Ungernia
Ilustracja
Ungernia sewerzowii
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Rodzaj

Ungernia

Nazwa systematyczna
Ungernia Bunge
Bull. Soc. Imp. Naturalistes Moscou 49 (II): 271 (1875)[3]
Typ nomenklatoryczny

Ungernia trisphaera Bunge[4]

Kwiatostany Ungernia sewerzowii

Ungernia Bunge – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 10 gatunków, występujących endemicznie w Azji Środkowej, na obszarze Afganistanu, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu[3]. Rośliny zawierają alkaloidy i są surowcem ich pozyskiwania do produkcji leków[5].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć barona Franza von Ungern-Sternberga, niemieckiego botanika i lekarza, żyjącego w XIX wieku w Estonii[6].

Morfologia

Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne[7].
Pęd
Duże cebule, niekiedy połączone wydłużonym, rozgałęziającym się kłączem[7].
Liście
Siedzące, sezonowe, równowąskie lub taśmowate, często wyrastające po kwitnieniu[7].
Kwiaty
Szypułkowe, zebrane w kwiatostan wyrastający na masywnym głąbiku, wsparty dwiema podsadkami. Okwiat promienisty, rurkowato-lejkowaty. Rurka cylindryczna lub rozszerzająca się stopniowo w kierunku gardzieli. Pręciki wolne, położone poniżej gardzieli okwiatu w 2 okółkach, w każdym różnej długości. Znamię główkowate (nieco trójklapowe)[7].
Owoce
Pękające torebki, zawierające liczne, spłaszczone, oskrzydlone, nieregularnie tarczowate nasiona o ciemnobrązowej lub czarnej łupinie[7].

Biologia

Rozwój
Geofity cebulowe. Wiele gatunków po kwitnieniu późnym latem lub jesienią wytwarza liście, które pozostają na roślinie w okresie zimy i obumierają na wiosnę[7].
Siedlisko
Stepy i skaliste góry[7].
Cechy fitochemiczne
Korzenie (w mniejszych ilościach bulwy i liście) roślin z rodzaju Ungernia zawierają alkaloidy amarylidowe: głównie galantaminę, likorinę, narwedynę, pankratinę, hordeninę i ungerninę[8], będące źródłem wielu leków[5]. Sól bromowodorowa galantaminy jest szeroko stosowana w medycynie w leczeniu miastenii, miopatii, a także w leczeniu skutków polio, rwy kulszowej i porażeniach wielonerwowych, a także urazach nerwów czuciowych i ruchowych. Alkaloid narwedyna ma działanie przeciwnarkotyczne i ułatwia przenoszenie pobudzenia nerwowego do neuronów cholinergicznych. Alkaloid pankratyna obniża ciśnienie krwi, działa uspokajająco i zwiększa aktywność środków nasennych. Hordenina wykazuje działanie adrenomimetyczne, służy do hamowania perystaltyki jelit podczas biegunki. Likorina ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz wzmacnia obniżające gorączkę działanie aminofenazonu[9].
Ekstrakt z bulw U. sewerzovii ma działanie owadobójcze na mszyce. Przy stężeniu na poziomie 0,25–1,0% śmiertelność nimf wynosi 100%[10].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 22[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Lycorideae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae[11].
Wykaz gatunków[3]
  • Ungernia badghysi Botsch.
  • Ungernia ferganica Vved. ex Artjush.
  • Ungernia flava Boiss. & Hausskn.
  • Ungernia oligostroma Popov & Vved.
  • Ungernia sewerzowii (Regel) B.Fedtsch.
  • Ungernia spiralis Proskor.
  • Ungernia tadschicorum Vved. ex Artjush.
  • Ungernia trisphaera Bunge
  • Ungernia victoris Vved. ex Artjush.
  • Ungernia vvedenskyi Khamidch.

Zastosowanie

Ungernia victoris jest tradycyjną rośliną leczniczą w Uzbekistanie. Pieczone cebulki są używane do leczenia ran oraz do usuwania ropy z czyraków. Według Awicenny nasiona tej rośliny są najlepszym lekarstwem na biegunkę. Nasiona popijane wodą lub winem pomagają leczyć wrzody żołądka i poprawiają trawienie. Wino nasycone nasionami służy do leczenia kamieni nerkowych[9].

Z cebul tych roślin pozyskiwano klej[12].

Cebule po upieczeniu lub ugotowaniu są jadalne[12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
  3. 1 2 3 Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
  5. 1 2 Kh. A. Kadyrov, A. Abdusamatov, S. Yu. Yunusov. Ungernia alkaloids. „Chemistry of Natural Compounds”. 16 (6), s. 525–540, 1980. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00564851. ISSN 0009-3130. (ang.).
  6. ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 Snijman D.A., Meerow A.W.: Amaryllidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 99-100. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
  8. ↑ A. D. Volodina, E. K. Dobronravova, T. T. Shakirov. A polarographic investigation of the alkaloids of Ungernia. „Chemistry of Natural Compounds”. 12 (3), s. 318–319, 1976. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00567806. ISSN 0009-3130. (ang.).
  9. 1 2 Sasha Eisenman: Medicinal plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan. Springer, 2013. ISBN 978-1-4614-3911-0. OCLC 810448904. (ang.).
  10. ↑ Taisiya D. Chermenskaya, Elena A. Stepanycheva, Anna V. Shchenikova, Elena I. Savelieva i inni. Insecticidal effects of Ungernia severtzovii bulb extracts against the grain aphid Schizaphis graminum (Rondani). „Industrial Crops and Products”. 36 (1), s. 122–126, 2012. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.indcrop.2011.08.010. ISSN 0926-6690. (ang.).
  11. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
  12. 1 2 Komarow W.L.: Flora URSS. T. 4. Leningrad: Institutum Botanicum Academiae Scientarum URSS, 1935, s. 481.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.