utrzeć

From u- +‎ trzeć. First attested in the middle of the 15th century. Compare Old Czech utřieti.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /utr̝ɛːt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /utr̝et͡ɕ/

utrzeć pf (imperfective ucirać)

1. to rub off (to remove by rubbing)
   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XIX, page 48:

     Krew po thobye plynye, thacz bych ya utharla

     [Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła]

2. (reflexive with się) to perfect by training [+ w (locative) = what]
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 244:

     Mowy Ambrosy s[więty]: Trzeczye, abi we cznotach syą vtarl a obicl gim, bo thi są yaco drap ku wlezenyv boga poznanya

     [Mowi Ambroży ś[więty]: Trzecie, aby we cnotach się utarł a obykł jim, bo ty są jako drab ku wlezieniu Boga poznania]

• Polish: utrzeć
• Silesian: utrzić

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “utrzeć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

• utrzyć (Middle Polish)

Inherited from Old Polish utrzeć. By surface analysis, u- +‎ trzeć. Compare Czech utřít, Kashubian ùtrzéc, and Russian утере́ть (uterétʹ).

• IPA^(key): /ˈu.tʂɛt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈut.ʂɛt͡ɕ/, /ˈut.r̝ɛt͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -utʂɛt͡ɕ
• Syllabification: u‧trzeć

utrzeć pf (imperfective ucierać)

1. (transitive) to grate apart, to shred apart (to break up by grating on a grater) [+ na (locative) = on what]
2. (transitive) to crack; to cream; to whip (to crush or mix together by rubbing against the edges of the dish) [+ z (instrumental) = with what], [+ na (accusative) = into what]
3. (transitive, archaic) to wipe off (to remove dirt, moisture, etc. from something by rubbing it with a rag or handkerchief)
4. (transitive, obsolete) to rub even (to smooth out by rubbing)
5. (transitive, obsolete) to lay out; to discuss
6. (reflexive with się) to spread; to popularize (to be practiced, be accepted and be widely used by the public) [+infinitive = what verb]
7. (reflexive with się) to be grated apart, to be shreded apart

• utrzeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• utrzeć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “utrzeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “utrzeć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “UTRZEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 27.02.2019
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “utrzeć”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “utrzeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “utrzeć”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 7, Warsaw, page 404