Gródek
wieś
Ilustracja
Teren cmentarza prawosławnego i prawdopodobne miejsce po cerkwi
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

hrubieszowski

Gmina

Hrubieszów

Wysokość

185 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

323[1][2]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-500[3]

Tablice rejestracyjne

LHR

SIMC

0889195[4]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hrubieszów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego
Mapa konturowa powiatu hrubieszowskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Ziemia50°48′01″N 23°56′56″E/50,800278 23,948889[5]

Gródek (Gródek Nadbużański, dawniej: Gródek Nadbużny) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów[4][6].

Integralne części wsi Gródek[4][6]
SIMCNazwaRodzaj
0889203Gródek-Koloniaczęść wsi

Wieś jest sołectwem w gminie Hrubieszów[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) liczyła 319 mieszkańców i była piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Ducha Świętego w Hrubieszowie[9].

Historia

Prowadzone od 1934 roku badania archeologiczne odkryły osadę kultury pucharów lejkowatych datowaną na okres 3100–2500 p.n.e. Wykopaliska prowadzono również na cmentarzysku kultury łużyckiej z początku I tysiąclecia p.n.e., gdzie wydobyto wiele popielnic z prochami zmarłych. Wznowione przez Andrzeja Kokowskiego z UMCS wykopaliska archeologiczne ujawniły gockie osadnictwo istniejące w Kotlinie Hrubieszowskiej ponad 200 lat z kilkoma cmentarzyskami i śladami znacznych osad, które zachowały ciągłość aż do przybycia Słowian[10]. Odkryto również pochówek wojownika w pełnym uzbrojeniu z okresu XI wieku.

Za relacją Długosza umiejscawiany jest w Gródku gród Wołyń (siedziba plemienia Bużan, która dała nazwę całej krainie na prawym brzegu górnego Bugu), pod którym w 1018 miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami Bolesława Chrobrego i Jarosława Mądrego[11][12]. Gród został zniszczony przez najazd mongolski w 1241[12].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie fundacyjnym króla Władysława Jagiełły z 1400 kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP i parafii w Hrubieszowie[13][12]. W II połowie XVI wieku należała do Łysakowskich, a w XVIII w. do Ciechowskich[12][11]. W 1578 wieś miała jedynie 2,5 łana (42 ha) gruntów uprawnych[12]. W 1725 powstał klasztor bazylianów[11] działający do 1787. Po jego likwidacji cerkiew monasterska pozostała czynna jako parafialna. Gródek zwiedzał Zorian Dołęga-Chodakowski, który także lokalizował tu gród Wołyń[14].

W 1847 miejscowość miała należeć do Joanny Gródeckiej[12]. Według spisu z 1827 liczyła 52 domy i 353 mieszkańców[11][12]. Na początku XIX w. cerkiew zastąpiono nowa świątynią, która działała jako unicka do kasaty eparchii chełmskiej w 1875, następnie do 1914 była parafialną cerkwią prawosławną.

Wg spisu z 1921 Gródek miał 79 domów oraz 486 mieszkańców, w tym 398 Ukraińców i 30 Żydów[12]. Władze II Rzeczypospolitej nie wyraziły zgody na ponowne otwarcie cerkwi, a w 1938 jej budynek rozebrano w toku akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej[15][16]. Z cerkwią związany jest cmentarz prawosławny, użytkowany do końca II wojny światowej, a następnie porzucony w związku z wywiezieniem ludności tego wyznania[17].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny czerwony Nadbużański szlak rowerowy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wieś Gródek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 346 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. 1 2 3 GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39337
  6. 1 2 Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2024-01-01]
  8. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  9. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  10. ↑ Małgorzata Domagała: W okolicach Hrubieszowa żyli Goci. Archeologiczna sensacja zamienia się w muzeum. lublin.wyborcza.pl, 2022-11-06. [dostęp 2022-11-15].
  11. 1 2 3 4 Gródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 817.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 Bondyra 1993 ↓.
  13. ↑ Hrubieszów, lub Rubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 180.
  14. ↑ Atlas grodzisk wczesnośredniowiecznych z obszaru Polski. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 2015. [dostęp 2022-11-15].
  15. ↑ Monaster bazyliański w Gródku Nadbużnym i jego cerkiew w XVIII-XX wieku, [w:] P. Sygowski, Studia z dziejów i tradycji metropolii kijowskiej XII–XX w. A. Gil (red.), Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009, s. 182, 185–189.
  16. ↑ K. Grzesiak, Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939, Wydawnictwo Archidiecezjalne Gaudium, 2010, s. 219,226, ISBN 978-83-7548-003-0.
  17. ↑ D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość: Państwowa Służba Ochrony Zabytków, 1994, s. 72.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.