Tusi (chiń. upr. 土司; pinyin tǔsī; Wade-Giles t’u-ssu) – przywódcy sprawujący władzę w obrębie cesarstwa chińskiego na etnicznie niechińskich terenach, wywodzący się z lokalnych elit ludów podbitych. Stosowany zwłaszcza za czasów dynastii Ming i Qing na południowym zachodzie Chin; mianem tym określa się też system takich pośrednich rządów (system tusi, chiń. upr. 土司制度; pinyin tǔsī zhìdù).

Dynastia Yuan po raz pierwszy trwale podbiła południowo-zachodnie tereny dzisiejszych Chin (prowincje Yunnan, Guizhou i Guangxi). Obszary te zamieszkiwało bardzo wiele ludów o różnorodnej kulturze i różnym stopniu organizacji społeczno-politycznej – od ludów zbierackich po regularne królestwa jak np. królestwo Nanzhao. Nie znały one jednak chińskiego, biurokratycznego, systemu rządów, ani nie uznawały konfucjańskich wartości, które były jego podstawą.

System tusi wywodził się z wcześniejszych systemów rządów pośrednich z czasów dynastii Tang, albo nawet dynastii Han[1] ale ukształtował się w pełni w okresie Yuan-Ming. Wówczas to stworzono przepisy dotyczące rang, promocji i degradacji, poborów itp. Stworzono trzy kategorie tusi: urzędników lokalnych, nie-Chińczyków w chińskim systemie władzy; lokalnych wodzów, sprawujących władzę na danym terenie, lecz uznających chińską zwierzchność (czyli właściwych tusi); oraz pomniejszych urzędników w lokalnym aparacie władzy. Tusi dzielili się na cywilnych i wojskowych; nad pierwszymi sprawowało pieczę Ministerstwo Służby Państwowej, nad drugimi – Ministerstwo Wojska. Wyżsi urzędnicy mieli przyznane pobory w ryżu, ale płacono je nieregularnie, de facto odbierali je sobie z danin płaconych przez poddanych[2].

Tusi byli wybierani lokalnie, ale zatwierdzani przez władze cesarskie. Ich tytuły były z reguły dziedziczne, w odróżnieniu od posad w chińskiej biurokracji. Musieli zaakceptować chińską zwierzchność i wyrzec się niepodległości, ale w obrębie swego terytorium sprawowali pełną i niezależną władzę, egzekwując ją na własny, tradycyjny sposób. Administracja chińska na tych terenach była słaba i nie miała możliwości wpływania na sposób rządzenia. Tusi ustalali podatki i cła między swoimi terytoriami a sąsiednimi (chińskimi, czy innych tusi)[3]. Musieli jedynie utrzymać spokój i zapłacić podatki, a czasem także trybut, często w postaci lokalnej specjalności (np. koni, czy wosku)[2].

Funkcję tę pełnili przywódcy klanowi i arystokraci (np. wśród Yi tzw. nzymo[4]), królowie inkorporowanych państw (np. wśród Daiów w Xishuangbanna[5]) itp. Czasami tusi mogli wywodzić się z innej grupy etnicznej niż ich poddani – tak było wśród Miao z północnego Yunnanu i Guizhou, którymi rządziła arystokracja Yi[6].

W połowie dynastii Qing, wobec zwiększającej się migracji Hanów na te tereny, co powodowało z jednej strony konflikty, a równocześnie dawało Cesarstwu lepszą bazę do tworzenia administracji, zaczęto zwiększać stopień kontroli nad tusi i wprowadzać na ich miejsce regularną administrację typu chińskiego. Powodowało to wiele konfliktów (np. powstania wśród Miao), a tytuły pokonanych tusi były z reguły likwidowane[2]. W wielu miejscach system ten funkcjonował kilkaset lat: wśród Naxi urząd ustanowiony w XIII w. został zniesiony w 1723, a wśród Mosuo – dopiero w 1956[7].

Przypisy

  1. ↑ Damian Harper: China's Southwest. Hawthorn, Victoria: Lonely Planet Publications Ltd, 2007, s. 27-29. ISBN 978-1-74104-185-9.
  2. 1 2 3 Robert D. Jenks: Insurgency and Social Disorder in Guizhou: The „Miao” Rebellion, 1854-1873. University of Hawaii Press: University of Hawaii Press, 1994, s. 39-41. ISBN 0-8248-1589-0.
  3. ↑ Katherine Palmer Kaup: Creating the Zhuang: Ethnic Politics in China. Boulder, Colorado: Lynne Rienner, 2000, s. 35-26. ISBN 978-1555878863.
  4. ↑ Jingzhong Wu: Nzymo as Seen in Some Yi Classical Books. W: Stevan Harrell: Perspectives on the Yi of Southwest China. Berkeley: University of California Press, 2001, s. 35. ISBN 978-0520219892.
  5. ↑ James S. Olson: An Ethnohistorical Dictionary of China. Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1998, s. 51. ISBN 0-313-28853-4.
  6. ↑ Stevan Harrell: Cultural Encounters on China's Ethnic Frontiers. Seattle: University of Washington Press, 1995, s. 105. ISBN 0-295-97528-8.
  7. ↑ Stevan Harrell: Cultural Encounters on China's Ethnic Frontiers. Seattle: University of Washington Press, 1995, s. 51. ISBN 0-295-97528-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.