Wiersz biały – typ wiersza, który charakteryzuje się brakiem rymów w klauzulach.
Do poezji polskiej wprowadził go Jan Kochanowski przez fragment Odprawy posłów greckich. Popularny stał się w romantyzmie, wierszem białym pisali na przykład Juliusz Słowacki i Cyprian Kamil Norwid.
Przykładem zastosowania wiersza białego są Satyry albo przestrogi do naprawy rządu i obyczajów w Polszcze należące, na pięć ksiąg rozdzielone Krzysztofa Opalińskiego. W Przedmowie poeta odnosi się do niezastosowania przez siebie rymu:
- Rymowi dałem pokój, choćbym ci mu pono
- Był niezgorzej podołał. Dość tak i bez rymu,
- Bo i Niemiec sam mówi: Prawda, chocia nie rym.[1]
W poezji współczesnej występuje bardzo często. Wiersze białe mogą być to zarówno wiersze sylabiczne, sylabotoniczne, toniczne, jak i wolne, ponieważ między rymami a rytmiką nie występuje analogia. W wierszu białym może występować przerzutnia i średniówka.
Wierszem białym był starożytny heksametr Homera i Wergiliusza. W czasach nowożytnych wiersz biały (blank verse)[2] odgrywa bardzo ważną rolę w literaturze angielskiej zarówno w dramacie elżbietańskim (u Thomasa Kyda, Christophera Marlowe'a i Williama Szekspira), jak i epice (u Johna Miltona, Williama Wordswortha, Alfreda Tennysona, Johna Keatsa, Edwina Atherstone'a, Johna Fitchetta i Roberta Browninga)[3][4]. Wierszem białym posługiwał się też amerykański poeta Robert Frost. Blank verse z reguły występował w wiktoriańskich monologach dramatycznych, między innymi u wspomnianego Roberta Browninga i Alfreda Tennysona.
- Altho' I be the basest of mankind,
- From scalp to sole one slough and crust of sin,
- Unfit for earth, unfit for heaven, scarce meet
- For troops of devils, mad with blasphemy,
- I will not cease to grasp the hope I hold
- Of saintdom, and to clamour, morn and sob,
- Battering the gates of heaven with storms of prayer,
- Have mercy, Lord, and take away my sin.
- (Alfred Tennyson, St Simeon Stylites)
Brak rymu jest niekiedy rekompensowany aliteracją, jak w drugim wersie powyższego cytatu. Przykładem monologu dramatycznego w literaturze polskiej jest Odszczepieniec Antoniego Słonimskiego, napisany nierymowanym jedenastozgłoskowcem. Nierymowany był też dziesięciozgłoskowiec serbskich pieśni ludowych, między innymi utworów opowiadających o bitwie na Kosowym Polu[5].
Przypisy
- ↑ Krzysztof Opaliński: Satyry. staropolska.pl. [dostęp 2016-10-07]. (pol.).
- ↑ Joseph Berg Esenwein, Mary Eleanor Roberts: The art of versification. Revised edition. Springfields: Home Correspondence School, 1921, s. 133-139.
- ↑ Forms of verse: Blank verse. vam.ac.uk. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
- ↑ Blank verse. encyclopedia.com. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
- ↑ Kosovo: srpske narodne pjesme o boju na Kosovu. Archive.org. [dostęp 2016-10-07]. (serb.).