Antychryst (ang. Antichrist) − dramat psychologiczny w reżyserii Larsa von Triera, zrealizowany w koprodukcji międzynarodowej.

Światowa premiera filmu miała miejsce 18 maja 2009 podczas 62. MFF w Cannes. Polska premiera filmu odbyła się 29 maja 2009. Dystrybutorem filmu w Polsce była firma Gutek Film. Film w polskich kinach otrzymał najwyższą kategorię wiekową, czyli przeznaczony wyłącznie dla osób pełnoletnich^[1].

W czasie premierowego weekendu w Stanach Zjednoczonych obraz uzyskał wynik frekwencyjny w wys. 71 397 dolarów amerykańskich^[2].

Fabuła

Światowej sławy psychoterapeuta^[3][4] i jego młodsza żona, badaczka historii czarownic w średniowieczu, wyjeżdżają do drewnianej chaty w puszczy. Wyjazd ma cel terapeutyczny − oboje stracili synka, co odbiło się szczególnie dotkliwie na psychice kobiety, dręczonej wizjami i koszmarami. Wracają do niej wspomnienia, w tym ostatnie chwile życia dziecka, które wypadło z okna, chwilę wcześniej widząc zbliżenie seksualne rodziców. Dotychczasowa terapia i pobyt w szpitalu nie przynoszą efektów.

Początkowo terapia męża, okupiona ogromnym wysiłkiem obojga, przynosi efekty. Kobieta odkrywa swoje ukryte lęki i powoli wydaje się je przełamywać. Później jednak mroczna strona jej psychiki gwałtownie bierze górę. W ataku szaleństwa kobieta zwraca się przeciwko mężowi (prawdopodobnie obwinianemu o tragedię).

Kolejne sceny są pełne przemocy i okrucieństwa. Wskutek uderzenia mężczyzna traci przytomność, a następnie zostaje okaleczony. Gdy odzyskuje świadomość, próbuje uciec w głąb lasu, nie dociera jednak daleko, ukrywając się w lisiej jamie. Kobieta odnajduje go i znów wściekle atakuje, po czym wracają do chaty. Tam przepowiada mu śmierć („Gdy przybędzie Trzech Żebraków, ktoś musi zginąć”). Gdy podczas burzy w chacie pojawiają się kruk, lis i sarna, kobieta najpierw samookalecza się obcinając sobie łechtaczkę, a następnie próbuje zabić mężczyznę. Ostatecznie jednak sama ginie, uduszona przez męża.

Obsada

• Willem Dafoe − On
• Charlotte Gainsbourg − Ona

Realizacja

W filmie, podzielonym na prolog, cztery rozdziały („Ból”, „Smutek”, „Rozpacz” i „Troje Żebraków”) oraz epilog, występuje głównie dwoje aktorów: Willem Dafoe oraz Charlotte Gainsbourg. Kreacja Gainsbourg została wyróżniona podczas 62. MFF w Cannes nagrodą dla najlepszej aktorki.

Na końcu filmu pojawia się dedykacja dla rosyjskiego reżysera Andrieja Tarkowskiego, twórcy m.in. filmu Zwierciadło z 1975 r., będącego jedną z inspiracji dla von Triera.

Na ścieżce dźwiękowej znalazła się m.in. muzyka Georga Friedricha Händla (umieszczona w prologu i epilogu aria Almireny Lascia ch'io pianga z II aktu opery Rinaldo).

Budżet filmu wyniósł ok. 11 milionów dolarów, z czego 1,5 mln przeznaczył Duński Instytut Filmowy, ok. 1,3 mln Niemiecki Federalny Fundusz Filmowy^[5]. Milion złotych przeznaczył Polski Instytut Sztuki Filmowej^[6]. Film wyprodukowała założona przez von Triera firma Zentropa Entertainments. Jednym z współproducentów filmu była Małgorzata Szumowska, natomiast za efekty specjalne w filmie odpowiada polskie studio Platige Image^[7].

Interpretacje

Zdaniem Larsa von Triera Antychryst jest najbardziej osobistym z wszystkich jego filmów. Reżyser przyznawał w wywiadach, że pisał scenariusz będąc w głębokiej depresji^[8]. Realizację filmu nazwał „obłaskawianiem własnych demonów”^[9], porównując swoją pracę do namalowania przez Edwarda Muncha, również cierpiącego na depresję, obrazu Krzyk^[10].

Film, w swej głównej warstwie psychologiczny, jest pełen wieloznacznych scen i zagadkowych wizji. Pojawiają się odniesienia historyczne (cierpienie kobiet w wiekach dawnych − oskarżenia o czary, palenie czarownic), jeszcze gęstsza jest symbolika baśniowa i religijna: miejsce, do którego przybywają kobieta i mężczyzna, nazywane jest Edenem (w środku ciemnego lasu), zwiastujący śmierć Trzej Żebracy − Ból, Rozpacz i Żal − przywodzą na myśl biblijne motywy cierpienia. Kruk, którego nie można zabić, może symbolizować zło, wejście do lisiej jamy jest przywalone kamieniem, a mężczyzna przysypany wewnątrz ziemią „zmartwychwstaje” − co można uznać za nawiązanie do śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

Nagromadzenie odwołań religijnych, symbolicznych, alegorycznych i historycznych otwiera pole do interpretacji, stąd też recenzje Antychrysta często znacznie różnią się odczytaniem sensu filmu.

Kontrowersje

Już podczas canneńskiej premiery Antychryst wzbudził ogromne zainteresowanie i równie wielkie kontrowersje. Krytycy wygłaszali skrajne opinie o obrazie von Triera, podzieliła się także publiczność festiwalowa: część widzów film wygwizdała.

Gdy Antychryst wszedł na ekrany światowych kin, pod adresem reżysera zaczęto formułować liczne oskarżenia, m.in. o mizoginizm, epatowanie sadomasochizmem oraz szerzenie pornografii.

Producenci przygotowali dwie wersje filmu: ocenzurowaną dla odbiorców w krajach, w których miałby problemy z wejściem do szerokiej dystrybucji, oraz nieocenzurowaną. Lars von Trier nazwał te wersje „miłą katolicką” i „niegrzeczną protestancką”^[11]. Do Polski trafił film w wariancie nieocenzurowanym.

Na początku lipca 2009 r. senatorowie Prawa i Sprawiedliwości interweniowali w sprawie filmu u Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdana Zdrojewskiego. Według nich produkcja, finansowana częściowo przez Polski Instytut Sztuki Filmowej, ma charakter satanistyczno-pornograficzny. „Ta skandaliczna produkcja (...) zawiera treści, delikatnie mówiąc, wulgarne oraz antychrześcijańskie” − napisali senatorowie PiS^[12].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Antychryst w bazie IMDb (ang.)
• Antychryst w bazie Filmweb
• Oficjalna strona internetowa filmu (ang.)
• Analiza filmu "Antychryst" w Ofilmie