Jamkówka sznurowata

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	Fibroporiaceae
Rodzaj	Fibroporia
Gatunek	jamkówka sznurowata
Nazwa systematyczna
Fibroporia vaillantii (DC.) Parmasto Consp. System. Corticiac. (Tartu): 177 (1968)

Jamkówka sznurowata (Fibroporia vaillantii (DC.) Parmasto) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fibroporia, Fibroporiaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1815 r. Augustin Pyramus de Candolle, nadając mu nazwę Boletus vaillantii. Obecną nazwę nadał mu Erast Parmasto w 1968 r.^[1]

Ma około 30 synonimów. Niektóre z nich:

• Antrodia vaillantii (DC.) Ryvarden 1973
• Coriolellus vaporarius (Pers.) Domański 1965
• Fibuloporia vaillantii (DC.) Bondartsev & Singer 1941
• Tyromyces vaporarius (Pers.) M.P. Christ. 1960^[2].

Gatunek ten zaliczany był do różnych rodzajów, w związku z tym ma też wiele nazw polskich. Franciszek Błoński w 1889 r. nadał mu nazwę żagiew delikatna, Maciej Orłoś w 1952 r. porzyca delikatna, Stanisław Domański w 1965 r. sprzążkownica Vaillanta, a Władysław Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę jamkówka sznurowata^[3]. Znana jest też pod nazwą grzyb domowy biały^[4]. Wszystkie są niespójne z aktualną nazwą naukową^[1].

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny, rozpostarty, często duży, o grubości do 4 mm, dający się oddzielić od podłoża, miękko włóknisty, w smaku łagodny. Brzeg często szeroki z ryzomorfami, biały do kremowego. Powierzchnia porów w stanie świeżym biała do kremowej, po wyschnięciu miejscami staje się bladobrunatna. Pory okrągłe do kanciastych, 2-4 na mm, w starych owocnikach niektóre są większe. Subikulum miękkie i kosmate, białe, o grubości 1–2 mm. Warstwa rurek w starych okazach osiąga grubość do 4 mm, jest tej samej barwy co subikulum, miękka i watowata, po wysuszeniu nieco krucha^[5].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami, szkliste, cienkościenne, o średnicy 2-6 µm, strzępki szkieletowe dominujące w kontekście i ryzomorfach, średnio do grubościenne, szkliste, nieseptowane, proste i nierozgałęzione, rzadko rozgałęzione dychotomicznie, o średnicy 2–5 µm, nieamyloidalne. Cystyd brak, cystydiole wrzecionowate, 20–25 × 4–6 µm. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 20–28 × 6–8 µm, ze sprzążką bazalną. Basidiospory szeroko elipsoidalne, szkliste, gładkie., nieamyloidalne, 5–7 × 3–4 µm^[5].

Cechy płciowe

Grzyb heterotaliczny i tetrapolarny^[5].

Gatunki podobne

Jamkówkę sznurowatą zwykle łatwo jest zidentyfikować po brzegu z ryzomorfami, miękkim owocniku i dużych zarodnikach^[5].

Występowanie i siedlisko

Jamkówki sznurowata występuje na niektórych wyspach i wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona^[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 10 jej stanowisk z uwagą, że jest to gatunek rzadki^[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście grzybów zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[7].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych, także w ogrodach botanicznych i na drewnie budowlanym (np. na drewnianych elementach mostów)^[3]. Występuje głównie na drewnie drzew iglastych (sosna Pinus i świerk Picea), bardzo rzadko na twardym drewnie drzew liściastych, takich jak buk Fagus, wiśnia dzika Prunus avium i dąb Quercus. Najczęściej spotykana jest na stosach desek i innej tarcicy, na drewnie konstrukcyjnym w kopalniach, piwnicach i w innych wilgotnych miejscach^[5].

Znaczenie

Jest jednym z grzybów domowych, gatunków rozwijających się na drewnie w budynkach. Powoduje brunatną zgniliznę drewna podobną do wywoływanej przez stroczka domowego (Serpula lacrymans). Powoduje jednak mniejsze pęknięcia drewna, a płaty grzybni powietrznej zawsze są białe. Odróżnia się także ryzomorfami; są zawsze białe, znacznie cieńsze i giętkie^[8].

Przypisy