Kwasy tłuszczowe egzogenne (NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, ang. EFA – essential fatty acid) nazywane też kwasami niezbędnymi – grupa kwasów tłuszczowych, które nie mogą być syntetyzowane w organizmie zwierzęcym, w tym również człowieka, i muszą być dostarczane w pożywieniu, w przeciwieństwie do kwasów endogennych. Żywienie pokarmami ubogimi w niezbędne kwasy tłuszczowe może doprowadzić do zaburzeń chorobowych[1].

Rodzaje

Kwas linolowy, ω−6, Δ9,12
Kwas α-linolenowy, ω−3, Δ9,12,15

Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych wyróżnia się grupę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które zawierają więcej niż jedno wiązanie podwójne węgiel-węgiel w łańcuchu węglowodorowym reszty kwasowej. Są one istotnym elementem diety człowieka.

Dwa z nich muszą być dostarczane z pokarmem, gdyż organizm człowieka i wielu zwierząt nie jest zdolny do ich wytwarzania[1]:

Dla kotów egzogennym jest także kwas arachidonowy (typu ω−6)[1].

Od góry: kwas arachidonowy (ω−6, Δ5,8,11,14), γ-linolenowy (ω−6, Δ6,9,12) i dokozaheksaenowy (ω−3, Δ4,7,10,13,16,19)

Wynika to z faktu, że organizmy zwierzęce, w przeciwieństwie do roślinnych, nie są w stanie wstawiać wiązania podwójnego w pozycjach dalszych niż Δ9 łańcuchów wyższych kwasów tłuszczowych. Nie wszystkie jednak kwasy tłuszczowe z tak odległymi wiązaniami podwójnymi są egzogenne, gdyż mogą być one syntezowane w organizmach z kwasu linolowego (np. kwasy γ-linolenowy i arachidonowy) i α-linolenowego (np. kwas dokozaheksaenowy)[1].

NNKT pod nazwą witamina F są stosowane w lecznictwie. Wskazaniem do stosowania są m.in. choroby skóry.

Poza efektami korzystnymi dla zdrowia, kwasy typu ω−6, w tym kwas linolowy, mają też właściwości prozapalne i zwiększające utlenianie. W badaniach na szczurach stwierdzono, że spożywanie dużych ilości oleju słonecznikowego (20% masy pożywienia) prowadzi do niekorzystnych zmian w mięśniu sercowym[2].

Skutki niedoboru

Niedobór NNKT:

  • może powodować choroby skóry (łupież)[3]
  • powoduje zwiększenie utraty wody w organizmie
  • w czasie ciąży może doprowadzić do niedorozwoju płodu

Występowanie

Występują głównie w tłuszczach zwierząt wodnych i olejach roślinnych[3].

egzogenne
  • linolowy (LA) – olej krokoszowy, kukurydziany, słonecznikowy, sojowy, arachidowy, rzepakowy, oliwa
  • α-linolenowy (ALA) – olej lniany, rzepakowy, z orzechów włoskich
pozostałe

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell, Biochemia Harpera ilustrowana, wyd. VI uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 248–250, ISBN 978-83-200-3573-5.
  2. ↑ Sanjoy Ghosh i inni, Induction of mitochondrial nitrative damage and cardiac dysfunction by chronic provision of dietary omega-6 polyunsaturated fatty acids, „Free Radical Biology & Medicine”, 41 (9), 2006, s. 1413–1424, DOI: 10.1016/j.freeradbiomed.2006.07.021, PMID: 17023268Język=en [dostęp 2021-09-20].
  3. 1 2 Słownik chemiczny. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995, s. 680. ISBN 83-214-0963-6.
  4. ↑ Anna Sobierska: Najbogatsze źródło GLA – ogórecznik lekarski. biotechnologia.pl, 2014-10-17. [dostęp 2015-07-12].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.