Plan Braniewa z 1635 roku z wytyczonymi ulicami Starego Miasta
Marktstraße (ul. Kościuszki)
Amfiteatr im. Henryka Mrozińskiego
Rondo gen. Andersa (nazwane 1998)
ul. Botaniczna
pl. ks. Brandysa
ul. Dembińskiego
ul. Długa
ul. Elbląska
ul. Gdańska
Plac Grunwaldu
ul. Hozjusza
ul. Katedralna
ul. Kromera
ul. Królewiecka
ul. Maratońska
ul. Moniuszki
ul. Morska
pl. Piłsudskiego
ul. Portowa
ul. Przemysłowa
ul. Sikorskiego
ul. Stefczyka
ul. Szkolna
ul. Wileńska
pl. Wolności
ul. Zamkowa

Historia do 1945

Ulice Braniewa były od czasów średniowiecza do nastania ery komunikacji samochodowej wąskie i ciasne, tak samo jak w innych tej rangi miastach. Tylko niektóre z nich miały utwardzoną nawierzchnię. Nie posiadały oficjalnych nazw, opisów ani numerów. Nie oznaczało to wcale, iż nazw ulic czy też dzielnic wówczas nie używano. Przeciwnie – nazwy poszczególnych ulic występują w źródłach już od czasów średniowiecza i niektóre z nich zachowano w niezmienionej formie podczas oficjalnego nadawania mian w połowie XIX wieku[1][2].

W 1802 ulice Braniewa zostały rozświetlone pierwszymi latarniami[3]. W 1818 władze ponumerowały budynki w mieście i to zarówno mieszkalne, jak i te o innym charakterze, a także inne grunty, zakładając w tym celu księgę wieczystą miasta. Nazwy ulicom zostały nadane urzędowo w 1845 roku[3]. Był ku temu już czas, gdyż miasto po połączeniu Starego Miasta i prawobrzeżnego Nowego Miasta liczyło już łącznie osiem i pół tysiąca mieszkańców i dalej szybko się rozrastało[4].

W I połowie XX w. miasto się nadal dynamicznie rozwijało i rozbudowywało. Na obrzeżach miasta powstawało wiele nowych ulic, którym często nadawano nazwy wielkich postaci związanych z miastem – tak powstały m.in.: Wichmannstraße, Arendtstraße, Flemingstraße, Seeligerstraße, Sydathstraße[5].

Po zagarnięciu władzy przez nazistowską partię NSDAP (Machtergreifung), w latach 1933–1935 roku nazwy poszczególnych ulic uległy zmianie. I tak zmienione zostały nazwy ulic: Berliner Straße na Ludendorffstraße, Neue Dammstraße na SA-Straße, Marktstraße na Hindenburgstraße, Vorstädtischer Markt na Adolf-Hitler-Platz, Am Stadtpark na Horst-Wessel-Platz, Logenstraße na Otto-Weinreich-Straße[6].

Historia od 1945

Kolejną zasadniczą zmianę przyniósł koniec II wojny światowej. Już kilka miesięcy wcześniej, bo w lutym 1945 r., na konferencji jałtańskiej zdecydowano o likwidacji Prus Wschodnich i przyznaniu Braniewa Polsce. 20 marca 1945 miasto zajęły wojska radzieckie. Pod koniec maja 1945 zaczęli napływać polscy osadnicy. 7 lipca 1945 władza w Braniewie została przejęła przez polską administrację. Posługiwanie się językiem polskim wymusiło również nazywanie ulic w tym języku. Nie odtworzono i nie nazwano wielu przedwojennych ulic, gdyż brakowało planu, zapału, funduszy, a także nie było potrzeby w wyludnionym przez wojnę mieście. Zatracono po wojnie nie tylko cenną architekturę miasta, ale i średniowieczny układ wielu uliczek. Oficjalne nazwy ulicom zostały nadane dopiero w 1947 roku. Dokonała tego specjalna komisja Miejskiej Rady Narodowej w składzie: Roman Grynberg, Stanisław Rojek, Zygmunt Rarok, Longin Maliński i Wincenty Wiśniewski. Pewne dystansowanie się do „wyzwolicieli” uwidacznia się w nazewnictwie ulic – zmieniono nazwy ul. Stalina na „tylko” ul. Bohaterów Stalingradu oraz ul. Wandy Wasilewskiej na ul. gen. Świerczewskiego[7].

Ostatnią znaczną zmianę w nazewnictwie ulic Braniewa przyniosły przemiany ustrojowe 1989 roku. Z dniem 1 grudnia 1990 zniknęło z krajobrazu miasta siedem nazw ulic i placów, których patroni byli jednoznacznie kojarzeni z poprzednim systemem – tj. ulice Zwycięzców, Lenina, Partyzantów, Bohaterów Stalingradu, Świerczewskiego, Hanki Sawickiej i plac Skowrońskiego. Zastąpiono je nazwami bohaterów narodowych III RP (ul. Grota Roweckiego, ul. Sikorskiego, pl. Piłsudskiego), w następnych latach pojawił się również, dotychczas niemal nieobecny, patronat osób duchownych (ul. Protmann, ul. Kromera, pl. ks. Brandysa). Kolejne uchwały Rady Miejskiej w Braniewie dotyczyły nazywania bezimiennych ulic i placów lub nowo utworzonych[8][9][10][11][12].

Alfabetyczna lista ulic i placów w Braniewie (2023 rok)
Nazwa ulicy Nazwa ulicy do 1945 roku, o ile nie podano inaczej Źródło
ul. 1 Maja Schichauer Weg [13]
ul. 700-lecia
ul. 9 Maja Ritterstraße [13]
ul. Akacjowa nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 13 kwietnia 2022 [8]
Amfiteatr im. Henryka Mrozińskiego Pflaumengrund, po wojnie otrzymał imię w 2016 [14]
rondo im. gen. Władysława Andersa nazwane 6 maja 1998 [12]
ul. Armii Krajowej Institutsstraße, Seeligerstraße, ul. Zwycięzców do 1990, od 1 grudnia 1990 ul. Armii Krajowej (ulica zawiera też obszar przedwojennej przedwojennej Bullengasse, wcześniej Am Bullenteich), [13][15][16]
ul. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 20 lutego 1991 [17]
ul. Jana Bażyńskiego nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 20 lutego 1991 [17]
ul. Józefa Bema Seydlitzstraße [13]
ul. Błotna Petershagener Weg [13]
ul. Botaniczna Stiftsweg, Am Stadtgraben (część) [13]
pl. ks. Prałata Tadeusza Brandysa Nazwany Uchwałą RM z dn. 31 marca 2010 [18]
ul. Brzozowa Fliederweg [13]
ul. Bursztynowa nowo utworzona w 2018 [9]
ul. Fryderyka Chopina nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 24 maja 2017 [10]
ul. Cicha nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 20 lutego 1991 [17]
ul. Dąbrowskiego
ul. Dembińskiego Ziethenstraße [13]
ul. Długa Prof. Thienemann-Straße [13]
ul. Drewniana Holzstraße [13]
ul. Drozdowa Salzburger Straße [13]
ul. Dworzec Kolejowy Am Bahnhof [13]
ul. Elbląska Berliner Straße/Ludendorffstraße (w l. 30. XX w. wydzielona z części ulicy Berliner Straße od nru 25) [13][19]
ul. Fromborska Berliner Straße (część), Vor dem hohen Tore [13][3]
ul. Gdańska Langgasse, po wojnie wydłużona o część Vorstädtischer Markt [13][20]
ul. Gustawa Gizewiusza nowo utworzona 16 października 1984 [21]
ul. gen. Grota Roweckiego ul. Hanki Sawickiej do 1990, od 1 grudnia 1990 ul. gen. Grota Roweckiego [15]
pl. Grunwaldu Teichstraße [13]
ul. Grzybowa
ul. Hozjusza Fischergatz, Poststraße (po wybudowaniu poczty) [13]
ul. Jaśminowa nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 13 kwietnia 2022 [22]
ul. Jachtowa nowo utworzona 16 października 1984 [21]
ul. Jagiełły Bruno-Schaffrinski-Straße [13]
ul. Jaskółcza Karlsbader Straße [13]
ul. Kajki Karl-Freyberger-Straße [13]
ul. Katedralna 1. Kirchenstraße [13]
ul. Kętrzyńskiego Herbert-Norkus-Straße [13]
ul. Kolejowa Lindenauer Chaussee [13]
ul. Kołłątaja
ul. Konarskiego Ackerstraße [13]
ul. Kopernika
ul. Kościelna Theaterstraße [13]
ul. Kościuszki Marktstraße (do 1933, 20.04.1933 przemianowana na Hindenburgstr.)

dalej jako Ermländische Straße, potem Bahnhofstraße (do 1945), zawierała też przed wojną obszar: Fleischstraße, Lindenstraße

 [13][23]
ul. Krasickiego Flemingstraße [13]
ul. Marcina Kromera część ul. Gdańskiej do 1994,

od 1 lipca 1994 ul. Kromera została wydzielona z ul. Gdańskiej

 [20]
ul. Królewiecka Tamm, Schloßdamm, Königsberger Straße (do 1945), Stalina (do 1947), Bohaterów Stalingradu (do 1990), Królewiecka od 1 grudnia 1990 [13][15]
ul. Krótka
ul. Kwiatowa Feldstraße [13]
ul. Lipowa Gerberstraße [13]
ul. Lisia 1. Hofgasse [13]
ul. Łącznikowa Brauerstraße [13]
ul. Łąkowa Kanonenberg [13]
ul. Magazynowa Sprindgasse [13]
ul. Malinowa Schleusenstraße [13]
ul. Maratońska nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 13 kwietnia 2022 [24]
ul. Marynarska Schulstraße [13]
ul. Jana Matejki nowo utworzona z dniem 29 października 1985 [25]
ul. Mielczarskiego Simon-Wichmann-Straße [13]
ul. Młynarska Mühlenstraße [13]
ul. Mokra Am Graben [13]
ul. Moniuszki Rodelshöferstraße [13]
ul. Morska Neue Dammstraße (zbudowana w dzisiejszym przebiegu w l. 1805–1824 – stąd określenie „nowa”), po 1933 SA-Straße [13][26][6]
ul. Mrągowiusza Fritz-Thienemann-Straße [13]
ul. Mrówcza Egerländer Straße [13]
ul. Nadbrzeżna Treideldamm, Weg an der Passarge zur Kreuzkirche [13]
ul. Nowopasłęcka nowo utworzona 16 października 1984 [21]
ul. Ogrodowa Gärtnerstraße [13]
ul. Olimpijska nowo utworzona Uchwałą RM w Braniewie z dn. 11 września 2012 [27]
ul. Olsztyńska Mehlsacker Straße [13]
ul. Elizy Orzeszkowej nowo utworzona w 2018 [28]
ul. Parkowa Gartenstraße (przed wojną dłuższa, przy Gartenstr. 10 położony był browar) [13][29]
ul. PCK Kreuzstraße, Krzyżowa (1945) [13]
ul. Piaskowa
ul. Pieniężnego Otto-Reinke-Straße [13]
ul. Piłkarska nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 8 marca 2023 [30]
pl. Józefa Piłsudskiego Vorstädtischer Markt (do 1933, 20.04.1933 przemianowana na A.-H. Platz.), po wojnie pl. Skowrońskiego, od 1 grudnia 1990 pod obecną nazwą, zawierał też: Am Adler (do 1936 – Adlerstraße), Fischmarkt, Fabrikstraße, Neuer Markt [13][15][23]
ul. Piwna Töpferweg, Töpfergang [13]
ul. Portowa Magazinstraße,Am Ascheberg, Am Glockenberg, Am Lehmberg [31]
ul. bł. Reginy Protmann Klosterstraße, po wojnie ul. Basztowa, od 2002 ul. bł. Reginy Protmann [13][32]
ul. Przemysłowa Logenstraße, od 1935 Otto-Weinreich-Straße [13]
ul. Reja Memeler Straße, Lenina (do 1990), ul. Reja od 1 grudnia 1990 [13][15]
ul. Różana Rosenweg [13]
ul. Rzemieślnicza Fließstraße [13]
ul. Sądowa Johannisstraße (część), Am Stadtpark (część) [13]
ul. Sikorskiego Malzstraße (do 1945), ul. Świerczewskiego (do 1990), od 1 grudnia 1990 ul. Sikorskiego [13][15]
ul. Skośna
ul. Słoneczna nowo utworzona Uchwałą RM z dnia 20 lutego 1991 [17]
ul. Słowicza Reichenberger Straße [13]
ul. Smutna
ul. Sowińskiego Scharnhorststraße [13]
ul. Spacerowa Grünestraße [13]
ul. Sportowa Angerstraße (Weg nach Wecklitzmühle) [13]
ul. Staszica Braunschweiger Straße [13]
ul. Stefczyka Zagerer Weg [13]
pl. Strażacki zawierał wiele ulic, których nie odtworzono po wojnie
ul. Sucharskiego
Skwer Sybiraków nazwany 6 maja 1998, przed wojną nazywany Theresienstraße od Thersienheim [33]
ul. Szkolna Regitter Weg [13]
ul. Świętojańska Johannisstraße [13]
ul. Świętokrzyska Klenauer Weg [13]
ul. Traugutta Erich-Koch-Straße [13]
ul. Wałowa Am Stadtgraben
ul. Warmińska Hansastraße [13]
ul. Wąska Neustädtische Kirchenstraße [13]
ul. Wiejska Auestraße [13]
ul. Wileńska Tannenbergstraße, Partyzantów (do 1990),

od 1 grudnia 1990 ul. Wileńska

 [13][15]
ul. Wodna Wasserstraße [13]
al. Wojska Polskiego Yorkstraße [13]
pl. Wolności Am Stadtpark, po 1933 Horst-Wessel-Platz [13]
ul. Wspólna Danziger Straße [13]
ul. Zamkowa Schloßstraße, po wojnie otrzymała własną nazwę w 2015 [11]
ul. Zielona Arendt-Straße [13]
ul. Żeglarska nowo utworzona 16 października 1984 [21]
ul. Żeromskiego Sydath-Straße [13]
Przykład nieodtworzonych ulic Braniewa – teraz plac Strażacki
Przykład nienazwanej ulicy po wojnie (Schanzengasse)
Przykład nieodtworzonej ulicy Gartenstraße (teren browaru)

Nieodtworzone lub nienazwane współcześnie ulice i place

  • Bergstraße (między Morską a Pasłęką, tuż za browarem)
  • Breitestraße (plac Strażacki)
  • Collegienstraße, od 1930 Kollegienstraße (przedłużenie Hozjusza do kolegium jezuickiego)
  • Fleischerstraße (bloki należące do ul. Kościuszki)
  • Fließstraße – równoległa do ul. Konarskiego
  • Feuerstraße (plac Strażacki)
  • Fischmarkt (targowisko miejskie)
  • Gartenstraße (między Morską a Browarem)
  • Himmelsleiter (schody przy Baszcie do fosy)
  • Junkerstraße (plac Strażacki)
  • Kastanienalleee (tuż za browarem)
  • Lindenstraße (bloki należące do ul. Kościuszki)
  • Moenkestraße (za sądem do Spacerowej)
  • Mauerstraße (między Gdańską 6 a 10)
  • Schanzengasse – przed 1818 jako „An den Schanzen” oraz „hinter dem Rohrteich”, po 1945 nienazwana, współcześnie chodnik pomiędzy placem Wolności a ul. Portową
  • Schmiedestraße (plac Strażacki)

Przypisy

  1. ↑ Augustin Lutterberg, Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg, ZGAE, XIX, 1916.
  2. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 239.
  3. 1 2 3 Augustin Lutterberg, Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg, ZGAE, XIX, 1916, s. 711.
  4. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 196.
  5. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 227.
  6. 1 2 Stadt Braunsberg im Ermland: ein Familienbuch, von Walter Merten, 1976, s. 30.
  7. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 247–264.
  8. 1 2 Uchwała nr XXXIV/335/22 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  9. 1 2 Uchwała nr II/7/18 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 28 listopada 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  10. 1 2 Uchwała nr XXXII/229/17 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 24 maja 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  11. 1 2 Uchwałą nr XV/77/15 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 28 października 2015 r. ulicy biegnącej w kierunku Wieży Bramnej nadano nazwę ul. Zamkowej.
  12. 1 2 Uchwała Rady Miejskiej w Braniewie nr LXV/218/98 z dnia 6 maja 1998 r. w sprawie nadania rondu w Braniewie imienia generała Władysława Andersa.
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 Heimatseite der Kreisgemeinschaft Braunsberg/Ostpreussen e.V., Braunsberg (Ermland) – Straßenverzeichnis von Braunsberg polnisch-deutsch.
  14. ↑ Odsłonią tablicę. Amfiteatr imienia burmistrza [online], Portal Braniewo, 24 maja 2016 [dostęp 2022-07-06] (pol.).
  15. 1 2 3 4 5 6 7 Uchwała nr VI/36A/90 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 22 sierpnia 1990 roku w sprawie zmiany nazw ulic miasta Braniewa (§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 1990 roku.).
  16. ↑ C.G. Höpfner. Preussische Provinzial-Blätter. Erinnerungen aus den Kriegsläuften des Jahres 1807 in und um Braunsberg. Mit einem Situationsplane. Königsberg 1854, s. 115
  17. 1 2 3 4 Uchwała nr XIII/58/91 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 20 lutego 1991 roku w sprawie nadania nazw nowo powstałym ulicom miasta Braniewa (§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia).
  18. ↑ Uchwała nr XXXV/220/10 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie nadania nazwy placowi na terenie miasta Braniewa.
  19. ↑ Stadt Braunsberg im Ermland: ein Familienbuch, von Walter Merten, 1976, s. 212.
  20. 1 2 Uchwała nr LI/272/94 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 12 maja 1994 r. w sprawie nadania nazwy ulicy miasta Braniewa (§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1994 r.).
  21. 1 2 3 4 Uchwała nr II/9/84 Miejskiej Rady Narodowej w Braniewie z dnia 16 października 1984 r. w sprawie nadania nazwy ulic w mieście Braniewie (§ 5 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia).
  22. ↑ Uchwała nr XXXIV/333/22 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  23. 1 2 Ludwig Kayser: „Das erste der tausend Jahre” [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2021-03-04].
  24. ↑ Uchwała nr XXXIV/334/22 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  25. ↑ Uchwała nr VIII/34/85 Miejskiej Rady Narodowej w Braniewie z dnia 29 października 1985 roku w sprawie nadania nazwy ulicy w mieście Braniewie (§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia).
  26. ↑ Augustin Lutterberg, Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg, ZGAE, XIX, 1916, s. 709.
  27. ↑ Uchwała nr XIX/129/12 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 11 września 2012 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  28. ↑ Uchwała nr XLIV/318/18 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 20 czerwca 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa.
  29. ↑ Albert Gieseler -- Bergschlößchen Aktien-Bierbrauerei [online], www.albert-gieseler.de [dostęp 2022-07-06].
  30. ↑ Uchwała nr XLIII/410/23 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 8 marca 2023 r. w sprawie nadania nazwy ulicy na terenie miasta Braniewa
  31. ↑ Augustin Lutterberg, Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg, ZGAE XIX, 1916, s. 715.
  32. ↑ PATRONKA MIASTA BRANIEWA [online], katarzynki.org.pl [dostęp 2022-07-05].
  33. ↑ Uchwała Rady Miejskiej w Braniewie nr LXV/219/98 z dnia 6 maja 1998 r. w sprawie nadania skwerowi przy ul. Fromborska–Moniuszki w Braniewie nazwy „Skwer Sybiraków”.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.