Zachodem poszły dzieje. Antologia opowiadań o Ziemiach Zachodnich – polska antologia opowiadań poświęconych szeroko rozumianej tematyce Ziem Odzyskanych, wydana przez Wydawnictwo Poznańskie w 1970, na 25-lecie odzyskania tych ziem przez Polskę po II wojnie światowej[1].
Charakter dzieła
Antologia stanowi prezentację dorobku literackiego polskich, powojennych środowisk nadodrzańskich i nadbałtyckich. Była próbą opisania literatury o ziemiach zachodnich i jej systematyzacji[2]. Stanowić miała obraz minionych lat (głównie czasów pionierskich), które odchodziły w czasie wydania dzieła do przeszłości, a także świadectwo współczesności oraz rozwoju na terenach, gdzie losy Polaków w różnych momentach historii były dramatyczne i bardzo trudne. Obrazować miała procesy, które Eugeniusz Paukszta nazywał wrastaniem, a socjologia definiuje jako adaptacyjne, prowadzące do stworzenia nowej jedności społecznej. Właśnie rytm tych procesów, które dokonały się po 1945 na Ziemiach Odzyskanych, wpłynął na dobór tekstów opublikowanych w antologii, a dokonali go Witold Nawrocki i Andrzej Wasilewski. Nawrocki opatrzył ponadto dzieło obszernym wstępem zatytułowanym Literatura nad Odrą[1].
W 1971 pozycja została zatwierdzona do użytku szkolnego oraz znalazła się w wykazie książek zaleconych do bibliotek szkolnych[3].
Autorzy
Antologia podzielona jest na trzy części: Powrót (traktująca o przyjeździe i zasiedleniu Ziem Odzyskanych), Wrastanie (czasy pionierskie i kształtowanie się nowych społeczności) oraz Tu jest nasz dom (adaptacja i przyszłość). Na dzieło składają się następujące opowiadania[4]:
- Powrót:
- Jan Brzoza – Powrót z niewoli (1955),
- Marian Turwid – Powrót Marty,
- Henryk Worcell – W drodze z Heinzendorfu do Zdarzyc,
- Henryk Worcell – Wotan odjedzie pociągiem,
- Zofia Nałkowska – Profesor Spanner,
- Jerzy Pluta – Pas (1962-1963),
- Ireneusz Gwidon Kamiński – Ziemia nie milczy (Szczecin, 1955),
- Egon Naganowski – Ostatni rozdział,
- Zbyszko Bednorz – Będzie bratem,
- Katarzyna Suchodolska – Szeliniaki,
- Bronisław Słomka – Ten, który przyszedł,
- Eugeniusz Paukszta – Na rykowisko nie pojechałem,
- Józef Hen – Wdowa po Joczysie,
- Romuald Cabaj – Łopata,
- Wojciech Żukrowski – Młodzi.
- Wrastanie
- Henryk Worcell – Polak mały,
- Maria Dąbrowska – Poranek w ogrodzie zoologicznym (1949),
- Anna Kowalska – Opowieści wrocławskie,
- Leon Wantuła – Kryśka,
- Gustaw Morcinek – Wiktoria,
- Katarzyna Suchodolska – Noc,
- Leszek Prorok – Willa Waldfrieden (1954),
- Józef Lenart – Codziennie toczy się wojna,
- Roman Samsel – Hakenkreutz,
- Jerzy Putrament – Dwa świństwa (1956),
- Jarosław Iwaszkiewicz – Cmentarz w Toporowie.
- Tu jest nasz dom
- Zygmunt Trziszka – Jedna rodzina,
- Janusz Koniusz – Rybacy i pies,
- Edmund Głuchowski – Dom,
- Wilhelm Szewczyk – Klara Krause,
- Eugeniusz Paukszta – Wilczy pomiot,
- Kazimierz Maria Kowalski – Wędrujące Miłosierdzie Boże,
- Nina Karcher-Gamratowa – Przyjaciel z dzieciństwa,
- Tadeusz Stępowski – "Potrzebny jest nam Frycz Zawada",
- Jerzy Jan Pachlowski – Cygan,
- Tadeusz Mikołajek – Nieślubny,
- Czesław Schabowski – Rybackie wyścigi,
- Henryk Panas – W podróży na wyspy szczęśliwe,
- Aleksander Baumgardten – Trudny rocznik 45,
- Czesław Kuriata – Pamiętnik nauczycielski,
- Roman Tomczyk – Lisopsy (1955).
Przypisy
- 1 2 Witold Nawrocki, Andrzej Wasilewski, Słowo wstępne, w: Zachodem poszły dzieje. Antologia opowiadań o Ziemiach Zachodnich, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 5-6
- ↑ Kamil Gieba, Literatura dotycząca powojennych przesiedleń na tzw. Ziemie Odzyskane — przegląd koncepcji badawczych i próba definicji, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Zagadnienia Rodzajów Literackich, LIX z. 2, s. 78 ISSN 0084-4446
- ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, 10.3.1971, s.6
- ↑ Zachodem poszły dzieje. Antologia opowiadań o Ziemiach Zachodnich, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 727-728