Zespół chronicznego zmęczenia
Encephalomyelitis myalgica benigna
ilustracja
Klasyfikacje
ICD-10

G93.3

DiseasesDB

1645

MedlinePlus

001244

MeSH

D015673

Zespół chronicznego zmęczenia, ME/CFS (inne nazwy: syndrom chronicznego zmęczenia (CFS), encefalopatia mialgiczna (ME), encefalopatia bólowa, zespół przewlekłego zmęczenia (ZPZ), SEID) – choroba charakteryzująca się długotrwałym zmęczeniem i innymi specyficznymi objawami współwystępującymi, które znacznie ograniczają zdolność chorego do wykonywania codziennych czynności[1][2][3]. Istnieją różne kryteria diagnostyczne ME/CFS, ale ogólnie przyjęta definicja obejmuje trwające ponad 6 miesięcy zmęczenie, występowanie złego samopoczucia po wysiłku fizycznym czy psychicznym (PEM) i znaczny spadek podejmowanych aktywności w odniesieniu do stanu sprzed zachorowania[2]. Choroba może przybierać formy łagodne bądź też objawiać się w postaci głębokiej niepełnosprawności. Szacuje się, że 75% chorych nie jest zdolnych do podjęcia pracy zawodowej[4]. Badania jakości życia osób z ME/CFS pokazały, że choroba utrudnia funkcjonowanie bardziej niż depresja, schizofrenia, stwardnienie rozsiane czy rak płuc[5].

Epidemiologia

Choroba dotyka 0,2 do 0,4% populacji[5], jednak szacowana częstotliwość występowania jest ciągle przedmiotem dyskusji i różni się w zależności od zastosowanych kryteriów diagnostycznych (niektóre badania sugerują nawet 4–8%)[6]. Około 75 -85% chorych to kobiety[4]. Na ME/CFS chorują również dzieci[7].

Współchorobowość

ME/CFS może współwystępować z innymi jednostkami chorobowymi. Najczęściej są to[8]:

Etiologia

Nie jest znana etiologia choroby. W przeszłości podejrzewano związek choroby z obecnością wirusa XMRV (październik 2009), ale później teoria ta została odrzucona przez część ośrodków (wrzesień 2011)[9][niewiarygodne źródło?]. Mimo wątpliwości co do wirusowej etiologii choroby organizacja AABB zaleciła chorym nieoddawanie krwi (sierpień 2010), a Amerykański Czerwony Krzyż zdecydował się (grudzień 2010) nie przyjmować krwi od chorych w swoich placówkach[10].

Niewielka liczba badań sugeruje, że część pacjentów cierpiących na zespół chronicznego zmęczenia (lub mylących tę przypadłość np. z niedoborem magnezu) odnosi korzyści zdrowotne wynikające z przyjmowania dużych dawek magnezu[11][12][13], a także witamin z grupy B, witaminy C, cynku, egzogennych kwasów tłuszczowych[12] oraz witaminy D[12].

W lipcu 2004 r. organizacja Cochrane opublikowała wynik metaanalizy, wskazującej na korzystne działanie ćwiczeń fizycznych na zmniejszanie się objawów zespołu chronicznego zmęczenia, przy braku efektów negatywnych[14]. Wnioski te były podtrzymywane w kolejnych metaanalizach do 2017 r.[15][16] Natomiast w aktualizacji opublikowanej w 2019 r. stwierdzono, że ćwiczenia fizyczne mają prawdopodobnie korzystne działanie, choć nie jest to pewne. Jednocześnie uznano, że dowody na efekty niekorzystne są niepewne[17]. Natomiast amerykańska agencja Centers for Disease Control and Prevention i American Myalgic Encephalomyelitis and Chronic Fatigue Syndrome Society zalecają – pod warunkiem, że nie jest to wymagające dla pacjenta – ćwiczenia umiarkowane i dostosowane indywidualnie, najlepiej prowadzone pod kontrolą specjalisty, natomiast odradzają prowadzenia ćwiczeń intensywnych[18][19].

Zespół chronicznego zmęczenia może być jednym z objawów long COVID, jako efekt przewlekłego zapalenia górnej części gardła, które może mieć negatywny wpływ na działanie podwzgórza, regulującego funkcje, których zaburzenie przypomina objawy ME/CFS. W podjętym badaniu klinicznym w Japonii, 58 pacjentów cierpiących na long COVID zostało poddanych tzw. ściernej terapii zapalenia gardła (EAT; ang. epipharyngeal abrasive therapy), polegającej na przecieraniu całej ściany gardła sterylnym wacikiem nasączonym 0,5% roztworem chlorku cynku. Miesięczne leczenie doprowadziło m.in. do spadku odczucia zmęczenia z 65 do 23 w skali 0–100[20].

Diagnostyka

Biomarker choroby nie został jeszcze odkryty, w związku z tym diagnoza opiera się na spełnieniu kryteriów diagnostycznych choroby i wykluczeniu innych chorób (fizycznych i psychicznych) o podobnych symptomach[21]. Najczęściej stosowane klinicznie i badawczo są kryteria Fukudy, lecz zakres kryteriów obejmuje także m.in.: Międzynarodowe Kryteria Konsensusu, Kanadyjskie Kryteria Konsensusu, Kryteria IOM i wiele innych.

Kryteria Fukudy[22][23]

  1. Możliwe do oceny klinicznej, niewyjaśnione, trwałe lub nawracające chroniczne zmęczenie, które jest doświadczeniem nowym i ma określony początek (nie trwało całe życie), nie jest spowodowane ciągłym wysiłkiem, nie jest znacząco złagodzone przez odpoczynek i skutkuje znacznym zmniejszeniem poprzednio podejmowanych aktywności na tle zawodowym, edukacyjnym, społecznym i prywatnym.
  2. Równoczesne występowanie co najmniej czterech z następujących objawów:
  • znaczne osłabienie pamięci krótkotrwałej lub koncentracji;
  • ból gardła;
  • wrażliwe na dotyk węzły chłonne szyi;
  • ból mięśni;
  • ból głowy, nie doświadczany wcześniej pod względem typu, formy i nasilenia;
  • sen nie przynoszący odpoczynku;
  • powysiłkowe złe samopoczucie, które utrzymuje się dłużej niż 24 godziny;
  • ból stawów, któremu nie towarzyszą obrzęk lub zaczerwienienia.

Wszystkie objawy muszą utrzymywać się lub nawracać przez co najmniej sześć następujących po sobie miesięcy i nie mogą poprzedzać zmęczenia.

Przypisy

  1. ↑ C. Myers, D. Wilks, Comparison of Euroqol EQ-5D and SF-36 in patients with chronic fatigue syndrome, „Quality of Life Research”, 8 (1/2), 1999, s. 9–16, DOI: 10.1023/a:1026459027453, PMID: 10457734 (ang.).
  2. 1 2 R. Baker, E.J. Shaw, Diagnosis and management of chronic fatigue syndrome or myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy): summary of NICE guidance, „British Medical Journal”, 335 (7617), 2007, s. 446–448, DOI: 10.1136/bmj.39302.509005.AE, PMID: 17762037, PMCID: PMC1962830 [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  3. ↑ What is ME/CFS? [online], CDC, 18 stycznia 2019 [dostęp 2019-03-25] (ang.).
  4. 1 2 What is Myalgic Encephalomyelitis (ME)? [online], #MEAction [dostęp 2019-03-25] (ang.).
  5. 1 2 Michael Falk Hvidberg i inni, The Health-Related Quality of Life for Patients with Myalgic Encephalomyelitis / Chronic Fatigue Syndrome (ME/CFS), „PLOS One”, 10 (7), 2015, e0132421, DOI: 10.1371/journal.pone.0132421, PMID: 26147503, PMCID: PMC4492975 [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  6. ↑ Kjetil Gundro Brurberg i inni, Case definitions for chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis (CFS/ME): a systematic review, „British Medical Journal”, 4 (2), 2014, e003973, DOI: 10.1136/bmjopen-2013-003973, PMID: 24508851, PMCID: PMC3918975 (ang.).
  7. ↑ ME/CFS in Children | Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome (ME/CFS) [online], CDC, 18 stycznia 2019 [dostęp 2019-03-25] (ang.).
  8. ↑ B.M. Carruthers i inni, Myalgic encephalomyelitis: International Consensus Criteria, „Journal of Internal Medicine”, 270 (4), 2011, s. 327–338, DOI: 10.1111/j.1365-2796.2011.02428.x, PMID: 21777306, PMCID: PMC3427890 (ang.).
  9. ↑ Karen Kaplan, Wirus przewlekłego zmęczenia?, „LA Times”, 28 września 2011 [dostęp 2023-01-23], tłumaczenie i przedruk: Onet Wiadomości.
  10. ↑ Nina Bai. Zmęczenie dawców. „Świat Nauki”. 8 (240), s. 12, sierpień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
  11. ↑ I.M. Cox, M.J. Campbell, D. Dowson, Red blood cell magnesium and chronic fatigue syndrome, „The Lancet”, 337 (8744), 1991, s. 757–760, DOI: 10.1016/0140-6736(91)91371-z, PMID: 1672392 [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  12. 1 2 3 Chronic fatigue syndrome [online], University of Maryland Medical Center [dostęp 2017-03-11] (ang.).
  13. ↑ Real Life: Magnesium cures chronic fatigue hell [online] [dostęp 2017-03-11] (ang.).
  14. ↑ Melissa Edmonds, Hugh McGuire, Jonathan R. Price, Exercise therapy for chronic fatigue syndrome, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (3), 2004, art. nr CD003200, DOI: 10.1002/14651858.CD003200.pub2 (ang.).
  15. ↑ Lillebeth Larun i inni, Exercise therapy for chronic fatigue syndrome, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (2), 2015, art. nr CD003200, DOI: 10.1002/14651858.CD003200.pub3 (ang.).
  16. ↑ Lillebeth Larun i inni, Exercise therapy for chronic fatigue syndrome, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (4), 2017, art. nr CD003200, DOI: 10.1002/14651858.CD003200.pub7, PMID: 28444695, PMCID: PMC6419524 (ang.).
  17. ↑ Lillebeth Larun i inni, Exercise therapy for chronic fatigue syndrome, „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2021 (3), 2019, DOI: 10.1002/14651858.CD003200.pub8, PMID: 31577366, PMCID: PMC6953363 (ang.).
  18. ↑ Treating the Most Disruptive Symptoms First and Preventing Worsening of Symptoms [online], CDC, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  19. ↑ Exercise [online], American ME and CFS Society [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  20. ↑ Kazuaki Imai i inni, Epipharyngeal Abrasive Therapy (EAT) Has Potential as a Novel Method for Long COVID Treatment, „Viruses”, 14 (5), 2022, s. 907, DOI: 10.3390/v14050907, PMID: 35632649, PMCID: PMC9147901 [dostęp 2023-05-29] (ang.).
  21. ↑ Czym jest ME/CFS?, mecfs.pl [zarchiwizowane 2019-10-20].
  22. ↑ Kryteria Fukudy, mecfs.pl [zarchiwizowane 2019-10-20].
  23. ↑ Fukuda (1994) Definition for Chronic Fatigue Syndrome (CFS) [online], www.cfids-me.org [dostęp 2019-03-25].

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.