Świerki
wieś
Ilustracja
Kościół św. Mikołaja w Świerkach
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Nowa Ruda

Wysokość

530–580 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

584[1]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-451[2]

Tablice rejestracyjne

DKL

SIMC

0854475

Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda
Mapa konturowa gminy wiejskiej Nowa Ruda, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Świerki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Świerki”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Świerki”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Świerki”
Ziemia50°37′56″N 16°25′47″E/50,632222 16,429722[3]
Zabytkowa plebania w Świerkach
Tunele kolejowe w Świerkach
Krzyż przydrożny w przysiółku Świerki Dolne

Świerki (niem. Königswalde[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda, na pograniczu Włodzickich Wzgórz i Gór Suchych w Sudetach Środkowych.

Podział administracyjny

Integralne części wsi Świerki[5][6]
SIMCNazwaRodzaj
0854481Granicznikosada
0854498Świerki Dolneprzysiółek
0854506Świerki Kłodzkieosada
0854512Wrześnikosada

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1352 r.[7] Główna część wioski leży na wysokości 530–580 m w dolinie rzeki Włodzicy (lewego dopływu Ścinawki) i do połowy XVIII w. należała do hrabiów Stillfriedów (jako dworskie lenno z nadania ks. Henryka Podiebradowicza St.)[7]. W 1782 r. majątek barona Stillfrieda obejmował 136 budynków. Był tu kościół, szkoła, plebania, 2 młyny wodne, potażarnia i bielnik, a mieszkało 32 kmieci oraz 99 zagrodników i chałupników[7]. Drugą część wsi stanowiło wolne sędziostwo z dworem oraz 11 zagrodnikami i chałupnikami. W całej wsi było 39 tkaczy płótna i 15 innych rzemieślników. W początkach XIX w. istniały już 3 kolonie należące do wsi. Świerki stanowiły wówczas własność hrabiego von Magnisa z Bożkowa, który nabył większość posiadłości barona von Stillfrieda[7]. Podczas działań kampanii wiosennej 1807 r. doszło (15 lutego) pomiędzy Świerkami a Granicznikiem do większej potyczki między oddziałami pruskimi a bawarskimi, wchodzącymi w skład armii napoleońskiej. Miała ona istotne znaczenie militarne, ponieważ zmusiła Prusaków do opuszczenia tej części hrabstwa kłodzkiego.

Wieś nadal stanowiła ośrodek tkactwa chałupniczego. W 1840 r. było tu 135 domów, kościół i szkoła katolicka, wolne sędziostwo, trzy młyny wodne, dwie gorzelnie i olejarnia[7]. Działało 89 krosien bawełnianych, 10 lnianych, a także 28 innych rzemieślników i 26 handlarzy[7]. W drugiej połowie XIX w. Świerki zmieniły swe oblicze: upadło tkactwo chałupnicze, ale rozwijała się turystyka[7]. W 1880 r. przeprowadzono linię kolejową z Nowej Rudy do Jedliny Zdroju i Wałbrzycha[7]. Pomiędzy Świerkami a Bartnicą przebito tunel kolejowy o długości 1171 m. W latach 1907–1912 wykonano równoległy tunel podczas budowy drugiej nitki torów[7]. W Świerkach działał punkt informacyjny GGV (Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego), znana karczma sądowa i browar, a także inne gospody i pensjonaty. Na najwyższym szczycie Wzgórz Włodzickich – Włodzickiej Górze (757 m n.p.m.) w 1927 r. zbudowano wieżę widokową z tarasem nakrytym namiotowym daszkiem, w jej przyziemiu był bufet-schron. Po 1945 r. wieża popadła w ruinę. 3 listopada 2018 r. oddano do użytku wieżę widokową wybudowaną w ramach programu „Polsko-Czeski Szlak Grzbietowy – Część Wschodnia”. Taras widokowy mieści się na wysokości 15 m[8].

Po II wojnie światowej Świerki pozostały wsią przemysłowo-rolniczą, ale całkowicie zatraciły charakter letniskowy. Nadal eksploatowano kamieniołomy melafiru (jedne z największych w Sudetach). Podupadł natomiast zakład przerobu kamienia, zlikwidowano też kolejkę linową do stacji kolejowej w Bartnicy (transportowano nią wydobyty kamień). Na jej miejscu powstał taśmociąg.

W 2012 r. złoża uległy wyczerpaniu, kamieniołom jest w likwidacji.

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[9]:

  • barokowy kościół św. Mikołaja w Świerkach z 1748 r., przebudowany w 1929 r. Budowla jednonawowa z kwadratową wieżą, którą wieńczy hełm z prześwitem
  • plebania, nr 58, z 1791 r. – XVIII w. barokowo-klasycystyczna o charakterze pałacyku. Piętrowa, pięcioosiowa, nakryta wysokim dachem mansardowym.

Inne zabytki[7]:

  • mur cmentarny wokół kościoła z budynkiem bramnym z XVIII w.
  • budynek dawnej szkoły parafialnej, nr 3, z pierwszej ćwiartki XIX w., tzw. organistówka
  • szkoła z początku XX w. – murowana z drewnianym piętrem
  • dom nr 4, mieszkalno-usługowy z końca XIX w.
  • dom nr 53, mieszkalny z drugiej połowy XIX w.
  • dom nr 54, mieszkalny z 1858 r.
  • dom nr 115, mieszkalno-gospodarczy z 1668 r. – końca XVII w.
  • dom nr 198, mieszkalny z pierwszej połowy XX w., tzw. bursa
  • kilka kamiennych krzyży figur i kapliczek, przeważnie z XIX w. przy głównej drodze (nr 381 z Kłodzka do Wałbrzycha) i bocznych drogach.
inne obiekty

Szlaki turystyczne

Przypisy

  1. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1270 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137964
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-BiS, 1994, s. 400–405. ISBN 83-85773-12-6.
  8. ↑ Otwarto nową wieżę widokową w Sudetach. GazetaWrocławska.pl, 2018-11-03. [dostęp 2018-11-03]. (pol.).
  9. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 79. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  10. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 29.07.2015

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.