Wilczomlecz
Ilustracja
Wilczomlecz lancetowaty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wilczomleczowate

Rodzaj

wilczomlecz

Nazwa systematyczna
Euphorbia L.
Sp. Pl. 450. 1753
Typ nomenklatoryczny

Euphorbia antiquorum L.[3]

Synonimy
  • Euphorbium J. Hill
Kwiaty przedstawiciela polskiej flory, wilczomleczu sosnka
Euphorbia spinosa
Hodowlane odmiany wilczomleczu nadobnego są popularną ozdobą w okresie świąt Bożego Narodzenia

Wilczomlecz (Euphorbia L.) – rodzaj roślin z rodziny wilczomleczowatych, liczący około 2000 gatunków[4]. Jest to jeden z najbardziej zróżnicowanych rodzajów w obrębie okrytonasiennych, zarówno jeśli idzie o liczbę gatunków, jak i różnorodność budowy roślin[5]. Rośliny te rozpowszechnione są na całym świecie, w bardzo różnorodnych siedliskach, ale najbardziej zróżnicowane są na suchych obszarach w strefie międzyzwrotnikowej, zwłaszcza w Afryce[6][5]. W Europie występuje dziko 105 gatunków[7], w Polsce ponad 20[8].

Wilczomlecze mają długą tradycję wykorzystywania leczniczego na różnych obszarach[9]. Do popularnych roślin ozdobnych należą wilczomlecz nadobny, zwany poinsecją i gwiazdą betlejemską E. pulcherrima, wilczomlecz obrzeżony E. marginata, wilczomlecz okazały E. milii[9], wilczomlecz trójżebrowy E. trigona, E. fulgens[7] i liczne inne, zwłaszcza sukulenty[6]. Liczne gatunki wykorzystywane są jako źródło insektycydów, toksyn wykorzystywanych do trucia ryb[7]. Bez większych sukcesów próbowano wykorzystywać je jako źródło kauczuku, potencjalne znaczenie użytkowe mogą mieć oleje roślinne zawarte w nasionach[6].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne, byliny (w tym geofity), sukulenty, pnącza[5], krzewy i drzewa, zwykle niewielkie, do 15 m[10], aczkolwiek E. abyssinica osiąga nawet 30 m[7]. Rośliny nagie lub pokryte nierozgałęzionymi włoskami[5][6]. Pędy często cierniste[7].
Liście
Skrętoległe, czasem naprzeciwległe i w okółkach[7]. Zarówno zimozielone jak i opadające zimą. Pojedyncze, czasem silnie zredukowane. Przylistki obecne lub nie, trwałe lub opadające. U części gatunków liście są ogonkowe, u innych siedzące. Blaszka pojedyncza, całobrzega, karbowana lub piłkowana, często tylko z żyłką centralną wyraźnie widoczną[5].
Kwiaty
Zebrane w kwiatostan zwany cyjacjum, pełniący rolę pojedynczego kwiatu. Cyjacja zebrane są zwykle w szczytową, wieloramienną wierzchotkę, z okółkiem liści u nasady, kwiaty są bardzo zredukowane i składają się tylko z 1 pręcika i 1 słupka[11].
Owoce
Trójkomorowe torebki z pojedynczymi nasionami w każdej komorze, bardzo późno pękają, czasem ze zmięśniałym mezokarpem – wówczas owoce są pestkowcami[5][7]. Nasiona różnego kształtu (kuliste, walcowate, piramidalne, buteleczkowate), z osnówką lub bez[5].

Biologia i ekologia

Rośliny trujące. Wszystkie gatunki wytwarzają biały, ostry i trujący sok mleczny (zawiera kwas euforbinowy, euforbinę, związki cyjanogenne), który może spowodować zapalenia skóry, pęcherze i owrzodzenia, a sok niektórych gatunków po dostaniu się do oka może powodować czasową ślepotę[3].

Kwiaty zapylane są najczęściej przez owady, u części gatunków przez kolibry[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)[2]

Rodzaj wilczomlecz należy do podrodziny Euphorbioideae, rodziny wilczomleczowatych, która jest rodziną siostrzaną dla bukietnicowatych (Rafflesiaceae), zaliczaną do obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.

Gatunki flory Polski[8]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej The Plants of the World (jeśli jest inna)[4]

Błędnie podany z Polski został wilczomlecz rdestolistny Euphorbia polygonifolia L.[8]

Inne gatunki

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-26] (ang.).
  3. 1 2 Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
  4. 1 2 Euphorbia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-08-03].
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Paul E. Berry, Ricarda Riina, Jess A. Peirson, Ya Yang, Victor W. Steinmann, Dmitry V. Geltman, Jeffery J. Morawetz, Natalia I. Cacho: Euphorbia Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-08-03].
  6. 1 2 3 4 Jin-shuang Ma, Michael G. Gilbert: Euphorbia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-08-03].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 351-352, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. 1 2 3 4 Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79-80, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. 1 2 Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 413-414, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
  10. Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 169. ISBN 0-333-73003-8.
  11. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.