V.S. Achuthanandan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 października 1923
Punnapra

Zawód, zajęcie

polityk

Stanowisko

premier stanowy Kerali (2006–2011), przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych (2016–2021)

Partia

Komunistyczna Partia Indii, Komunistyczna Partia Indii (Marksistowska)

Velikkakathu Sankaran Achuthanandan (ur. 20 października 1923[1] w Punnapra) – indyjski polityk. Pochodzi ze społeczności Ezhavów. Związkowiec, działalność polityczną rozpoczął w Indyjskim Kongresie Narodowym, w 1940 wstąpił do Komunistycznej Partii Indii. Od 1957 członek komitetu stanowego KPI. W 1964 jeden ze współzałożycieli Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej), wieloletni członek jej Biura Politycznego (do 2009) oraz Komitetu Centralnego (do 2015). Sekretarz stanowych struktur KPI (M) w Kerali (1980–1992), członek sekretariatu stanowego partii (do 2015). Przewodniczący stanowej koalicji partii lewicowych (LDF, 1996–2000). Poseł do Zgromadzenia Ustawodawczego Kerali różnych kadencji, w okresie od 1967 do 2020. Lider opozycji w stanowym parlamencie (1992–1996, 2001–2006, 2011–2016), od 2006 do 2011 premier Kerali. Przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych przy keralskim rządzie stanowym (2016–2021). Znany z ideologicznej ortodoksji oraz zdolności oratorskich. Cieszy się dużą popularnością, ceniony za uczciwość, skromność i prostotę. Należy do lewego skrzydła KPI (M), od wielu lat skonfliktowany jest ze swoim dawnym protegowanym Pinarayi Vijayanem. Uwieczniony w indyjskiej kulturze, inspirowane nim postacie pojawiają się w filmach „Ayudham” (2008) i „August 15” (2011). W 2021 na jego cześć nazwano nowo odkryty gatunek niecierpka, Impatiens achudanandanii.

V.S. Achuthanandan podczas kampanii wyborczej z 2016

Życiorys

Młodość i wczesna kariera polityczna

Urodził się w Punnapra w dystrykcie Alappuzha[2], w rodzinie należącej do społeczności Ezhavów[3]. Ezhavowie stanowią około 23 procent populacji Kerali. Nie mieszczą się w tradycyjnym porządku warnowym, obowiązująca od 1950 indyjska konstytucja sytuuje ich w obrębie tak zwanych Other Backward Classes (OBC)[4].

Achuthanandan został wcześnie osierocony przez rodziców. Matkę stracił jako czterolatek, ojca natomiast jako jedenastolatek[5][6]. Edukację zakończył wcześnie, bo już na siódmej klasie[7]. Pracował następnie kolejno w warsztacie krawieckim należącym do swojego starszego brata oraz w zakładzie przetwarzającym włókno kokosowe[8][9]. Bardzo wcześnie zaangażował się w działalność związkową (1938). Niedługo później (1939) wstąpił do Indyjskiego Kongresu Narodowego[10], wreszcie w 1940 do Komunistycznej Partii Indii (KPI)[11][12]. W latach 40. P. Krishna Pillai skierował go do działalności organizacyjnej pośród robotników rolnych w Kuttanadzie. W 1943 jako delegat uczestniczył w kongresie KPI[13][14].

Brał udział w aktywności ruchu niepodległościowego. Czynnie włączył się także w budowę keralskiego ruchu rewolucyjnego. Część źródeł podaje, iż brał udział w zbrojnym powstaniu przeciwko premierowi Trawankoru z 1946, niemniej jego właściwa rola w tym wydarzeniu pozostaje przedmiotem kontrowersji[15]. Także w 1946 aresztowany, w czasie pobytu w więzieniu był poddawany torturom[16]. Po wyjściu na wolność kontynuował działalność polityczną w warunkach konspiracyjnych, w związku z tym, iż ówczesny indyjski rząd federalny uznawał KPI za organizację nielegalną. W latach 50. został ponownie aresztowany[17].

Stopniowo awansował w keralskich strukturach KPI, w 1954 włączony do jej stanowego komitetu[5]. W 1957 wszedł w skład stanowego sekretariatu wciąż jeszcze niepodzielonej partii, pełnił funkcję sekretarza jej struktur w dystrykcie Kollam (od 1956)[18]. W 1959 został członkiem partyjnej Rady Krajowej[18].

Wcześnie powierzono mu odpowiedzialność za kampanie wyborcze w regionie, poczynając od pierwszych wyborów stanowych w niedawno wyodrębnionej jako osobny stan Kerali (1957). Jego zmysł polityczny przejawiał się również w niekonwencjonalnych metodach pozyskiwania głosów. Podczas kampanii przed wyborami uzupełniającymi w okręgu Devikulam z 1958 zdołał zapewnić zwycięstwo partyjnej kandydatce przy pomocy M.G. Ramachandrana (MGR), popularnego tamilskiego aktora o keralskich korzeniach. W regionie tym mieszkała znaczna mniejszość tamilska. Był to wszakże jedyny przypadek w karierze MGR, w którym ten zaangażował się w keralską kampanię wyborczą[19].

Podczas wojny indyjsko-chińskiej z 1962 zorganizował akcję oddawania krwi na rzecz armii indyjskiej, występując tym samym przeciwko oficjalnej polityce partii. Za zajęcie proindyjskiego stanowiska wszczęto wobec niego akcję dyscyplinarną[20].

W Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej). Kariera parlamentarna i rządowa

Podczas rozłamu z 1964 Achuthanandan wystąpił z KPI[21]. Znalazł się wśród założycieli Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej) (KPI (M))[22][23]. Był jednym z liderów walki o implementację ustawy o reformie rolnej, przyjętej z inicjatywy kierowanego przez komunistów rządu stanowego w 1967[24]. Podobnie jak wielu innych działaczy komunistycznych aresztowany podczas stanu wyjątkowego (1975–1977)[25].

Na przełomie lat 80. i 90. zainicjował tak zwaną vetti niruthal, kampanię eliminacji przeciwników politycznych, w ramach której z partii zostali wyrzuceni chociażby M.V. Raghavan[26] czy ówczesny przewodniczący stanowej koalicji partii lewicowych (LDF) P.V. Kunhikannan[27]. W 1987 stał za zablokowaniem kandydatury K.R. Gowri Ammy na stanowisko stanowego premiera[28][29][9]. W 1996 w wyniku walk fakcyjnych odmówiono mu stanowiska stanowego premiera. Jego wpływy w strukturach partyjnych pozwoliły mu niemniej na zablokowanie kandydatury Suseeli Gopalan, cieszącej się wsparciem wrogiego Achuthanandowi środowiska skupionego wokół Centre of Indian Trade Unions (CITU)[30].

Do Zgromadzenia Ustawodawczego Kerali kandydował początkowo bez powodzenia w 1965[9]. Wybrany został po raz pierwszy w 1967[31], mandat odnawiał w 1970, 1991, 2001, 2006, 2011 oraz 2016[32][33]. Trzykrotnie (1992–1996, 2001–2006, 2011–2016) pełnił funkcję lidera opozycji w keralskiej legislatywie[34]. 18 maja 2006 został premierem Kerali[35], urzędowanie zakończył 14 maja 2011[36][37]. Jako szef rządu stanowego podjął działania na rzecz zlikwidowania funkcjonującej w Kerali mafii hazardowej oraz ograniczenia pirackiej dystrybucji filmów[38]. Wspierał jednocześnie inicjatywy upowszechniające wolne oprogramowanie[18]. Starał się usprawnić i unowocześnić keralską infrastrukturę, za jego rządów rozpoczęto budowę międzynarodowego portu lotniczego w Kannur, zatwierdzono również projekt budowy metra w Koczinie[17]. Przyjęto również ustawę skierowaną przeciwko niekontrolowanemu przekształcaniu pól ryżowych w grunta zasiewane pod inne uprawy (2008)[39][40]. Kontynuował tradycyjnie wiązaną z keralską lewicą prospołeczną politykę, wdrażając szereg programów pomocowych skierowanych do osób najuboższych[41]. Jego kadencja była przy tym naznaczona silną rywalizacją wewnątrzpartyjną, w tym konfliktem między premierem a ówczesnym sekretarzem keralskich struktur KPI (M) Pinarayi Vijayanem[42]. Konflikt ten ograniczał zresztą bardzo poważnie jego możliwości jako szefa rządu, czyniąc go w zasadzie głosem opozycyjnym wobec własnego środowiska politycznego[43]. Pozbawiono go chociażby resortu spraw wewnętrznych, obsadzając to kluczowe ministerstwo znacznie młodszym funkcjonariuszem partyjnym, znanym ze ścisłych związków ze wspomnianym już Pinarayi Vijayanem[44][45][46].

Powierzano mu liczne funkcje w aparacie partyjnym. Od 1980 do 1992 kierował stanowym komitetem KPI (M)[47][48]. Przewodniczył stanowej koalicji partii lewicowych (LDF, 1996–2000)[49]. Wchodził w skład Komitetu Centralnego (od 1964[50] do 2015) oraz sekretariatu stanowego komitetu partii (do 2015)[51], był także (1985-2009)[52] członkiem Biura Politycznego KPI (M)[53]. Kierował związanymi z organizacją tytułami prasowymi, odpowiednio dziennikiem „Deshabhimani”[54] i tygodnikiem „Chintha”[55].

Przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych oraz emerytura polityczna

Pomimo zaawansowanego wieku był jednym z głównych architektów zwycięstwa macierzystej partii w wyborach w 2016[56][57]. Został jednakże odsunięty od ponownego kierowania rządem. Niemniej jednak Sitaram Yechury, sekretarz generalny KPI (M), publicznie nazwał go keralskim Fidelem Castro[58][59]. 3 sierpnia tego roku stanął na czele Komisji ds. Reform Administracyjnych[60], ostatecznie stając się najdłużej urzędującym przewodniczącym w historii tego gremium. Ze stanowiska ustąpił pod koniec stycznia 2021, motywując swą decyzję względami zdrowotnymi[61]. Również z przyczyn zdrowotnych nie zaangażował się w kampanię podczas wyborów w 2021[62]. Nie znalazł się jednocześnie na liście kandydatów do stanowego parlamentu[63][64]. W styczniu 2022 zdiagnozowano u niego COVID-19[65][66], został przyjęty do prywatnego szpitala w stanowej stolicy[67][68]. Placówkę opuścił po kilku dniach[69]. Z uwagi na zaawansowany wiek i problemy zdrowotne pozostaje nieaktywny w życiu publicznym. W październiku 2022 uwagę mediów keralskich przykuła jego emocjonalna reakcja na informację o śmierci Kodiyeri Balakrishnana, sekretarza stanowych struktur partii[70][71].

Wizerunek publiczny i popularność

Ceniony za uczciwość, skromność i prostotę[72][3]. Jego wizerunek publiczny przeszedł na przestrzeni dekad wyraźną ewolucję. Początkowo był postrzegany jako typowy funkcjonariusz wyższego aparatu partyjnego. Z uwagi na jego ideologiczną ortodoksję porównywano go zresztą niekiedy do Józefa Stalina[73]. Z czasem zaczął zyskiwać znaczną popularność[74]. Transformację tę umiejscawiano głównie między 2001 a 2006, podczas drugiej kadencji Achuthanandana na stanowisku lidera opozycji. Wśród czynników, które się do niej przyczyniły, wymienia się walkę polityka o prawa kobiet, wspieranie posunięć zmierzających do ochrony środowiska, działania na rzecz wykorzenienia korupcji czy stawanie po stronie tradycyjnie dyskryminowanych grup społecznych[73].

Uznawany jest za charyzmatycznego lidera o ogromnych umiejętnościach oratorskich[75][76]. Należy do lewego skrzydła KPI (M)[77]. Od wielu lat skonfliktowany jest ze swoim dawnym protegowanym, premierem Pinarayi Vijayanem[78]. Ich rywalizacja bywa zestawiana z innym fenomenem współczesnej kultury popularnej Kerali, mianowicie antagonizmem między Mohanlalem a Mammoottym, najpopularniejszymi aktorami dzisiejszego kina w języku malajalam[79].

Achuthanandan w indyjskiej kulturze

Achuthanandan oraz jego trwająca wiele dekad działalność polityczna znalazły odzwierciedlenie w indyjskiej kulturze. W filmie „Ayudham” (2008) w rolę premiera, którego postać przypomina Achutanandana, wcielił się Thilakan[80][81]. W obrazie „August 15” (2011) w podobnej roli obsadzono Nedumudi Venu. Sam polityk natomiast gościnnie wystąpił w filmie „Campus Diary” z 2016, grając samego siebie[82]. Poświęcono mu piosenkę „Kayyoorulloru (Samara Sakhavinu)” z 2016, skomponowaną przez Bijibala, ze słowami autorstwa Vayalara Saratha Chandry Varmy[83].

W 2021 na jego cześć nazwano nowo odkryty gatunek niecierpka. Roślinę Impatiens achudanandanii odnaleziono w lesie Kallar położonym w dystrykcie Thiruvananthapuram[84]. Decyzja ta wywołała pewne kontrowersje w keralskim środowisku naukowym. Zoolog Oommen V. Oommen, były przewodniczący Kerala State Biodiversity Board (KSBB), stwierdził, że wybór nazw motywowanych politycznie może w ostatecznym rozrachunku prowadzić do polaryzacji wśród badaczy[85].

Upodobania i życie prywatne

Znany jest z zamiłowania do żywności ekologicznej[86] oraz jogi[20]. Szeroko opisywany przez media regularny tryb życia Achuthanandana poza jogą obejmuje codzienne kąpiele słoneczne oraz trzydziestominutową poranną przechadzkę. Polityk rozpoczyna dzień o godzinie 4.00 lub 4.30, na spoczynek udaje się o 21.00. W godzinach wieczornych odbywa kolejną, również trzydziestominutową przechadzkę. Jego dieta opiera się na tradycyjnej kuchni południowoindyjskiej, jest bogata w warzywa oraz stosunkowo prosta[87].

17 lipca 1967 poślubił pielęgniarkę K. Vasumathy[88][89], zawodowo związaną ze stanowym systemem opieki zdrowotnej. Para doczekała się 2 dzieci, syna V.S. Arunkumara i córki V.S. Ashy[20].

Przypisy

  1. ↑ IANS: V.S. Achuthanandan turns 91. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2014-10-20. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  2. ↑ PTI: VS turns 96, leaders wish oldest communist leader in the country. [w:] Yahoo Finance [on-line]. finance.yahoo.com, 2019-10-20. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  3. 1 2 Prabhat Patnaik: Five Questions with V.S. Achuthanandan with an Introduction by Prof. Prabhat Patnaik. [w:] Baraza Critical Collaboration on the Middle East, South Asia, and Africa [on-line]. baraza.cdrs.columbia.edu, 2013-02-20. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  4. ↑ Cris: Keralites and the penchant for using caste surnames. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2022-02-11. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  5. 1 2 Copybook Communist to crowd-puller, the one of his kind V S Achuthanandan steps into his 100th year. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  6. ↑ Vazhipokkan: V S Achuthanandan: The leader without successors. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2021-10-30. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  7. ↑ Communist Party of India (Marxist): V.S Achuthanandan. cpim.org. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  8. ↑ S. Anandan: V.S. Achuthanandan, the quintessential communist and mass leader, turns 100. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  9. 1 2 3 Shaju Philip: 100 not out: Comrade V S Achuthanandan’s long march. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  10. ↑ Chief ministers, ministers and leaders of opposition of Kerala. Thiruvananthapuram: Secretariat of the Kerala Legislature, 2018, s. 33.
  11. ↑ Johny 2012 ↓.
  12. ↑ Chandrakanth Viswanath: As VS Achuthanandan Turns 97, Communist Colossus from Kerala Remains The Quintessential Survivor. [w:] News 18 [on-line]. news18.com, 2020-10-20. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  13. ↑ Aishwarya Nair: V S Achuthanandan, the stalwart of Kerala politics turns 100. [w:] Asianet Newsable [on-line]. newsable.asianetnews.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  14. ↑ VS Achuthanandan, veteran communist leader, turns 100. [w:] The Statesman [on-line]. thestatesman.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  15. ↑ Express News Service: C B Chandrababu’s article on Punnapra-Vayalar uprising silent on role of VS. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
  16. ↑ N M Pearson, Express News Service: V S Achuthanandan: Tale of a rebel who emerged as mass leader. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).
  17. 1 2 Cris: VS Achuthanandan, uncompromising Communist, turns 100. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2023-10-22. [dostęp 2023-10-27]. (ang.).
  18. 1 2 3 M.K. Sunil Kumar: VS Achuthanandan: One hundred years of rectitude. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  19. ↑ Express News Service, Anil S: In a first, poll-bound Kerala misses its biggest crowd-puller – VS Achuthanandan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-03-28. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  20. 1 2 3 ITGD Bureau: Kerala assembly polls: VS Achuthanandan has led LDF from the front. [w:] India Today [on-line]. indiatoday.in, 2011-05-13. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  21. ↑ Nirmal Jovial: VS Achuthanandan, mass leader and champion of rights, turns 100. [w:] The Week [on-line]. theweek.in, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  22. ↑ C. Gouridasan Nair: The man of the masses. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-03-21. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  23. ↑ Sovi Vidyadharan, Express News Service: Curtain comes down on active political career of VS Achuthanandan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-01-31. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  24. ↑ Communist Party of India (Marxist) State Committee, Kerala: V.S Achuthanandan. cpimkerala.org. [dostęp 2020-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-19)]. (ang.).
  25. ↑ Express News Service: VS among organisers of Punnapra struggle: CM Pinarayi Vijayan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  26. ↑ Copybook Communist to crowd-puller, the one of his kind V S Achuthanandan steps into his 100th year. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  27. ↑ Ramesh Babu: CPI(M) veteran , a stalwart of Kerala politics, Achuthanandan turns 100. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2022-10-22. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  28. ↑ Siddharth Premkumar: Gowri Amma: The Best CM Kerala Never Had. [w:] Outlook [on-line]. outlookindia.com, 2020-07-09. [dostęp 2020-12-21]. (ang.).
  29. ↑ BRP Bhaskar: Rise and Fall of Women Power in Gowri Amma’s Century. [w:] The Kochi Post [on-line]. kochipost.com, 2019-07-10. [dostęp 2020-12-21]. (ang.).
  30. ↑ Gilvester Assary: No discussion on CM candidate yet: Pinarayi Vijayan. [w:] Deccan Chronicle [on-line]. deccanchronicle.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  31. ↑ Niyama Sabha: MEMBERS OF PREVIOUS ASSEMBLY – THIRD KLA (1967 – 1970). niyamasabha.org. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  32. ↑ Comrade VS Achuthanandan: The ultimate leader. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-18. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  33. ↑ PTI: Century of resilience: V S Achuthanandan's inspiring fight against injustice and inequality. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  34. ↑ Chief ministers, ministers and leaders of opposition of Kerala. Thiruvananthapuram: Secretariat of the Kerala Legislature, 2018, s. 34.
  35. ↑ Achuthanandan Ministry assumes office. [w:] Outlook [on-line]. outlookindia.com, 2006-05-18. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  36. ↑ General Administration Department Government of Kerala: Chief Ministers of Kerala. gad.kerala.gov.in. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  37. ↑ Varghese John Thottappuzha: V S Achuthanandan: The man of many records. [w:] Onmanoraama [on-line]. onmanorama.com, 2023-10-23. [dostęp 2023-10-23]. (ang.).
  38. ↑ Newsdesk: Comrade VS@100. [w:] Asian Lite International [on-line]. asianlite.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  39. ↑ E Kunhikrishnan: VS Achuthanandan: The environmentalist. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-19. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  40. ↑ KA Shaji: VS Achuthanandan — much-loved Marxist veteran and champion of the working class turns 100. [w:] South First [on-line]. thesouthfirst.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  41. ↑ Vishnu Varma: VS Achuthanandan turns 100: A remarkable political legacy. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  42. ↑ Anil S: V S Achuthanandan: Making and remaking of a Mass leader. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  43. ↑ Vazhipokkan: V S Achuthanandan: No Compromise With Injustice. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-19. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  44. ↑ Onmanorama Staff: Comrade Kodiyeri was not brother-like, he was my brother: Pinarayi. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2022-10-01. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  45. ↑ Kumar Chellappan: A Century of charisma and political resilience in Kerala. [w:] The Pioneer [on-line]. dailypioneer.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  46. ↑ A glimpse at the life of Kodiyeri Balakrishnan who will lead CPI(M) in Kerala. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com. [dostęp 2015-02-23]. (ang.).
  47. ↑ Rajeev Ramachandran: VS Achuthanandan turns 100: Celebrating a century of resilience and ideals. [w:] The Federal [on-line]. thefederal.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  48. ↑ Kerala Assembly: Biodata of Mr. V. S. Achuthanandan (CPIM). [w:] Kerala Assembly Election Database [on-line]. keralaassembly.org. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  49. ↑ 13th Niyama Sabha: Shri.V.S. ACHUTHANANDAN. niyamasabha.org. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  50. ↑ Ruhi Tewari: Achuthanandan likely to be dropped from Central Committee. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2015-04-18. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  51. ↑ IANS: Kerala: V S Achuthanandan dropped from CPI-M’s Kerala state secretariat. [w:] One India [on-line]. oneindia.com, 2015-04-25. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  52. ↑ Anil S, Express News Service: CPM's first party congress without VS, SRP to exit politburo after 30 years. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2022-04-05. [dostęp 2022-04-14]. (ang.).
  53. ↑ IANS: Protests against Achuthanandan’s ouster from politburo. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2009-07-13. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  54. ↑ IndiaNetzone: Deshabhimani, Malayalam Language Newspapers. indianetzone.com. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  55. ↑ TNM Staff: Complaints filed against Chandy and VS Achuthanandan for discrepancies in declaration of assets. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-05-01. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  56. ↑ TNM Staff: VS Achuthanandan takes COVID-19 vaccination at 97. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2021-03-06. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
  57. ↑ Dinesh Unnikrishnan, Why VS Achuthanandan, the ‘CPM’s Fidel Castro’, was forced to give up the CM crown, [w:] First Post [online], firstpost.com, 23 maja 2016 [dostęp 2020-12-16] (ang.).
  58. ↑ Kavita Chowdhury: How V S Achuthanandan was made to make way for party choice Vijayan. [w:] Business Standard [on-line]. business-standard.com, 2016-05-21. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  59. ↑ India Today Web Desk: Achuthanandan is Fidel Castro of Kerala politics: Yechury after CPM pick Vijayan. [w:] India Today Web Desk [on-line]. indiatoday.in, 2016-05-20. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  60. ↑ C. Gouridasan Nair: V.S. Achuthanandan to head Kerala Administrative Reforms Commission. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-08-03. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  61. ↑ TNM Staff: VS Achuthanandan quits as Chairman of Administrative Reforms Commission. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2021-01-30. [dostęp 2021-01-30]. (ang.).
  62. ↑ Express News Service: Battle-hardened veteran Communist leader VS Achuthanandan turns 98. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-10-20. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  63. ↑ A.S. Jayanth, Kerala Assembly Elections – CPI(M) likely to miss crowd puller V.S. Achuthanandan, [w:] The Hindu [online], thehindu.com, 6 marca 2021 [dostęp 2021-11-25] (ang.).
  64. ↑ IANS: Former Kerala CM Achuthanandan tests COVID-19 positive. [w:] Gulf News [on-line]. gulfnews.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  65. ↑ TNN: VS’ health getting better, say docs. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2022-01-23. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  66. ↑ VS Achuthanandan's health condition improves; wife also test COVID +ve. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2022-01-22. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  67. ↑ Press Trust of India: Kerala's Former Chief Minister VS Achuthanandan Tests Positive For COVID-19, Hospitalised. [w:] NDTV [on-line]. ndtv.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-21]. (ang.).
  68. ↑ Press Trust of India: Former Kerala CM V S Achuthanandan hospitalised after testing COVID-19 positive. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-21]. (ang.).
  69. ↑ VS Achuthanandan leaves hospital after COVID treatment. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2021-01-24. [dostęp 2022-01-24]. (ang.).
  70. ↑ 'Teary-eyed' VS Achuthanandan pays condolences on demise of Kodiyeri Balakrishnan. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2022-10-07. [dostęp 2022-10-07]. (ang.).
  71. ↑ Onmanorama Staff: Kodiyeri's demise reduced veteran leader VS to tears. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2022-10-02. [dostęp 2022-10-07]. (ang.).
  72. ↑ Jeffrey 2016 ↓, s. 6.
  73. 1 2 A.S. Jayanth: Pinarayi’s emergence has parallels with Achuthanandan’s. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-04-01. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  74. ↑ Shahina KK: Man of the Match. [w:] OPEN [on-line]. openthemagazine.com, 2011-05-15. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  75. ↑ Jinoy Jose P: He is ours, yo!. [w:] The Hindu Business Line [on-line]. thehindubusinessline.com, 2016-05-13. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  76. ↑ Arjun Raghunath: Kerala: Communist veteran and ex-Kerala CM V S Achuthanandan turns 100. [w:] Deccan Herald [on-line]. deccanherald.com, 2020-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  77. ↑ TNM Staff: The VS-Pinarayi rivalry goes back a long way: A look at major tiffs. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-04-22. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  78. ↑ Ramesh Babu: Very strong: Achuthanandan, Kerala’s Left lion, keeps going at 93. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2016-05-19. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  79. ↑ Thufail PT: The afterlife of VS Achuthanandan in a Pinarayi Kerala. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2016-06-06. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  80. ↑ IANS: I have not mimicked Achuthanandan: Thilakan. [w:] DNA [on-line]. dnaindia.com, 2008-08-24. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  81. ↑ Staff: Thilakan mimics V S Achuthanandan?. [w:] Filmibeat [on-line]. filmibeat.com, 2008-08-26. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  82. ↑ TNM Staff: Malayalam movie starring veteran Communist leader VS Achuthanandan hit screens on Friday. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-12-02. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  83. ↑ Special Correspondent: Musical tribute to VS. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-05-11. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  84. ↑ Tiki Rajwi: Wild balsams named after Achuthanandan, Shailaja. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-08-15. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
  85. ↑ Special Correspondent: Naming new species after politicians may set bad trend: scientists. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-08-16. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
  86. ↑ MP Joseph: What’s on leaders’ plates at Aluva Palace. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2021-10-28. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  87. ↑ VS Achuthanandan has sweet birthday at 93. [w:] Deccan Chronicle [on-line]. deccanchronicle.com, 2016-10-21. [dostęp 2021-11-27]. (ang.).
  88. ↑ You can’t guess this person who is celebrating 50th wedding anniv today. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2017-07-16. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  89. ↑ VS Achuthanandan: The lesser-known family man. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-18. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.