Wojciech Jankowiak

Data i miejsce urodzenia	15 września 1947 Wrocław
Data i miejsce śmierci	3 lipca 2019 Wrocław
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	scenografia
Odznaczenia

Wojciech Jankowiak (ur. 15 września 1947 we Wrocławiu, zm. 3 lipca 2019 tamże) – polski scenograf teatralny i telewizyjny, także pedagog. Zajmował się również projektami wystawienniczymi oraz architekturą wnętrz. Zrealizował wiele scenografii dla wrocławskiego Ośrodka Telewizji Polskiej, w latach 1986–1990 był zastępcą redaktora naczelnego do spraw artystycznych TVP Wrocław. Jako scenograf teatralny początkowo związany był głównie z Teatrem Polskim we Wrocławiu (1980–1998), później, oprócz scen wrocławskich, współpracował z teatrami m.in. w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Poznaniu, Łodzi, Rzeszowie, Zabrzu oraz Jeleniej Górze, a także w Bułgarii, Czechach, Danii, Izraelu i na Litwie. Wykładał we wrocławskiej filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, następnie był profesorem Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

Życiorys

Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu rzeźbę, a potem ceramikę, w roku 1973 obronił pracę dyplomową w Katedrze Ceramiki ówczesnego Studium Ceramiki i Szkła^[1]. Podczas studiów nawiązał współpracę z teatrami studenckimi Nawias i Kalambur, dla których projektował oprawy plastyczne do szeregu spektakli. Działał również w Studenckim Teatrze Pantomimy Gest.

Będąc jeszcze studentem, w roku 1968 rozpoczął współpracę z wrocławskim Ośrodkiem Telewizji Polskiej, początkowo pełniąc funkcję asystenta scenografa, od 1973 jako samodzielny scenograf. Pierwszą dekoracją do Teatru Telewizji była Wina (1974) w reż. Wandy Laskowskiej^[2].

Na scenie zawodowego teatru dramatycznego zadebiutował w roku 1974 scenografią do przedstawienia Księżniczka na opak wywrócona w reż. E. Kołogórskiej w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu^[3].

W roku 1975 podjął współpracę z Michałem Jędrzejewskim^[4], w tamtym okresie głównym scenografem TVP Wrocław. W latach 1975–1995 powstało ponad 30 wspólnych realizacji telewizyjnych i teatralnych^[5]. W Teatrze Telewizji były to m.in. przedstawienia w reżyserii Kazimierza Brauna (Stara kobieta wysiaduje, 1976), Wiesława Wodeckiego (nagrodzona Złotym Ekranem Sprawa, 1977, Kapitan z Koepenick, 1978, Śmierć Tarełkina, 1981) i Jacka Bunscha (Bobok, 1990). W roku 1978 pojawiły się wspólne scenografie teatralne do Kartoteki w reż. K. Brauna w Teatrze Sofia w stolicy Bułgarii oraz do Kiedy przychodzi anioł w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, także w reż. K. Brauna^[6].

Równocześnie w latach 1976–1978 zatrudnił się jako scenograf w Zespołach Filmowych w Warszawie, gdzie był współpracownikiem Bolesława Kamykowskiego m.in. przy filmie Czerwone ciernie w reż. J. Dziedziny (1976)^[7].

Po roku 1980 zaangażował się także we współtworzenie założonego we Wrocławiu przez Jacka Wekslera Teatru Wędrującego (Gusła, 1987).

W latach 1980–1998 był głównie związany z Teatrem Polskim we Wrocławiu^[8]. Pierwszą pozycją zrealizowaną razem z M. Jędrzejewskim na tej scenie było Wesele w reż. Igora Przegrodzkiego (1980), następnie powstały: m.in. Transatlantyk (1981) w reż. Eugeniusza Korina, Woyzek (1983), Na czworakach (1985), Balkon (1987) oraz Najwyborniejsza opowieść o kupcu weneckim (1989, powtórzona w 1990 w Teatrze Polskim w Warszawie) w reż. Tadeusza Minca^[9], jak również cykl spektakli Witkacego (Szewcy, 1982, Oni, 1984, Janulka, córka Fizdejki, 1986), Gombrowicza (Historia, 1985), a także Iwanow (1989) i Gracz (1995) w reż. Jacka Bunscha^[10]. Szewcy zostali nagrodzeni Złotą Statuetką Fredry jako spektakl sezonu^[11], natomiast scenografia do Janulki zdobyła nagrodę na XII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych, Opole 1986^[3]. Spektakle Szewcy, Historia oraz Iwanow prezentowano na festiwalach we Francji^[12], Hiszpanii i Rosji. W roku 1985 otrzymał także razem z M. Jędrzejewskim Nagrodę miasta Wrocławia za twórcze dokonania w zakresie scenografii teatralnej^[3]. Krytyka dostrzegała w tych spektaklach silną rolę plastyki i komponowanie przestrzeni scenicznej, które określa kierunek interpretacji i nadaje sens^[13].

W Teatrze Telewizji podejmował też samodzielne realizacje scenograficzne do spektakli w reż. E. Korina (Kosmos, 1988), J. Bunscha (Szalona lokomotywa, 1988, Gyubal Wahazar, 1993), Wojciecha Adamczyka (Montserat, 1990, Wariatka z Chaillot, 1992), Macieja Dejczera (Roberto Zucco, 1993) czy Jerzego Jarockiego (Kasia z Heilbronnu, 1995). W latach 1986–1990 był zastępcą redaktora naczelnego do spraw artystycznych Ośrodka TVP Wrocław.

Poza współpracą M. Jędrzejewskim na scenach Teatru Polskiego we Wrocławiu przygotował przedstawienia m.in. w reż. J. Bunscha (Dzieci Arbatu, 1988, Biesiada u hrabiny Kotłubaj, 1990), W. Adamczyka (Amadeusz, 1991), Jana Szurmieja (Ósmy krąg, 1989, Przygody Tomka Sawyera, 1996), Feliksa Falka (Matka Joanna od Aniołów, 1993), J. Jarockiego (Kasia z Heilbronnu, 1994) oraz Walerego Fokina (Nasz człowiek, 1998). Spektakl Biesiada u hrabiny Kotłubaj otrzymał nagrodę zespołową dla aktorów i realizatorów na XVII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych, Opole 1991^[14], Ósmy krąg oraz Kasia z Heilbronnu zdobyły Złote Statuetki Fredry, jako wydarzenia artystyczne roku (1990 i 1995).

W tym okresie podejmował również realizacje zagraniczne. W Odense Teater w Danii zaprojektował Wariata i zakonnicę Witkacego (1992) oraz Iwonę, księżniczkę Burgunda W. Gombrowicza (1993) w reż. Jacka Bunscha, które spotkały się z uznaniem krytyki^[15]. W roku 1999 w Czechach zrealizował Kasię z Heilbronnu w reż. Zbigniewa Zasadnego (Moravské divadlo Olomouc).

Spektakl muzyczny Ósmy krąg (1989) rozpoczął długoletnią współpracę z reżyserem Janem Szurmiejem, która obejmowała różne odmiany teatru muzycznego, w tym także musicale. Powstawały duże formy sceniczne, we wszystkich inscenizację dopełniały kostiumy zaprojektowane przez Martę Hubkę^[16]. Były to m.in. nagrodzony Złotą Statuetką Fredry Skrzypek na dachu (1991) oraz polska prapremiera musicalu Cabaret (1992) w Teatrze Muzycznym we Wrocławiu, cykl spektakli w warszawskim Teatrze Roma: Piaf (1993), Ania z Zielonego Wzgórza (1993), Sztukmistrz z Lublina (1994), jak również Księga dżungli (Wrocław, 1998), Zorba (Łódź, 2000), ponownie Skrzypek na dachu (Warszawa, 2002 oraz Kraków, 2003) i Piaf (Zielona Góra, 2014 oraz Rzeszów, 2018). Inscenizacja Sztukmistrza z Lublina była powtarzana wielokrotnie w różnych wersjach (Lublin, 1992, Wrocław, 1998, Rzeszów, 2002, Warszawa, 2004, Kraków, 2004), ponadto odbyło się tournée wersji niemieckiej (Niemcy, Szwajcaria, Austria, Holandia, 1998–2000), a także premiery w Teatrze Muzycznym w Kłajpedzie na Litwie oraz w Yiddishpiel Theater w Tel Awiwie w Izraelu. Przedstawienie izraelskie przyniosło reżyserowi Srebrnego Oskara w kategorii Spektakl Roku 2008.

W roku 2003 powstał spektakl Wielka woda w Teatrze Rampa w Warszawie, wystawiony także w Jeleniej Górze (2003) i Rzeszowie (2015). W 2012 w Teatrze Żydowskim odbyła się premiera spektaklu Ach, Odessa–Mama..., zrealizowanego również w Lubuskim Teatrze w Zielonej Górze (2014) gdzie Szurmiej pokazał jeszcze Siostrunie (2013) oraz George & Ira Gershwin (2017), zyskując nagrody publiczności (Leon 2013, 2014 i 2015)^[17].

Wystawione w roku 2018 Xięgi Szulza w Teatrze Polskim we Wrocławiu nabrały cech autorskich^[18], bo oprócz scenografii stworzył scenariusz razem z reżyserem Janem Szurmiejem. W roku 2019 miały premiery spektakle muzyczne Marlene Dietrich – Błękitny Anioł w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie oraz Śmierć pięknych saren w Teatrze Bagatela w Krakowie.

Wielokrotnie współpracował z Henrykiem Adamkiem^[19], w takich teatrach, jak: Teatr Polski we Wrocławiu: Niemcy (1984), Teatr Nowy w Zabrzu, gdzie powstały m.in. Nieboska Komedia (1988), nagrodzone Złotą Maską dla reżysera Pieszo (1990), Fizycy (1993), Scrooge. Opowieść wigilijna (2015), Teatr Zagłębia w Sosnowcu: Tango (1997), Fantazy (2001), Kandyd, czyli optymizm (2005), a także Teatr Śląski w Katowicach: Kot i mysz (1995), Bóg mordu (2010). Razem realizowali również spektakle w Częstochowie, Bielsku, Jeleniej Górze i Olsztynie, a do większości przedstawień kostiumy projektowała Marta Hubka.

Ponadto pracował z reżyserami: Wojciechem Adamczykiem (m.in. Wizyta starszej pani, Warszawa, 1993 oraz Pajace, Kraków, 2001, jak również inne spektakle operowe i operetki), Bogdanem Toszą, Januszem Zaorskim, Bogdanem Kocą i Ewą Markowską. Spektakl Kram Karoliny w reż. E. Markowskiej w Teatrze Śląskim w Katowicach zdobył Złotą Maskę za scenografię w roku 1993^[3].

Ogółem zaprojektował ok. 40 scenografii dla Teatru Telewizji oraz ponad 150 na scenach dramatycznych i muzycznych^[3].

Był również autorem lub współautorem szeregu projektów wystawienniczych^[20]. Od połowy lat siedemdziesiątych XX w. uczestniczył w realizacjach wystaw teatralnych powstających z inicjatywy Muzeum Historycznego (obecnie Muzeum Miejskie Wrocławia) m.in.: 30 lat teatru na Dolnym Śląsku (1975), 20 lat wrocławskiego Teatru Pantomimy (1976), 30 lat wrocławskiego Teatru Współczesnego (1978), 30 lat Wrocławskiego Teatru Lalek (1977), ekspozycja Wrocławskich teatrów oblicza (1984) i inne. Był koordynatorem realizacji w zespole, który opracował serię siedmiu wystaw podczas Dni Wrocławia w Wiedniu (Wrocław pozdrawia Wiedeń – Wrocław Grüsst Wien) w roku 1980. W roku 1992 odbyła się ekspozycja wrocławska w Pawilonie Polskim (Dni Wrocławia) na Expo 92 w Sewilli (współautorzy: M. Jędrzejewski i M. Hubka). Przygotował także autorskie wystawy razem z M. Jędrzejewskim: Wojciech Jankowiak, Michał Jędrzejewski. Scenografia i nie tylko scenografia (Klub Dziennikarza, Wrocław 1986)^[21] oraz Wojciech Jankowiak, Michał Jędrzejewski. Wystawa scenografii, (Muzeum Historyczne, Wrocław 1987).

Zajmował się również architekturą wnętrz^[22], projektując samodzielnie lub w zespołach wystroje placówek handlowych (m.in. sale III piętra Domu Towarowego Centrum „Renoma”, Wrocław 1977), później razem z M. Hubką m.in. Dom Restauracyjny Gessler, Warszawa (1993), Restaurację Galicja, Wrocław (2000) czy Stary Port w Bydgoszczy (2001). Uczestniczył również w projektowaniu obiektów kulturalnych, jak np. Scena na Świebodzkim Teatru Polskiego we Wrocławiu (1995).

Jako pedagog rozpoczął od godzin zleconych, potem w latach 1982–1986 prowadził regularne zajęcia we wrocławskiej filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie (obecnie Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego). Od 2010 był wykładowcą, adiunktem, a następnie profesorem w Katedrze Scenografii Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. W roku 2014 uzyskał stopień doktora habilitowanego w dziedzinie sztuk plastycznych^[23].

Zmarł w roku 2019. Został pochowany na cmentarzu w Kamieńcu Ząbkowickim^[24].

Nagrody i odznaczenia

• 1985: Nagroda miasta Wrocławia za twórcze dokonania w zakresie scenografii teatralnej (wspólnie z M. Jędrzejewskim)
• 1986: Opole − XII Opolskie Konfrontacje Teatralne – nagroda za scenografię do przedstawienia Janulka, córka Fizdejki w Teatrze Polskim we Wrocławiu (wspólnie z M. Jędrzejewskim)
• 1991: Opole − XVII Opolskie Konfrontacje Teatralne − nagroda zespołowa dla aktorów i realizatorów spektaklu Biesiada u hrabiny Kotłubaj według Witolda Gombrowicza w Teatrze Polskim we Wrocławiu
• 1993: Złota Maska za scenografię do przedstawienia Kram Karoliny w Teatrze Śląskim w Katowicach (wraz z M. Hubką, kostiumy)
• 2018: Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Wybrane realizacje scenograficzne

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Kucharski, ... i teraz „Szewcy" górą!, Encyklopedia Teatru Polskiego. [dostęp 2019-07-27]
• Wojciech Jankowiak, Michał Jędrzejewski. Scenografia i nie tylko... scenografia, (katalog), tekst. Z. Gebhard, Wrocław 1986.
• M. Dzieduszycka, Janulka, córka Becketta i Różewicza, „Teatr” 1986, nr 6.
• E. Walczak−Andersen, Recepcja teatralna Witolda Gombrowicza w Danii, [W:] Teatr Witolda Gombrowicza, „Pamiętnik Teatralny” r. LIII, z.1–4 (209–212), Warszawa, IS PAN, 2004, s. 364–365.
• Wojciech Jankowiak [W:] Encyklopedia Wrocławia, red. J. Harasimowicz, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2006, s. 31.
• Rekonstrukcje. Teatr Polski we Wrocławiu 1945–2011, red. J. Minałto i in., tom 1, wyd. TP, Wrocław 2011, s. 58–60, 496–507. ISBN 978-83-930986-1-3
• A. Wincencjusz−Patyna, Michał Jędrzejewski, ASP, Wrocław 2011, s. 67–111. ISBN 978-83-60520-46-8
• Wojciech Jankowiak, biogram, dolnośląskość.pl [dostęp 2019-07-27]
• K. Augustyniak, W poszukiwaniu straconego czasu, Dziennik Teatralny Wrocław, 11.06.2018. [dostęp 2019-07-27]

Linki zewnętrzne

• Wojciech Jankowiak w bazie Film Polski
• Wojciech Jankowiak, biogram, [w:] Dolnośląskość.pl [dostęp 2021-05-04]
• Wojciech Jankowiak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2021-04-10] .