Trwałoporka jesionowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	trwałoporka
Gatunek	trwałoporkajesionowa
Nazwa systematyczna
Perenniporia fraxinea (Bull.) Ryvarden Grundr. Krauterk. 2: 307 (1978)

Hymenofor

Zazwyczaj pojawia się u podstawy pnia

Przekrój owocnika

Trwałoporka jesionowa, porzyca jesionowa (Perenniporia fraxinea (Bull.) Ryvarden) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Perenniporia, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten w 1790 r. Jean Baptiste Bulliard zdiagnozował jako Boletus fraxineus, później przez różnych badaczy był on włączany do różnych innych rodzajów. Według Index Fungoruma prawidłowa jest diagnoza Leifa Ryvardena, który w 1978 r. zaliczył gatunek do rodzaju Perenniporia^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

Atlas hub podaje polską nazwę porzyca jesionowa^[3], w internecie spotykana jest też nazwa pniarek jesionowy Perenniporia fraxinea^[4]. Jest nieprawidłowa – pniarek to Fomitopsis. W opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie grzybów wielkoowocnikowych Polski gatunek ten nie występuje, po raz pierwszy w Polsce opisany został bowiem dopiero w 2004 r^[5]. Władysław Wojewoda dla rodzaju Perenniporia zaproponował nazwę trwałoporka, tak więc zgodnie z jego nazewnictwem gatunek ten powinien się nazywać trwałoporka jesionowa^[6]. W 2021 r. Komisjq ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała tę nazwę^[7]

Morfologia

Owocnik

Wieloletnia huba. Pojedynczy owocnik ma kopytkowaty kształt, szerokość 6-20 cm i grubość do 10 cm. Do podłoża przyrośnięty jest bokiem lub szeroką podstawą. Czasami owocnik obrasta wystające części roślin. Owocniki rzadko występują pojedynczo, przeważnie w grupach, i wówczas ułożone są półeczkowato. Powierzchnia górna jest nierówna, pofałdowana, guzowata i początkowo delikatnie aksamitna, później gładka. Ma barwę od kremowej do ochrowej, starsze okazy są coraz ciemniejsze i mają barwę od brązowej do czarnej. Brzeg ostry lub okrągły, nieco pofalowany i jaśniejszy; u młodych okazów żółtopmarańczowy, u starszych ciemniejszy. Jest płonny^[3].

Hymenofor

Rurkowaty. Rurki o długości 6 mm, tworzące wiele warstw przedzielonych warstwami miąższu. Mają drobne, okrągłe lub kanciaste pory. Na 1 mm mieści się ich 3-5. Hymenofor w stanie suchym ma barwę kremową z różowym odcieniem, po uciśnięciu lub uszkodzeniu staje się fioletowobrązowy^[3].

Miąższ

Drewnowato-korkowaty o kolorze drewna, w odczynniku Melzera brązowieje. Ma przeważnie nieprzyjemny zapach, w smaku jest gorzki^[3].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki o kształcie od owalnego do łezkowatego i zaostrzonej podstawie. Mają rozmiar 6,5–8,5 × 5–6,5 μm^[3].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Australii i niektórych regionach Azji (na Tajwanie i w Japonii). Najwięcej stanowisk podano w Europie^[8]. W Polsce jest niezbyt częsty^[3]. W całej Europie również opisywany jest jako gatunek rzadki, w niektórych krajach znajduje się nawet na czerwonych listach gatunków zagrożonych. Prawdopodobnie jednak nie jest tak rzadki, a tylko nie jest rozpoznawany i brany jest za inne gatunki hub^[5].

Występuje w liściastych lasach, zwłaszcza typu ols, oraz w parkach. Pojawia się zarówno na osłabionych, jak i w pełni żywotnych drzewach. Zazwyczaj owocniki tworzy przy podstawie pnia. Nazwa porzyca jesionowa jest myląca – występuje bowiem nie tylko na jesionach, ale także na innych gatunkach drzew liściastych: klon, eukaliptus, buk, platan, złotokap, dąb, robinia, wiąz^[5].

Znaczenie

Saprotrof i pasożyt powodujący intensywną białą zgniliznę drewna. Do drzewa wnika przez rany. Po obumarciu drzewa nadal rozwija się jako saprotrof. Czas życia owocnika wynosi od dwóch do siedmiu lat^[5]. Ochrona polega na zapobieganiu – wygładzaniu ran i zabezpieczaniu ich środkami grzybobójczymi^[3].

Gatunki podobne

Charakterystyczną cechą Perenniporia fraxinea jest taka sama barwa owocnika na zewnątrz i w środku. Pozwala to odróżnić go od niektórych hub z rodzaju Ganoderma (lakownica) oraz podobnego twardoporka wiązowego (Rigidoporus ulmarius)^[5].

Przypisy