Ulica Żytnia
Przedmieście Świdnickie
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

248 m

Poprzednie nazwy

Zietenstrasse

Przebieg
ul. Grabiszyńska
ul. Pszenna
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Żytnia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Żytnia”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Ulica Żytnia”
51°06′05,936″N 17°00′56,586″E/51,101649 17,015718
Pawilon na rogu Żytniej i Grabiszyńskiej, ok. roku 1972

Ulica Żytnia – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Przedmieście Świdnickie, w dawnej dzielnicy Stare Miasto, łącząca ulicę Grabiszyńską z ulicą Pszenną[1][2][3]. Ulica ma 248 m długości[1].

Historia

Ulica Żytnia położona jest na terenach należących niegdyś do dawnej wsi Gajowice. W XIX wieku granica miasta przebiegała wzdłuż polnej drogi, w śladzie której wytyczono w 1845 r. ówczesną Friedrichstrasse, która dziś podzielona jest na trzy ulice: Wojciecha Bogusławskiego, Kolejową i Nasypową[4][5][6][7][8]. Już rok później, w 1846 r., zbudowano linię kolejową łączącą w poziomie terenu trzy wrocławskie dworce kolejowe, biegnącą na północ od dzisiejszej ulicy Żytniej. Budowa linii kolejowej w poziomie terenu spowodowała ograniczenia w rozwoju zabudowy i przeszkadzała w codziennej komunikacji[5][6][9].

Wzdłuż współczesnej ulicy Grabiszyńskiej biegła droga do wsi Grabiszyn, wzmiankowanej już w 1149 r.; wzmianki o samej drodze pochodzą z 1465 r. Na początku XIX wieku wzdłuż tej ulicy, od dzisiejszego placu Legionów (wówczas Sonnenplatz[10][11]) do torów kolejowych, ciągnęły się ogrody warzywne. Zabudowa o charakterze miejskim rozpoczęła się na tym terenie po 1860 r.[12][13], a w 1823 r. droga została uznana ulicą (Gräbschner Gasse). Stała się ona jedną z głównych arterii miasta[13].

Projekty wytyczenia ulic w tym rejonie powstawały już od 1873 r.[14] W latach 1881–1882, jeszcze na polach wsi Gajowice, został przez właścicieli gruntów u zbiegu Pszennej i Jęczmiennej założony plac Rozjezdny (Luisenplatz), którego układ urbanistyczny zdeterminowany był przebiegiem linii kolejowej i starszych ulic[14][15]. W latach 80. XIX wieku zbudowano w okolicy domy czynszowe w zabudowie pierzejowej[15][16][17]. Również przy zachodnim krańcu w rejonie ulicy Grabiszyńskiej powstała zwarta zabudowa kamienicowa[16][17][18][19].

W latach 1900–1905 linię kolejową wyniesiono na estakadę kolejową, nasyp i wiadukty (estakada kolejowa we Wrocławiu)[20][5][6][9], zbudowaną w latach 1900–1905[20][21] (1896–1901[9]), przesuwając zachodni przebieg linii kolejowej nieco bardziej na południe[5], w ten sposób, że teren przy ulicy Żytniej znalazł się po północnej stronie nasypu i został on włączony do Przedmieścia Świdnickiego[4][5][6][9].

Znaczna część zabudowy w tym rejonie uległa zniszczeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. W latach 60. XX wieku przeprowadzono porządkowanie ulic bocznych Grabiszyńskiej, a w latach 1962–1967 zrealizowano nową zabudowę budynkami mieszkalnymi cztero- i ośmiopiętrowymi w obszarze od placu Rozjezdnego do Grabiszyńskiej[5][15][22]. Zabudowa ta należała początkowo do Wrocławskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, potem do Spółdzielni Mieszkaniowej „Cichy Kącik” w ramach Osiedla Staromiejskiego[23][24]. Sama ulica Grabiszyńska na odcinku od placu Legionów do ulicy Zaporoskiej została na początku lat 70. XX w. znacznie poszerzona[12].

Nazwy

Ulica Żytnia

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

  • Zietenstrasse – do 1946 r.[25]
  • Żytnia – od 1946 r.[1][26]

Niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Hansa Joachima von Zietena, pruskiego generała kawalerii w armii Fryderyka Wielkiego[25]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7 marca 1946[1]. W okolicy oprócz ulicy Żytniej znajdują się trzy inne ulice o nazwach przyjętych od zbóż: Jęczmienna, Pszenna i – położona już za nasypem kolejowym – Owsiana[2][14].

Układ drogowy

Początkowo ulica Żytnia miała dwukierunkowe połączenia z ulicami Zaporoską i Grabiszyńską. Na łączniku z Zaporoską znajdował się postój taksówek. Na początku lat 70. XX w. przebudowano skrzyżowanie ulic Grabiszyńskiej i Zaporoskiej – wykonano wtedy m.in. sygnalizację świetlną na skrzyżowaniu oraz przeniesiono przystanki tramwajowe, znajdujące się wtedy przed sklepem, między ulicami Żytnią i Jęczmienną, na dzisiejsze miejsce. Po roku 1983 zlikwidowano połączenie z ul. Zaporoską – pozostał jedynie łącznik z południową jezdnią ul. Grabiszyńskiej[27]. Po kolejnej przebudowie – poszerzeniu ulicy Grabiszyńskiej w rejonie skrzyżowania do 3 pasów, korekcji przebiegu torów tramwajowych, co umożliwiło powiększenie wysepek przystankowych – łącznik zostaje przekształcony w jednokierunkowy wylot. W tym czasie też zlikwidowano postój taksówek przy pawilonie na rogu Żytniej i Grabiszyńskiej. Podobny los, lecz dopiero w latach 10. XXI w., spotkał zlokalizowane tam budki telefoniczne.

Do ulicy Żytniej przypisana jest droga gminna nr 105094D (numer ewidencyjny drogi G1050940264011) o długości 248 m[1][28], łącząca ulicę Grabiszyńską z ulicą Pszenną[1][29].

W kwietniu 2021 obszar ulicy został włączony do Strefy Płatnego Parkowania[30].

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi, oraz innymi drogami:

Drogi powiązane.
rodzaj droga inne foto
skrzyżowanie ulica Grabiszyńska[1][31] torowisko tramwajowe[32][33]
kontynuacja ulica Pszenna[1][29] zmiana kierunku[2]

Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o polu powierzchni wynoszącym 3356 m²[29][34].

Droga gminna przypisana do ulicy ma nawierzchnię wykonaną z granitowej kostki brukowej[35][36]. Jest ona w całości objęta strefą ograniczenia prędkości 30 km/h[37]. W ramach wymienionej strefy ruchu uspokojonego przeznaczona jest także dla ruchu rowerowego i łączy się ze ścieżką rowerową zbudowaną wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[37][38].

Zabudowa i zagospodarowanie

Zabudowa
Plomba przy ul. Żytniej 20
Ul. Żytnia 9-15
Ul. Żytnia 1-7
Strona południowo-zachodnia: garaże
Strona południowo-zachodnia: linie kolejowe 271 i 273
Ul. Żytnia 18-28
Ul. Żytnia 10-16, dalej 18-28
Widok w kierunku Grabiszyńskiej i Szpitalnej
Klub Firlej i sklep

Zabudowa wokół ulicy Żytniej obejmuje budynki mieszkalne o pięciu (ulica Zaporoska 2–8 i ulica Żytnia 9–15 oraz 10–16) i dziewięciu (ulica Grabiszyńska 52 i 54) kondygnacjach nadziemnych oraz pawilon handlowo-usługowy (ulica Grabiszyńska 56), w którym mieści się sklep oraz Klub Firlej. W końcowym odcinku ulicy po stronie północno-wschodniej zachowała się ciągła zabudowa pierzejowa, na którą składają się pięciokondygnacyjne kamienice (ulica Żytnia 18–26) i budynek plombowy (ulica Żytnia 28). Zabudowa ta kontynuowana jest wzdłuż ulicy Pszennej[2][5][15][20][39].

Przy południowo-wschodnim końcu ulicy natomiast, za połączeniem z ulicą Pszenną (widać tu resztki jezdni, która kiedyś prowadziła do ul. Zaporoskiej) przebiega nasyp z trzema torami kolejowymi[2][40][41], na którym przebiegają linie: 271 i 273[40]. Zlokalizowana jest tu bramka z trzema świetlnymi semaforami odstępowymi.

Na trójkątnym obszarze pomiędzy garażem, blokiem Żytnia 9–15 i nasypem znajduje się boisko, lecz decyzją mieszkańców i Spółdzielni Mieszkaniowej „Cichy Kącik” miejsce to ma zostać przekształcone w „teren rekreacyjny” – prace rozpoczęły się jesienią 2021 r.

Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,4 do 120,0 m n.p.m.[35][42] Zabudowa przy ulicy objęta jest rejonem statystycznym numer 933420, przy czym podane dane pochodzą z 31 grudnia 2019. W rejonie tym przy zameldowanych 718 osobach gęstość zaludnienia wynosi 12 346 os./km²[43]. Jedynie budynki przy ulicy Żytniej 26 i 28 przypisane są do rejonu statystycznego numer 933460, w którym zameldowanych jest 764 osób, a gęstość zaludnienia wynosi 19 818 os./km²[43].

Ochrona i zabytki

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne (wszystkie położone w pierzei północnej ulicy[20]):

Obiekty zabytkowe.
obiekt, położenie powstanie ochrona fotografia
Kamienica
ulica Żytnia 18[20][44][45]		 około 1890–1900, XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]
Kamienica
ulica Żytnia 20[20][46][47]		 około 1890–1900, XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]
Kamienica
ulica Żytnia 22[20][48][49]		 około 1890–1900, XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]
Kamienica
ulica Żytnia 24[20][50][51]		 około 1890–1900, XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]
Kamienica
ulica Żytnia 26[20][52][53]		 około 1890–1900, XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]
Kamienica
ulica Pszenna 12[20][54][55]		 około 1880 r., XX wiek[20] rodzaj ochrony – inny[20]

Baza TERYT

Ul. Żytnia, widok w kierunku ul. Grabiszyńskiej i Zdrowej

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[56][57]:

  • województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
  • powiat: Wrocław (0264)
  • gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska
  • miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto, Wrocław-Stare Miasto (0986946) delegatura
  • gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław-Stare Miasto (0264059) delegatura
  • kategoria/rodzaj: ulica
  • nazwa ulicy: ul. Żytnia (26635).

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 6779 (Żytnia).
  2. 1 2 3 4 5 SIP 2020 ↓, Mapa podstawowa.
  3. ↑ SIP 2020 ↓, Osiedla Wrocławia.
  4. 1 2 Harasimowicz 2006 ↓, s. 723 (Przedmieście Świdnickie).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 Antkowiak 1970 ↓, s. 104-105 (Kolejowa).
  6. 1 2 3 4 Antkowiak 1970 ↓, s. 22-23 (Bogusławskiego).
  7. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 136 (Springerstr.).
  8. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 49 (Friedrichstr.).
  9. 1 2 3 4 Harasimowicz 2006 ↓, s. 184 (Estakada kolejowa).
  10. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 474 (Legionów).
  11. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 135 (Sonnenplatz).
  12. 1 2 Antkowiak 1970 ↓, s. 58-59 (Grabiszyńska).
  13. 1 2 Harasimowicz 2006 ↓, s. 246 (Grabiszyńska).
  14. 1 2 3 Antkowiak 1970 ↓, s. 81-82 (Jęczmienna).
  15. 1 2 3 4 Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Rozjezdny plac).
  16. 1 2 Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 40-41 poz. 32.
  17. 1 2 Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 43 poz. 37.
  18. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 249-250 (Sudecka).
  19. ↑ Antkowiak 1970 ↓, plan ulic.
  20. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 SIP 2020 ↓, GEZ.
  21. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 985 (Wrocławski Węzeł Kolejowy).
  22. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Seydlitzstr.).
  23. ↑ Cichy Kącik 2020 ↓, Kontakty, Osiedle Staromiejskie.
  24. ↑ Cichy Kącik 2020 ↓, O Spółdzielni, Historia.
  25. 1 2 Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Zietenstr.).
  26. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Zimmerstr.).
  27. ↑ Zdjęcie z roku 1983, gdzie jeszcze widać połączenie Żytniej z Zaporoską.
  28. ↑ UMWD 2020 ↓, BDOT10k.
  29. 1 2 3 ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 4488 (Pszenna).
  30. ↑ Kolejne wrocławskie ulice zostaną objęte płatnym parkowaniem. tuWrocław.com, 2021-03-18. [dostęp 2021-05-26]. (pol.).
  31. ↑ ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 1313-1332 (Grabiszyńska).
  32. ↑ Uchwała RMWr 2011 ↓, § 25 ust. 2 pkt 4.
  33. ↑ wroclaw.pl 2020 ↓, schematy komunikacji.
  34. ↑ SIP 2020 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_31, 18.
  35. 1 2 GUGiK 2020 ↓, Geoportal krajowy, obiekty topograficzne.
  36. ↑ ZGKiKM 2020 ↓, BDOT500.
  37. 1 2 SIP 2020 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
  38. ↑ SIP 2020 ↓, Mapa rowerowa.
  39. ↑ Firlej 2020 ↓, Kontakt.
  40. 1 2 PKP PLK 2020 ↓.
  41. ↑ Jerczyński 2001 ↓.
  42. ↑ SIP 2020 ↓, Mapa wysokościowa.
  43. 1 2 SIP 2020 ↓, Demografia.
  44. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10626.
  45. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10374.
  46. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10627.
  47. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10375.
  48. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10628.
  49. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10376.
  50. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10629.
  51. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10377.
  52. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10630.
  53. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10378.
  54. ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 4134.
  55. ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 3973.
  56. ↑ GUS 2020 ↓, ULIC.
  57. ↑ SIP 2020 ↓, EMUiA, ul. Żytnia.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Ulica Żytnia, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], fotopolska.eu [dostęp 2020-12-30] (pol.).
  • ul. Żytnia, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587729 [dostęp 2020-12-30] (pol.).
  • ul. Żytnia [online], wikimapia.org [dostęp 2020-12-30] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.