Wierzenica
wieś
Ilustracja
Centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

poznański

Gmina

Swarzędz

Liczba ludności (2007)

261

Strefa numeracyjna

61

Kod pocztowy

62-006[1]

Tablice rejestracyjne

PZ, POZ

SIMC

0595648

Położenie na mapie gminy Swarzędz
Mapa konturowa gminy Swarzędz, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Wierzenica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wierzenica”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wierzenica”
Położenie na mapie powiatu poznańskiego
Mapa konturowa powiatu poznańskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wierzenica”
Ziemia52°27′45″N 17°04′10″E/52,462500 17,069444[2]

Wierzenica – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, powiecie poznańskim, gminie Swarzędz[3][4], na prawym brzegu rzeki Głównej.

Wieś szlachecka, własność wojewody płockiego Piotra Potulickiego, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Nazwa

Miejscowość pod zlatynizowaną staropolską nazwą Verenicza wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1280 sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[6].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Wierzenica[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
1061535Augustówkaprzysiółek
0595654Mechowoczęść wsi

Historia i zabytki

Dokument z 1154 Zbiluta (z rodu Pałuków) obywatela polskiego (“Poloniae civis”) notujący Wierzenicę jako Vereniz.

Historia

Pierwsza wzmianka o Wierzenicy pojawiła się w dokumencie z 1154 Zbiluta (z rodu Pałuków) obywatela polskiego (“Poloniae civis”), w którym zanotowana została jako Vereniz[7]. Wieś została osadzona na prawie średzkim i często zmieniała właścicieli.

W 1932 r. w Wierzenicy zmarł August Adolf Cieszkowski, właściciel tutejszego majątku, mecenas nauki i senator II RP[8].

Zabytki[9]

We wsi znajdują się:

Na wschód od wsi w 1918 profesor Józef Kostrzewski odkrył cmentarzysko popielnicowe z epoki brązu[10]. We wsi odkryto również stanowiska kultury pucharów lejkowatych.

Wierzenica kościół pw. św. Mikołaja
Zabytkowa karczma przy drodze do Wierzonki
Wierzenica Akademia

Warunki przyrodnicze i rolnicze

Wierzenica wraz z Janikowem są w gminie Swarzędz miejscem najbardziej wyniesionym i miejscem o największych nachyleniach terenu[11]. Wieś leży na pagórkach morenowych wyniesionych do około 115 m n.p.m.

Przez wieś w wąskiej dolinie przepływa rzeka Główna. Pomiar wykonany we wsi ok. 2000 wykazał, że ciek ten ma 4,8 m szerokości i 0,4 m głębokości, wysokość brzegu wynosi ok. 0,6 m. W przeszłości na rzece w Wierzenicy czynny był młyn. Niewielkie zbiorniki wodne w okolicy wsi pełnią funkcję stawów hodowlanych.

Wierzenica leży w otulinie Puszczy Zielonki. Na Wzgórzu Krasińskiego znajdują się: rząd starych białodrzewów, aleja kasztanowcowa i uschnięta sosna, pod którą przesiadywał Krasiński. Cztery drzewa na terenie wsi objęte są szczególną ochroną prawną jako pomniki przyrody:

  • dąb szypułkowy: obwód pierścienia 470, nr w rejestrze 916/295
  • dąb szypułkowy: obwód pierścienia 580, nr w rejestrze 915/294
  • dąb szypułkowy: obwód pierścienia 450, nr w rejestrze 914/293
  • sosna zwyczajna: obwód pierścienia 360, nr w rejestrze 912/292

Okolice Wierzenicy należą w gminie Swarzędz do obszarów z glebami najlepszej jakości, należącymi do klasy III i IV, stąd też największe w gminie areały użytków rolnych – od 500 do 700 ha.

Ludność

Zmiany zaludnienia w ostatnich latach przedstawiają się następująco:

Rok Liczba mieszkańców
1988254
1990257
1999200
2008294[10]
2009305[10]

Komunikacja i turystyka

Wierzenica posiada połączenie autobusowe ze Swarzędzem (linia 493)[12].

Przez wieś przebiegają:

Przez Wierzenicę przebiega droga powiatowa i drogi gminne.

Związki

Walory pobytu w Wierzenicy opiewał Zygmunt Krasiński, który w swoich listach do Augusta Cieszkowskiego używał stworzonych przez siebie neologizmów "powierzeniczyć", "wierzeniczenie", określających czas spędzany w Wierzenicy. Zalety miejscowości opisywała również w swojej twórczości Kazimiera Iłłakowiczówna[10].

Na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy funkcjonuje Klub Profesorów "Wierzenica".

Młyn wodny

Ruiny młyna wodnego

Młyn na Głównej istniał we wsi już kilka wieków temu, jednak ostatnią budowlę wzniesiono w XIX wieku. August Cieszkowski sprzedał go Janowi Chmielarzowi, ojcu Kazimierza Chmielarza – ostatniego wierzenickiego młynarza. Podczas II wojny światowej Niemcy ograniczyli produkcję tylko do śrutowania, a następnie całkowicie zamknęli młyn. Uruchomiono go ponownie w 1946, jedynie jako śrutownik. Początkowo wykonywał nawet usługi dla gospodarstw państwowych, a potem tylko dla rolników indywidualnych. Z uwagi na konkurencję nowocześniejszych zakładów produkcję zakończył w 1966 (w 1969 zmarł ostatni młynarz). W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, oprócz koła młyńskiego, młyn posiadał niewielką turbinę elektryczną o napięciu 110 V, wytwarzającą prąd na potrzeby własne i miejscowej szkoły. Działała do 1955, kiedy to wieś zelektryfikowano. Oprócz tego, dzięki użyciu pasów transmisyjnych, młyn świadczył usługi sieczkarni. Na przełomie XIX i XX wieku w obrębie młyna funkcjonowała też fabryka musztardy A.Pawlaka, dla której młyn dokonywał przemiału gorczycy. W 1975 dwa młyńskie koła (nasiębierne) przeniesiono do Skansenu w Dziekanowicach, a w 1998 rozpoczęto tam rekonstrukcję zakładu. Kamienie młyńskie z piaskowca i betonu leżą na miejscu, przy kanale młyńskim[15].

Cmentarz

Adam Skonieczny

Na cmentarzu w Wierzenicy spoczywają m.in.:

  • Kazimierz Chmielarz (1899-1969), powstaniec wielkopolski,
  • prof. Monika Hoffa, geograf (zm. 1977),
  • Stanisław Mierzejewski (1902-1984), powstaniec wielkopolski,
  • Adam Skonieczny (1901-1979), powstaniec wielkopolski.

Ponadto znajduje się tutaj grób nieznanego żołnierza polskiego z okresu II wojny światowej[16].

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1452 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 147195
  3. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. 1 2 GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
  6. ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.465-66.
  7. ↑ Praca zbiorowa 1877 ↓, s. 23-24.
  8. ↑ August Adolf Józef hr. Cieszkowski z Cieszkowa v. Czeszkowa h. Dołęga [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-10-24].
  9. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 191 [dostęp 2010-08-25].
  10. 1 2 3 4 Zeszyty Swarzędzkie. [dostęp 2010-08-23].
  11. ↑ Swarzędz. Informacje ogólne. [dostęp 2010-08-25].
  12. ↑ Schemat sieci komunikacji w Swarzędzu. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].
  13. ↑ Trasa rowerowa nr 1 (R-1). [dostęp 2010-08-25].
  14. ↑ Szlaki turystyczne. Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu. [dostęp 2019-03-01].
  15. ↑ tablica informacyjna przy młynie
  16. ↑ napisy in situ

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.