Galaretnica gliniasta
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

pawężnicowce

Rodzina

galaretnicowate

Rodzaj

Enchylium

Gatunek

galaretnica gliniasta

Nazwa systematyczna
Enchylium tenax (Sw.) Gray
Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 397 (1821)

Galaretnica gliniasta (Enchylium tenax (Sw.) Gray) – gatunek grzybów należący do rodziny galaretnicowatych (Collemataceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collema, Collemataceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1784 Olof Peter Swartz nadając mu nazwę Lichen tenax. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1821 Samuel Frederick Gray przenosząc go do rodzaju Enchylium[1].

Ma ponad 50 synonimów. Niektóre z nich[3]:

  • Collema tenax (Sw.) Ach. var. tenax 1810
  • Collema tenax var. ceranoides (Borrer) Degel. 1954
  • Collema tenax var. corallinum (A. Massal.) Degel. 1954
  • Collema tenax var. vulgare (Schaer.) Degel. 1954

Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2]. Po przeniesieniu do rodzaju Enchylium jest niespójna z nazwą naukową.

Morfologia

Plecha listkowata. Jest to plecha homeomeryczna, bez kory, zawierająca sinice z rodzaju Nostoc. W stanie suchym jest sztywna, w stanie wilgotnym galaretowata i nabrzmiała. Ma średnicę zazwyczaj do 4 cm, wyjątkowo do 10 cm, kształt kolisty lub nieregularny, barwę od oliwkowej do czarnozielonej lub brunatną. Jest głęboko wcinana, ma liczne odcinki o bardzo zmiennej wielkości, zazwyczaj mają szerokość kilku mm i grubość 0,1–1 mm, są całobrzegie, karbowane, wcinane lub ząbkowane i mają wyraźnie zgrubiałe brzegi i końce. Górna powierzchnia jest gładka lub nieco pomarszczona. U niektórych odmian występują izydia[4][5].

Zazwyczaj występują owocniki typu apotecjum lekanorowego. U niektórych odmian są one rzadkie, u innych liczne, czasami nawet stłoczone. Występują na odcinkach plechy lub na ich brzegach. Są siedzące i mają zwężoną podstawę, rzadko zanurzone w plesze. Mają szerokość (0,5) 1,5–3 (6) mm, początkowo są płaskie, później wypukłe. Są matowe lub nieco błyszczące, mają barwę jasnoczerwoną, ciemnoczerwoną lub czerwonobrunatną[5]. Brzeżek owocników jest trwały, cienki lub dość gruby, karbowany lub ziarenkowaty. Zarodniki zazwyczaj 4-komórkowe, czasami (rzadko) zdarzają się 2– lub 3–komórkowe. Posiadają 1–2 podłużne przegrody i mają rozmiar 17–26 × 7–11 μm[4]. Pyknidy występują na odcinkach lub na ich brzegach, są zanurzone lub częściowo zanurzone, kuliste, o średnicy 200–260 μm. Powstają w nich laseczkowate pykniospory z lekko nabrzmiałymi końcami. Mają rozmiar 4,5–6 × 1,5–1,8 (–2) μm[5].

Reakcje barwne: wszystkie negatywne, kwasów porostowych brak[5].

Występowanie i siedlisko

Jest najpospoliciej na świecie występującym gatunkiem galaretnicy[6]. Jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, Europie i Azji, występuje także na licznych wyspach półkuli północnej. Na północy sięga po archipelag Svalbard. W okolicach równikowych podano jego występowanie tylko w Nikaragui, na półwyspie Arabskim i w południowym Iranie. Na półkuli południowej rzadki, podano jego występowanie tylko w Republice Południowej Afryki, Australii i na wyspie Kerguelena[7]. Na terenie Polski podano liczne jego stanowiska[2].

Rośnie na świetlistych miejscach, na glebie gliniastej, gliniasto-piaszczystej lub wapiennej. W górach jest częsty, na niżu spotykany tylko w zbiorowiskach stepowych[4].

Gatunki podobne

Galaretnica gliniasta charakteryzuje się dużą zmiennością w zakresie koloru i budowy plechy, izydiów, apotecjów i zarodników. U odmiany corallinum występują kuliste izydia, które w starszych częściach plechy tworzą koralikowate klastry. U odmiany vulgare odcinki są bardzo wąskie i plecha nie posiada jedwabistego połysku. Duża zmienność cechuje również galaretnicę wątłą (Enchylium coccophorum), ale ma ona zarodniki 2-komórkowe. Podobna jest galaretnica płodna (Enchylium polycarpon), ale rośnie tylko na skałach[5].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2022-03-01].
  2. 1 2 3 Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ Species Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2022-03-01] (ang.).
  4. 1 2 3 Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. 1 2 3 4 5 Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2016-06-18].
  6. ↑ Lange, O. L., et al. (1998). Photosynthesis of the cyanobacterial soil-crust lichen Collema tenax from arid lands in southern Utah, USA: Role of water content on light and temperature responses of CO2 exchange. Functional Ecology,12 195-202.
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.