ulica Farna
Stare Miasto w Bydgoszczy
Ilustracja
Widok od Starego Rynku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Długość

110 m

Przebieg
ul. Przyrzecze
ul. Jezuicka
←↓ Stary Rynek, ul. T. Malczewskiego →
Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Farna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Farna”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Farna”
Ziemia53°07′21,4″N 17°59′56,4″E/53,122600 17,999004

Ulica Farna w Bydgoszczy – ulica na terenie miasta lokacyjnego Bydgoszczy.

Położenie

Ulica znajduje się w północno-zachodniej części Starego Miasta. Rozciąga się w przybliżeniu na kierunku wschód-zachód, od Starego Rynku do ul. Przyrzecze. Jej długość wynosi ok. 110 m.

Historia

Ulica Farna
Katedra św. Marcina i Mikołaja – widok od ul. Farnej
Budynek dawnej wikariówki oraz szkoły parafialnej
Fryz na kamienicy nr 2
Lipa drobnolistna rosnąca na placu przed katedrą przy ul. Farnej
O zmierzchu
Wrzesień 1939. Nieznany z nazwiska mieszkaniec Bydgoszczy prowadzony ulicą Farną

Ulica Farna została wytyczona w połowie XIV wieku podczas kształtowania bydgoskiego miasta lokacyjnego. Łączyła ona północno-zachodni narożnik Starego Rynku z kościołem farnym oraz ulicami: Jezuicką (Kościelną) i Przyrzecze (Wodną).

Prawdopodobnie jeszcze w XIV wieku w północno-zachodniej części miasta, między ulicą Farną a Brdą wzniesiono miejski kościół parafialny. Obecna forma architektoniczna świątyni pochodzi z XV wieku. W okresie staropolskim, aż do 1809 r. wokół kościoła istniał cmentarz, zaś jego ogrodzenie i furtka znajdowały się od strony ulicy Farnej[1].

W XVII-XVIII wieku większa część domów w czworoboku dzisiejszych ulic: Farnej, Jezuickiej, Niedźwiedziej i Starego Rynku należała do zakonu jezuitów[2]. Około roku 1640 jedno skrzydło tego czworoboku na Rynku zostało zamknięte bryłą kościoła jezuickiego oraz zabudowaniami kolegium. Podczas potopu szwedzkiego (1655–1660) większa część domów została spalona, a wiele innych stało pustką z powodu ucieczki mieszkańców przed zarazą[2]. Umierający masowo bydgoszczanie zapisywali swe nieruchomości kościołom, klasztorom i szpitalowi. Stąd wiele domów w rejonie ulicy określano jako „jezuickie”[2].

Z planu miasta sporządzonego w 1774 r. przez pruskiego geometrę Gretha wynika, że na 7 istniejących wówczas parceli przy ulicy, tylko dwie były zabudowane. Część południowej pierzei zajmował budynek kolegium jezuickiego. Ubytki zabudowy zostały uzupełnione do 1800 r. Do 1834 r. wyburzono jeden z budynków dawnego kolegium, który stał po stronie ul. Farnej i w jego miejscu urządzono wjazd na dziedziniec wewnętrzny. Z planu miasta z 1876 r. wynika, że w pierzejach ulicy stało 9 kamienic. W 1923 r. w kamienicy stojącej na rogu ul. Farnej i Starego Rynku ulokowano Muzeum Miejskie.

W 1940 r. na skutek zarządzenia hitlerowskich władz okupacyjnych z kreisleiterem NSDAP, nadburmistrzem Wernerem Kampe na czele, wyburzono zachodnią pierzeję Starego Rynku wraz z kościołem pojezuickim oraz kamienicą Muzeum Miejskiego. Planowany przez hitlerowskie władze w ich miejsce nowy ratusz bydgoski nie został zrealizowany, zaś po dawnej zabudowie pozostał skwer. Od tego czasu wschodnia część ulicy Farnej nie posiada fragmentu południowej pierzei i widoczna jest ze Starego Rynku.

W 1974 r. na podstawie uchwały WRN, rozpoczęto rewaloryzację fragmentów Starego Miasta w Bydgoszczy. Podjęte przedsięwzięcia na ulicy Farnej dotyczyły uporządkowania sieci handlowej oraz przywrócenia witrynom sklepowym charakteru staromiejskiego[3]. Modernizacja nawierzchni ulicy została ujęta w Planie Rewitalizacji Bydgoszczy[4].

Nazwy

Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy[5]:

Nazwa ulicy nawiązuje do katedry św. Marcina i Mikołaja – bydgoskiego kościoła farnego.

Architektura

Pierzeje ul. Farnej stanowią w większości kamienice wzniesione od końca XVIII do początku XX wieku. Najważniejszym obiektem stojącym przy ulicy jest jednak gotycki kościół farny, obecnie katedra św. Marcina i Mikołaja.

Niektóre budynki

Nr Adres Lata budowy Styl architektoniczny Wpisany do rej. zabytków Uwagi Zdjęcie
1.Farna 10 1425–1466 gotyk T Pierwotnie miejski kościół farny, sanktuarium maryjne Matki Bożej Pięknej Miłości, od 1999 r. konkatedra archidiecezji gnieźnieńskiej, od 2004 r. katedra Diecezji Bydgoskiej.
2.Jezuicka 1 1653, 1878 klasycyzm, eklektyzm T Budynek ratusza szczytem ustawiony do ul. Farnej. Od 1653 r. mieścił dawne kolegium jezuitów, wzniesione z fundacji biskupa Kaspra Działyńskiego i kanclerza wielkiego koronnego, starosty bydgoskiego Jerzego Ossolińskiego. Od 1770 r. w budynku znajdowało się gimnazjum niemieckie, Szkoła Główna Departamentowa (1808–1812), szkoła wydziałowa (1812–1815) i ponownie gimnazjum niemieckie (1817–1878). W 1879 r. budynek został zakupiony przez miasto i stał się siedzibą magistratu[6].
3.Jezuicka 2 1780 barok T Kamienica na rogu ul. Jezuickiej i Farnej. Piętrowa z sienią przechodnią, z zachowanym z XVIII wieku dziedzińcem i otwartym drewnianym krużgankiem (galeriami). Na przełomie XIX i XX w. mieściły się tu biura urzędu pocztowego. W kamienicy znajduje się m.in. sala konferencyjna Aula Lochovsciana Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego oraz wydziały jednostek samorządowych[6].
4.Farna 2 1775–1776[7] eklektyzm N Kamienica należąca do parafii farnej.
5.Farna 4 1776, 1865–1868 eklektyzm T Kamienica odbudowana w końcu XVIII wieku, podwyższona i przebudowana w II połowie XIX wieku.
6.Farna 6 XVIII w., 1866 eklektyzm N Kamienica wzniesiona w XVI wieku, zrujnowana po potopie szwedzkim, istniejąca w 1774 r. Obecna forma architektoniczna pochodzi z 1866 r. Na budynku w podwórzu znaleziono tablicę pamiątkową z datą „1593” i inicjałami B.K. oznaczającymi dawnego właściciela kamienicy Bartosza Krapiewskiego – rajcy i burmistrza Bydgoszczy w 1599 i 1603 r.[1]
7.Farna 8 1775–1780 eklektyzm N Kamienica parafii farnej, w latach 1866–1920 należąca do znanej w Bydgoszczy rodziny kupieckiej Vincent, specjalizującej się w produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych i cygar[6]. Posiada XVI-wieczne piwnice[7]
8.Farna 10 1834–1854 szachulec T Dawna szkoła parafialna, na miejscu budynku szkolnego z XV wieku. Po 1947 r. przedszkole parafialne, od 1996 r. Biblioteka Prymasowskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 Łbik Lech: Szesnastowieczna tablica pamiątkowa z ulicy Farnej w Bydgoszczy. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 9. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2004.
  2. 1 2 3 Drygałowa Waleria: Kamieniczki nr 4 przy ulicy Jezuickiej. [w:] Kalendarz Bydgoski 1968.
  3. ↑ Wiśniewski Józef: Problemy kształtowania się rewaloryzacji zespołu staromiejskiego w Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska VI 1974-1975.
  4. ↑ http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100616/BYDGOSZCZ01/429392914 dostęp 2010-09-30.
  5. ↑ Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997.
  6. 1 2 3 Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996.
  7. 1 2 Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Bydgoszczy. [w:] Program Opieki nad Zabytkami miasta Bydgoszczy na lata 2013–2016.
  8. ↑ Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6.

Bibliografia

  • Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
  • Siwiak Wojciech: Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej), Bydgoszcz 2015.
  • Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.