze i instruktorzy z hufca już w październiku zawiązali konspirację. Pierwsze działania na tym polu były podjęte przez Ludwika Bergera i harcerzy z 71 WDH i 14 WDH. Założony przez nich oddział dał początek pułkowi Baszta, który w czasie powstania został skierowany do walk na Mokotowie. Piosenkę „Hej chłopcy, bagnet na broń!” Krystyna Krahelska „Danuta” napisała na osobiste zamówienie Bergera w jego mieszkaniu na ul. Czarnieckiego.

W tym okresie hufiec brał udział w akcji „Dziś – Jutro – Pojutrze”.

Harcerze z hufca zasilili oddziały powstańcze walczące podczas Powstania Warszawskiego.

Okres 1945-1956

W 1945 roku na terenie Żoliborza harcerki i harcerze wciąż działali jako dwa oddzielne hufce. Siedziba ich komend mieściła się na ulicy Pogonowskiego, w willi podarowanej harcerstwu jeszcze przed wojną. W 1945 roku komendantką hufca była Teodora Kamińska-Dąbrowska, pseudonim „Tośka”, a po niej komendę przejęła Jadwiga Łodyńska-Wąsowicz. Najprawdopodobniej funkcję tę pełniły wcześniej także Elżbieta Węgrzynowicz i Maria Kupczyńska, niestety nie wiadomo w jakich latach i w jakiej kolejności. Hufcem męskim kierowali w tamtym okresie Zygmunt Kaczyński, pseudonim „Wesoły” i Henryk Koński, ale w ich przypadku także trudno określić konkretne ramy czasowe. W 1948 roku harcerze i harcerki z Żoliborza zaczęli działać w jednym, połączonym hufcu. Funkcja komendanta pozostawała jednak nadal w rękach dwóch instruktorów. Harcerkami opiekowała się Bożenna Strzałkowska, a harcerzami – Andrzej Jaczewski. Harcerstwo coraz bardziej przeszkadzało ówczesnej władzy. W tamtym okresie wiele starszych harcerzy, a przede wszystkim instruktorów rezygnowało z pełnienia służby z powodów politycznych nacisków. Inni pomimo przeciwności decydowali nie przerywać swojego działania. Organizacji zaczęło brakować kadry. Na obozie letnim w 1948 roku, którego komendantką była Bożenna Strzałkowska, obecna była także wysłanniczka Związku Młodzieży Polskiej, jej zadaniem było informowanie władz o bieżącej działalności harcerstwa. W 1949 roku nie zezwolono już starszej kadrze na wyjazd z dziećmi na organizowane dla nich zimowisko. Młodymi harcerzami i harcerkami opiekowali się ludzie sprzyjający władzy, niewywodzących się z środowisk harcerskich. Na przełomie 1950 i 1951 roku hufiec przestał istnieć. Dotychczasową siedzibę przejął ZMP i uczynił z niej prywatne mieszkania dla swoich członków. Zamiast Hufca Warszawa-Żoliborz na terenie dzielnicy zaczęła działać Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej. Jej komendantem został Józef Wojcieski. Na swoją siedzibę wyznaczyli lokal przy ulicy Kossaka.

Okres 1956-1989

W listopadzie 1956 roku udało się zorganizować spotkanie większości warszawskich instruktorów.

W grudniu Hufiec Warszawa-Żoliborz ponownie rozpoczął swoje działanie^[3], jego komendantką, jak wcześniej, została Bożenna Strzałkowska. Siedzibę przejęto od OH ZMP. Harcerstwo na terenie Żoliborza i północnej części dzielnicy – Bielanach – zaczęło się szybko rozwijać. Komendę nad hufcem przejął Stanisław Klimek, a w następnej kadencji Zbyszek Jackowski. Po nim komendantami byli: Zbyszek Karpiński, Maria Kotusiewicz, a następnie Jadwiga Druś. Podczas jej kadencji hufiec napotkał na znaczne problemy, między innymi finansowe. Chorągiew Stołeczna postanowiła zareagować. W 1971 roku wyznaczyła druhnę Strzałkowską do pełnienia funkcji komendantki, jej zadaniem było w jak najkrótszym czasie poprawić sytuację panującą w hufcu. W tym okresie nastąpił duży przypływ nowych członków , powstawało wiele nowych drużyn. Hufiec przyjął imię batalionu Czwartaków. W latach 80. hufiec osiągnął swoje maksymalne rozmiary.

W 1989 roku część instruktorów z hufca wraz z drużynami przeszła do nowo powstałej organizacji Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.

Okres po 1989

W 1992 roku zjazd hufca (najwyższa władza) zadecydował o wykreśleniu z nazwy hufca imienia Czwartaków.

Od 1989 do początku lat 2000 hufiec przeżywał silne spadki liczbowe. W pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku stan liczbowy ustabilizował się na stałym poziomie sięgających około 1200 harcerzy i instruktorów.

Komendanci Hufca ZHP Warszawa-Żoliborz

Aktualne władze hufca

Komenda hufca

• phm. Barbara Różalska – komendantka hufca
• phm. Aleksandra Wasielewska – skarbnik hufca
• phm. Aleksandra Kozubska – członkini komendy hufca ds. pracy z kadrą
• phm. Maciej Stański – członek komendy ds. podstawowych jednostek organizacyjnych

Komisja rewizyjna hufca

• pwd. Jerzy Kamiński – przewodniczący
• pwd. Michał Trochimiuk – wiceprzewodniczący
• hm. Dorota Brzuska-Kamoda – sekretarz
• pwd. Julia Rupniewska
• pwd. Aleksandra Chojnacka

Sąd harcerski hufca

• hm. Piotr Buczek – przewodniczący
• hm. Dariusz Brzuska
• hm. Grzegorz Całek
• hm. Agnieszka Kalińska-Brzuska
• hm. Hanna Kocerka
• hm. Paweł Weszpiński

Struktura hierarchii hufca

Poniższy schemat przedstawia strukturę organizacyjną hufca w latach 2015-2019^[5]:

Współpraca z miesięcznikiem Wilsoniak

Miesięcznik Wilsoniak współpracuje z żoliborską jednostką terytorialną ZHP w zakresie patronatu medialnego, w ramach którego w okresie 21.11.2015 – 25.11.2017 ukazały się na łamach Wilsoniaka następujące publikacje^[6]:

• Siła żoliborskiego harcerstwa + mapka działań drużyn z Żoliborza
• Wstyd przyznać, ale u mnie bardzo dobrze – D. Rossman
• Grafika z 60-leciem + grafika wykorzystana później do plakatów
• 60 lat po odrodzeniu harcerstwa
• Zapomniany skarb społeczny
• W służbie żoliborskiej społeczności