Żołądek
Stomach
Gaster, Ventriculus
Ilustracja
Przewód pokarmowy z zaznaczonym żołądkiem
Narządy

Układ pokarmowy

Budowa żołądka – podział szczegółowy na części anatomiczne
Schemat budowy błony śluzowej żołądka z uwzględnieniem mechanizmów bariery śluzowo-alkalicznej
Przekrój przez zdrowy żołądek człowieka

Żołądek (łac. ventriculus, stomachus, gr. gaster) – narząd stanowiący część układu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w pokarmie białek, a trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka. Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne:

  • podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt),
  • pepsynogen – w obecności HCl zostaje przekształcony do pepsyny, która odpowiada za trawienie białek.

Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje.

U kręgowców jest to rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem.

W zależności od budowy można wyróżnić[1]:

  • żołądek jednokomorowy
    • żołądek jednokomorowy prosty
    • żołądek jednokomorowy złożony
  • żołądek wielokomorowy – żołądek przeżuwacza

Położenie

U człowieka żołądek znajduje się w jamie brzusznej (w piętrze gruczołowym) na wysokości od 11. kręgu piersiowego (Th11), gdzie położony jest wpust żołądka do 3. bądź 4. kręgu lędźwiowego (L3-L4).

Budowa

Żołądek jest workiem mięśniowym o hakowatym kształcie, z przełykiem łączy się przez wpust żołądka (cardia), a z dwunastnicą (duodenum) łączy go odźwiernik (pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami.

Wielkość

Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała.

Długość żołądka człowieka: 25–30 cm
Szerokość żołądka: 12–14 cm
Pojemność: 1000–3000 ml

Podział anatomiczny

W budowie makroskopowej żołądka można wyróżnić następujące elementy:

  • wpust żołądka (łac. cardia ventriculi)
  • dno żołądka (fundus ventriculi)
  • trzon żołądka (corpus ventriculi)
    • krzywizna mniejsza (curvatura minor)
    • krzywizna większa (curvatura major)
  • część przedodźwiernikową (pars prepylorica)
  • odźwiernik (pylorus ventriculi).

Budowa histologiczna

Ściana żołądka zbudowana jest z następujących warstw (od wewnątrz):

Mięśniówka żołądka zbudowana jest z trzech warstw mięśni; (od zewnątrz) podłużnej, okrężnej i skośnej. Warto zauważyć, że różne warstwy występują w różnych częściach żołądka:

  • warstwa podłużna – na krzywiźnie mniejszej i większej
  • warstwa okrężna – w części odźwiernikowej
  • warstwa skośna – w rejonie dna żołądka.

Komórki żołądka

Wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka stanowi błona śluzowa. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które zawierają następujące rodzaje komórek:

  • okładzinowe – wydzielające kwas solny oraz czynnik Castle’a, wiążący witaminę B12
  • główne – wydzielające enzym pepsynę, a dokładniej pepsynogen (nieaktywny prekursor, który pod wpływem kwasu solnego przechodzi w aktywną pepsynę) trawiący białko
  • śluzowe – wydzielające śluz, który chroni komórki okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego
  • macierzyste – z nich powstają wszystkie komórki nabłonka śluzówki
  • dokrewne – wydzielają serotoninę
  • komórki APUD – komórki G wydzielające gastrynę.

W błonie śluzowej żołądka rozróżniamy następujące rodzaje gruczołów:

  • gruczoły żołądkowe właściwe – jest ich duża liczba (ok. 100 na 1mm².), w okolicach dna i trzonu
  • gruczoły wpustowe – w części wpustowej żołądka, wydzielają obojętny śluz i niewielkie ilości lizozymu
  • gruczoły odźwiernikowe – występują w części odźwiernikowej żołądka.

Przez to, że błona śluzowa żołądka wydziela kwas solny, pH treści żołądkowej może dochodzić nawet do 4. Pokarm, zbierający się w żołądku, jest trawiony przez sok żołądkowy. Z zewnątrz żołądek pokryty jest błoną surowiczą.

Funkcje

Do funkcji żołądka należą:

  • rozdrabnianie pokarmu;
  • wyjaławianie pokarmu;
  • trawienie białek i zapoczątkowywanie trawienia tłuszczów przez lipazę żołądkową;
  • trawienie cukrów przez amylazę ślinową – do momentu obniżenia pH pokarmu do wartości dezaktywującej enzym[2].

Unerwienie

Do żołądka dochodzą włókna współczulne i przywspółczulne. Włókna przywspółczulne dochodzą do żołądka drogą nerwu błędnego (tzw. pni nerwu błędnego), podobnie jak do wszystkich narządów jamy brzusznej[1]. Pnie nerwu błędnego leżą w dolnej części przełyku, przechodzą one do żołądka tworząc sploty żołądkowe na przedniej i tylnej ścianie. W ścianie żołądka tworzą się 3 sploty autonomiczne:

  • splot podśluzowy – w tkance podśluzowej
  • splot warstwy mięśniowej – między warstwami błony mięśniowej
  • splot podsurowiczy – pod otrzewną[3].

Unaczynienie

Pień trzewny wraz z unaczynieniem żołądka

Żołądek jest unaczyniony od tętnic pochodzących z pnia trzewnego.
Dno żołądka jest zaopatrywane przez tętnice żołądkowe krótkie – gałązki tętnicy śledzionowej.
Reszta naczyń biegnie wzdłuż krzywizn żołądka – tętnice żołądkowe wzdłuż krzywizny mniejszej a tętnice żołądkowo-sieciowe wzdłuż krzywizny większej. Tętnica żołądkowa lewa odchodzi bezpośrednio od pnia trzewnego natomiast tętnica żołądkowa prawa od tętnicy wątrobowej właściwej. Tętnica żołądkowo-sieciowa lewa odchodzi od tętnicy śledzionowej a tętnica żołądkowo-sieciowa prawa od żołądkowo-dwunastniczej (jedna z gałęzi końcowych). Tak więc tętnice mające określenie „lewa” zaopatrują górną część krzywizny natomiast „prawa” – dolną (oddając gałązki do przedniej i tylnej powierzchni żołądka). Tętnice łączą się pośrodku krzywizny zespoleniami (anastomozami). Określenie granic unaczynienia pomiędzy tętnicami prawa i lewa jest umowne.

Przypisy

  1. 1 2 Helena Przespolewska, Henryk Kobryń, Tomasz Szara & Bartłomiej J. Bartyzel: Podstawy anatomii zwierząt domowych. Warszawa: PWN, 2014, s. 82, 158. ISBN 978-83-62815-22-7.
  2. ↑ Zakres aktywności przy dla amylazy wynosi pH 4-11 (optimum 7). Fizjologia układu trawiennego, S. Konturek. Warszawa 1985. PZWL. Strona 101, 470 (ISBN 83-200-0897-2).
  3. ↑ Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.M. Mitchell, Gray Anatomia Podręcznik dla studentów Tom 2, K.S. Jędrzejewski, M. Polguj (red.), ISBN 978-83-66548-15-2.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.