żona

Inherited from Proto-Slavic *žena.

• IPA^(key): /ˈʒɔna/
• Syllabification: żo‧na

żona f

1. (rare) wife

   Synonym: białka

• Stefan Ramułt (1893) “žona”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego‎ (in Kashubian), page 277
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “żona”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎
• “żona”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Inherited from Proto-Slavic *žena. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʒʲɔna/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʒʲɔna/

żona f (related adjective żeński)

1. woman (adult female human)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page 183a:

     Tedy vøcz f ten tho czasz gedna dobra szona i tesze naboszna gestcy ona byla vmarla

     [Tedy więc w ten to czas jedna dobra żona i teże nabożna jestci ona była umarła]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 3, 15:

     Rzekl pan bog ku wøszowy:... Vstawyø nyeprzyyazn myedzi tobø a myedzi zonø (inter te et mulierem)... a onacz... setrze glowø twoyø

     [Rzekł Pan Bog ku wężowi:... Ustawię nieprzyjaźń miedzy tobą a miedzy żoną (inter te et mulierem)... a onać... setrze głowę twoję]

2. wife (female married partner)
   • 1967 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 59, Kościan:

     Isze Przibislaf podal scodi placzicz Szidom sa Falkana a sa [ge] gego szonan przeczif Potrkoui

     [Iże Przybysław podał szkody płacić Żydom za Falkana a za [je] jego żonę przeciw Piotrkowi]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:

     Consors id est sodalis ein mitgeselle vel coniunx zoną

     [Consors id est sodalis ein mitgeselle vel coniunx żona]

3. Mother of God
   • 1880 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 260:

     Middle of the 15th century

     [Pauperis lignifabri vxor czeszle oddana zona]

     Pauperis lignifabri vxor cieśle oddana żona

4. concubine
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 22, 24:

     Zona Nachorowa (concubina... illius), Roma, porodzyla Chabee a Gom

     [Żona Nachorowa (concubina... illius), Roma, porodziła Chabee a Gom]

• Polish: żona
• Silesian: żōna

• Boryś, Wiesław (2005) “żona”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “żona”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “żona”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “żona”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish żona. Sense 2 was displaced by kobieta. Cognate with English queen and gyno-.

• IPA^(key): /ˈʐɔ.na/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Audio 3

  (file)

• Rhymes: -ɔna
• Syllabification: żo‧na

żona f (diminutive żonka or żoncia or żonusia, augmentative żonisko, related adjective żonin or żoniny)

1. wife (married woman)

   Coordinate term: mąż

2. (obsolete) woman (adult female human)

   Synonyms: białogłowa, dama, facetka, kobiałka, kobieta, niewiasta

   Coordinate term: mężczyzna

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żona is one of the most used words in Polish, appearing 6 times in scientific texts, 3 times in news, 3 times in essays, 52 times in fiction, and 59 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 123 times, making it the 490th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

• żona in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• żona in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żona”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ŻONA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.05.2023
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żona”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “żona”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żona”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 8, Warsaw, page 718
• żona in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego