Łysak wspaniały
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

podziemniczkowate

Rodzaj

łysak

Gatunek

łysak wspaniały

Nazwa systematyczna
Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton
Trans. Br. mycol. Soc. 43(2): 176 (1960)

Łysak wspaniały (Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton) – gatunek grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus junonius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1960 r. Peter Darbishire Orton[1].

Synonimy[2]:

  • Agaricus aureus Bull. 1782
  • Agaricus junonius Fr. 1821
  • Fungus aureus (Gray) Kuntze 1898
  • Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton 1960 var. junonius
  • Gymnopilus spectabilis var. junonius (Fr.) Kühner & Romagn. 1953
  • Lepiota aurea Gray 1821
  • Pholiota grandis Rea 1903
  • Pholiota junonia (Fr.) P. Karst. 1879
  • Pholiota spectabilis var. junonia (Fr.) J.E. Lange 1940
  • Tricholoma aureum (Gray) Sacc. 1911

Władysław Wojewoda z współautorami w 1999 r. zaproponowali nazwę łysak wspaniały, dawniej w polskim piśmiennictwie opisywany był jako łuszczak wspaniały, łuskwiak wspaniały i bedłka wspaniała[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 6–15 cm. U młodych osobników jest półkulisty i zamszowy, potem wypukły i w końcu rozpostarty. Barwa żółtoochrowa, żółtordzawa, rudawa, brązowopomarańczowa, powierzchnia sucha, pokryta wrośniętymi łuskami o barwie brązowej[4][5]. Brzeg młodych owocników podwinięty[6].

Blaszki

Średnio gęste, nieco zbiegające ząbkiem lub przyrośnięte. Początkowo mają barwę kremową, potem jasnożółtobrązową, w końcu rdzawobrązową[4].

Trzon

Wysokość 8–20 cm, grubość 1–3 cm, kształt walcowaty, wrzecionowaty, dołem zgrubiały i często korzeniasty. Posiada dość trwały pierścień. Nad pierścieniem jest gładki, tylko oprószony, pod pierścieniem pokryty brązowymi, drobnymi włókienkami i kosmkami. Barwa jasnożółta, w kierunku podstawy ciemniejąca do czerwonobrązowej[4][6].

Miąższ

Twardy, żółty. Ma przyjemny, grzybowy zapach, ale w smaku jest gorzki[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki rdzawopomarańczowe, elipsoidalne, chropowate, o rozmiarach 7–15 × 4,6–6 μm. Podstawki 2 lub 4-sterygmowe. Pleurocystyd brak. Cheilocystydy wrzecionowate, wybrzuszone, o rozmiarach 18–24 × 4–7μm[7].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, występuje także w Ameryce Północnej (USA i Kanada), Japonii, Australii i Nowej Zelandii[8]. W Europie Środkowej występuje w rozproszeniu[9], w Polsce jest rzadki[6].

Owocniki wyrastają w lasach, czasami także w parkach i przy drogach na pniach i na próchniejącym drewnie, zwłaszcza brzozy, sosny i dębu. Owocniki pojawiają się od lipca do października[3].

Znaczenie

Saprotrof, grzyb trujący[4][6].

Gatunki podobne

Gatunek trudny do pomylenia[4]. Wyróżnia się wśród innych rosnących na drzewie swoimi dużymi rozmiarami, a także barwą i pierścieniem na trzonie. Starsze i małe okazy mogą być ewentualnie pomylone z łuskwiakiem nastroszonym (Pholiota squarrosa)[6].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  6. 1 2 3 4 5 6 Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
  7. ↑ Shroomery Gymnopilus junonius. [dostęp 2016-11-078].
  8. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-11-07].
  9. ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.