Truskawiec
Трускавець
Ilustracja
Zakopiańska willa „Goplana” (bud. 1925–1926) we współczesnym Truskawcu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Powierzchnia

7 km²

Wysokość

308-641 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


28 701[1]

Kod pocztowy

82200

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Truskawiec”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Truskawiec”
Ziemia49°17′N 23°30′E/49,283333 23,500000
Strona internetowa

Truskawiec (ukr. Трускавець, Truskaweć) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim. Liczy ok. 29 tys. mieszkańców.

Uzdrowisko (źródła mineralne) położone u stóp Karpat (przedgórze Karpat Wschodnich), w dolinie Worotiszczy (dorzecze Dniestru), w odległości 100 km od Lwowa i 8 km na południe od Drohobycza.

Historia

Szyb „Katarzyna“ w Pomiarkach[2]

Wzmiankowany po raz pierwszy w roku 1469, jako część polskich dóbr królewskich[3]. Wieś Tryskawice położona na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie drohobyckim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[4], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa drohobyckiego[5]. W 1565 roku istniał tu trzan solny należący do żupy solnej drohobyckiej[6]. Według tradycji, lecznicze właściwości niektórych źródeł w Truskawcu znane były miejscowej ludności już pod koniec XVIII w. Fragmentaryczne analizy tych wód prowadził już w 1801 r. Baltazar Hacquet, wówczas profesor historii naturalnej na Uniwersytecie Lwowskim, jednak ich wyniki pozostały szerzej nieznane. Dopiero w 1820 r. Józef Hecker, miejscowy nadzorca salin, poszukując kruszców na terenie Truskawca, natrafił w jednym z odwiertów na:

…wodę siarczaną, która już w owym czasie używaną była na kąpiele lecznicze przez chorych, mieszczących się po chatach włościańskich. Dopiero w r. 1827 dozwolił zarząd dóbr skarbowych dobudować do karczmy w T[ruskawcu] 4 izdebki dla używania słono-siarczanych kąpieli. W r. 1831 wykonał analizę wód aptekarz Steller ale niedokładnie[7].

W 1835 r. miejscowe źródła zbadał dokładnie lwowski aptekarz i chemik Teodor Torosiewicz, zwany do dziś ojcem chrzestnym truskawieckiej „Naftusi”[8]. Ich opublikowanie wpłynęło w zasadniczy sposób na powstanie uzdrowiska.

…W r. 1836 wyjednał ówczesny miejscowy zarządca kameralny Józef Micewski pozwolenie na budowę łazienek o 8 numerach i wystawienie budynków dla gości, a jego przedsiębiorczości zawdzięcza T[ruskawiec] swój zakład zdrojowy, który wkrótce pozyskał opiekę władz rządowych, a zwłaszcza Agenora hr. Gołuchowskiego[7]

W 1849 r. utworzono tu funkcję lekarza zdrojowego. Funkcję tę aż do roku 1882 pełnił doktor Franciszek Turek[9]. W 1853 r. Truskawiec odwiedził młodszy brat cesarza Franciszka Józefa, arcyksiążę Karol Ludwik, co spowodowało znaczny wzrost przybywających kuracjuszy.

Szybki rozwój uzdrowiska został przerwany w roku 1870,

…w którym nabyła go drogą kupna spółka żydowskich przemysłowców, której gospodarstwo smutne pozostawiło wspomnienia[7].

Dziesięć lat później udało się odkupić uzdrowisko nowo założonej spółce z księciem Adamem Sapiehą na czele.

Znacznym nakładem wystawiono nowe łazienki i otwarto je dnia 1 lipca 1882 r., zniesiono wiele budynków nieodpowiednich wymogom sanitarnym, usunięto oszpecające zakład przybudowania, zaopatrzono pokoje gościnne w należyte umeblowanie, założono nowe promenady i plantacye. Gmach kąpielowy mieści na parterze 50 izb łaziennych dla kąpieli słono-siarczanych. Woda ogrzewa się w wannach. W osobnym budynku mieści się 9 izb dla kąpieli borowinowych, słono i siarczano-namułowych. Każda znich posiada drugą wannę do czystej wody i natrysk ciepły. Kąpiele borowinowe bywają sporządzane w kotłach za pomocą pary. Wodę mineralną, tj. siarczaną, do kąpieli, dobywa [się] ze studni o 1 klm. odległej machina parowa, skąd wodociągami przychodzi do 3 wielkich zbiorników, które zasilają 4 szczelnie zamknięte, połączone ze sobą kotły. same nowe łazienki mogą wydać dziennie 500 do 600 kąpieli. Na piętrze gmachu łaziennego znajduje się 20 obszernych pokoi gościnnych, z wygodnem urządzeniem. W zakładzie jest także wziewalnia, dla oddychania powietrzem, nasyconem parą słoną lub też wyciągiem z igliwia[7].

Liczne publikacje w gazetach i innych czasopismach, nie tylko galicyjskich, przysparzały uzdrowisku coraz więcej klientów. Powstawały kolejne wygodne pensjonaty, często w modnym stylu zakopiańskim. Truskawiec stał się modnym kurortem, do którego zjeżdżało eleganckie towarzystwo nie tylko ze Lwowa czy pobliskich ośrodków przemysłu naftowego (Drohobycz, Borysław)[9], ale również np. z Warszawy. Wolny czas kuracjusze spędzali na spacerach po parku zdrojowym lub na dalszych wycieczkach, jak do zdroju „Zofia”, na wzgórze Lipki z kopalniami rud cynku czy na Pomiarki z kopalniami ropy naftowej i wosku ziemnego, a nawet do Drohobycza, skał Urycza czy Bubniszcza[7].

W 1895 r. uzdrowisko wydzierżawił inż. Wyczyński, a po jego śmierci w 1911 r. wykupiła je spółka pod przewodnictwem dra Rajmunda Jarosza, burmistrza Drohobycza. W tym samym roku w Truskawcu założono oświetlenie elektryczne, a w 1912 r. doprowadzono do uzdrowiska linię kolejową z Drohobycza[9]. W latach przed I wojną światową przebywało tu rocznie 4,5–5 tys. kuracjuszy.

W parku zdrojowym od 1898 roku znajduje się pomnik Adama Mickiewicza, wystawiony przez polskich mieszkańców Truskawca w setną rocznicę urodzin poety (jest on dziełem Tadeusza Barącza).

W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Truskawiec w powiecie drohobyckim.

Uzdrowisko w okresie II RP

W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Truskawcu zbudowano 286 wilii, hoteli i pensjonatów. Był najmłodszym w Polsce i bardzo modnym uzdrowiskiem. Trzykrotnie otrzymał złoty medal jako najlepsze uzdrowisko Polski[10]. W Truskawcu pozyskiwana była także woda mineralna Naftusia[11].

Wypoczywali tu m.in. Stanisław Wojciechowski, Józef Piłsudski[10] (który leczył tu nieżyt żołądka), gościł premier Austrii z małżonką, prezydent Estonii i prezydent Turcji[12]. Innymi znanymi kuracjuszami byli: Leon Paweł Sapieha, Filip Zaleski, Wincenty Witos, Ignacy Daszyński, Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza, Julian Tuwim, Stanisław Witkiewicz, Bruno Schulz, Zofia Nałkowska, Stanisława Walasiewiczówna, Halina Konopacka i Janusz Kusociński. Gościnne przedstawienia w uzdrowisku wykonywały teatry „Bagatela” z Krakowa i „Rygier” ze Lwowa.

Truskawiec-Pomiarki. Kąpielisko siarczano-solankowe (1 września 1939)

Od 1911 właścicielem uzdrowiska był Rajmund Jarosz. W 1925 zatrudnienie wynosiło 80 osób, a funkcje dyrektorów pełnili płk Emil Schwanda i Lukas[13].

W 1928 roku uzdrowisko odkupiła spółka akcyjna, na czele której stał Rajmund Jarosz (założyciel pierwszego towarzystwa ubezpieczeniowego w przemyśle naftowym, późniejszy prezydent Drohobycza i prezes Związku Uzdrowisk Polskich).

29 sierpnia 1931 roku w Truskawcu zamachowcy z OUN zastrzelili Tadeusza Hołówkę. Wczesnym wieczorem dwóch młodych ludzi przekradło się na teren pensjonatu prowadzonego przez siostry bazylianki. Weszli niepostrzeżenie do prywatnych pokoi i strzelili kilkakrotnie do odpoczywającego 42-letniego Hołówki. Napastnicy zostali ujęci dopiero półtora roku później, podczas nieudanego napadu na pocztę i urząd skarbowy w Gródku Jagiellońskim. Do zamachu przyznali się wówczas schwytani Wasyl Biłas i Dmytro Danyłyszyn.

II wojna światowa i okres powojenny

W latach 1943-1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA uprowadzili z miasta i zamordowali 20 Polaków[14].

W czasach Ukraińskiej SRR stare centrum miasta zostało obudowane wysoką zabudową. Współczesny Truskawiec jest nowoczesnym uzdrowiskiem (zob. Portal ТРУСКАВЕЦ/TRUSKAWIEC). 29 grudnia 1982 roku oficjalnie otwarto Muzeum Historyczne Truskawca.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (bud. 1859)

W Truskawcu znajduje się rzymskokatolicki kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Truskawcu). Powstał on w XIX wieku na miejscu wcześniejszej kaplicy. Z zewnątrz prezentuje styl neogotycki, wewnątrz neobarokowy. Po zakończeniu II wojny światowej i wysiedleniu polskich mieszkańców miasta władza sowiecka kościół zamknęła, a cenne wyposażenie wnętrza (m.in. 73 obrazy francuskich, hiszpańskich i włoskich mistrzów, podarowane kościołowi w okresie II RP, kolorowe witraże, pozłacane figury) rozgrabiono. Sam gmach świątyni został przekazany miejscowemu kołchozowi imienia ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki i służył jako magazyn nawozów sztucznych. Doprowadziło to do szybkiej dewastacji świątyni. Następnie miejscowa władza urządziła w kościele dom ateizmu (później planetarium), w tym okresie został on dodatkowo podpalony (co spowodowało zawalenie dachu), wycięto zabytkowe kolumny i zniszczono całe sklepienie oraz zrujnowano balkon chóru.

W 1991 częściowo zwrócono parafianom świątynię w stanie zupełnej ruiny. Całkowicie oddano ją dopiero w 1993. Prace renowacyjne trwały do roku 2002, gdy świątynię poświęcił na nowo metropolita Marian Jaworski.

Oddanym dobroczyńcą tutejszego kościoła jest Polak Stanisław Czapla, urodzony w Mościskach, a od 1969 na stałe związany z Truskawcem. Od wielu lat organizuje on w kościele wieczory muzyki organowej i skrzypcowej, poezji duchowej, śpiewu i liryki, a pieniądze uzyskane z tej działalności inwestuje w świątynię, m.in. za zebrane pieniądze zakupił w Niemczech organy do kościoła.

Ludzie związani z miastem

  • Stanisław Mizerski – dyrektor zakładu zdrojowego w Truskawcu[15]

Pobliskie miasta

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Чисельність населення на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Львівській області
  2. ↑ Pomiarki Помярки. [w:] POLSKA-ORG.pl Kresy [on-line]. kresy.org.pl. [dostęp 2020-09-18].
  3. ↑ Andrzej Andrusiewicz (aranżer): Polska i jej wschodni sąsiedzi, część 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006, s. 26.
  4. ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 3.
  5. ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 158.
  6. ↑ Aleksander Jabłonowski, Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. W: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. VII. Cz. II-a. Warszawa, 1903, s. 461.
  7. 1 2 3 4 5 Hasło ”Truskawiec” w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa 1892, s. 521-522
  8. ↑ Галина Коваль: Хрещений батько трускавецької «Нафтусі», w: „Трускавецький Вісник” 2010-04-10
  9. 1 2 3 Grzegorz Rąkowski: Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, część zachodnia. Przewodnik krajoznawczo-historyczny, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Piastów 2013, {ISBN|978-83-62460-31-1}, s. 216
  10. 1 2 Witold Chrzanowski, Najsłynniejsze kurorty II Rzeczypospolitej, „turystyka.wp.pl”, 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-17] (pol.).
  11. ↑ Witold Chrzanowski, Truskawiec i słynna "Naftusia", „turystyka.wp.pl”, 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-17] (pol.).
  12. ↑ Włodzimierz Kluczak, Pan Czapla. Historia człowieka, miasta i kościoła, „Kurier Galicyjski”, nr 5(153), 16-29 marca 2012, s. 15.
  13. ↑ K. Kostynowicz. Z naszych zdrojowisk. Cudze chwalicie.... „Gazeta Poranna”, s. 11, Nr 7516 z 21 sierpnia 1925.
  14. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 184, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  15. ↑ Zgon dyrektora zdrojowiska. „Nowości Illustrowane”. 44, s. 3–4, 30 października 1909.
  16. ↑ Gmina Kołobrzeg, Historyczny III Festiwal Kultury Polsko-Ukraińskiej - Wiadomości - Kołobrzeg – Gmina Kołobrzeg: informacje, kultura, sport, turystyka [online], www.gmina.kolobrzeg.pl [dostęp 2017-09-18] (pol.).
  17. ↑ Piotr Paszkiewicz: Truskawiec nowym miastem partnerskim. tygodniksanocki.pl, 2023-09-02. [dostęp 2023-11-25].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.