Tor doświadczalny Instytutu Kolejnictwa – tor kolejowy, znajdujący się w okolicy miasta Żmigród, w województwie dolnośląskim. Tor ma charakter badawczy i doświadczalny, służy przede wszystkim testom trwałości i niezawodności pojazdów, systemów, nawierzchni i urządzeń kolejowych. Obiekt jest zarządzany przez Instytut Kolejnictwa i jego jednostkę – Ośrodek Eksploatacji Toru Doświadczalnego[1]. Część toru doświadczalnego zajmują laboratoria Instytutu Badawczego Dróg i Mostów[2].
Tor jest jedynym tego typu obiektem w Polsce, jednym z sześciu funkcjonujących w Europie i ośmiu na świecie[2].
Historia
Geneza
Na początku lat 50. XX w. zaczęto wskazywać na potrzebę budowy toru doświadczalnego w Polsce. Analizowano różne koncepcje obiektu oraz proponowano różne lokalizacje. Początkowo tor chciano wybudować w okolicach Warszawy bądź na terenie warszawskiej Olszynki Grochowskiej, gdzie na przełomie lat 50. i 60. swoją siedzibę przeniósł ówczesny Centralny Ośrodek Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa. Do końca lat 60. nie wykonano jednak żadnych konkretnych opracowań i nie podjęto żadnych decyzji[3].
W latach 70., gdy transport kolejowy w Polsce odgrywał ważną rolę, powrócono do tematu. Zdawano sobie sprawę, że wszelkie rozwiązania techniczne wprowadzane na kolei muszą być poddawane próbom eksploatacyjnym, a nie tylko badane w laboratoriach. Proponowano wówczas dwa warianty, które zakładały budowę toru badawczego o długości kilkunastu bądź kilkudziesięciu kilometrów wzdłuż istniejącej linii kolejowej. Rozważano także budowę wydzielonego toru doświadczalnego w okolicach Huty Katowice, aczkolwiek ze względu na problemy z pozyskaniem gruntów na Górnym Śląsku lokalizację zmieniono na Dolny Śląsk. Koncepcja ta została poparta przez ówczesnego dyrektora Dolnośląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, który jako dokładne usytuowanie obiektu wskazywał tereny w okolicach Bielawy i Jelcza. Ze względów ekonomicznych budowa nie została jednak zrealizowana[3].
W latach 80. ponownie powrócono do idei kolejowego toru doświadczalnego, która została poparta przez Ministerstwo Komunikacji. Po przeprowadzeniu analiz, za najlepsze miejsce dla budowy obiektu uznano teren w okolicach Węglewa. Wybór ten uzasadniano skupieniem w tym rejonie szeregu producentów taboru kolejowego (HCP, Zastal, Pafawag, Fabryka Wagonów Świdnica) oraz zaplecza naukowego (Politechnika Wrocławska, Politechnika Poznańska, Wyższa Szkoła Inżynieryjna w Zielonej Górze, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Inżynieryjnych we Wrocławiu). Wskazywano również inne zalety, takie jak płaski teren o małym zalesieniu i dobre skomunikowanie z siecią kolejową dzięki stacji Żmigród[3].
Budowa
W połowie lat 80. ustalono finalne założenia dotyczące toru, a w styczniu 1986 opracowana na ich podstawie koncepcja budowy została przedstawiona Ministerstwu Komunikacji. Zakładano wówczas, że obiekt, składający się z dwóch okręgów, zostanie zrealizowany w latach 1987–1992. Mały okrąg miał zostać uruchomiony w 1990, a duży miał być realizowany w drugiej kolejności. 24 września 1986 budowa małego okręgu została włączona do Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego 9.3, co miało gwarantować sfinansowanie budowy z funduszy Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń. Przyznane fundusze były jednak niewystarczające do realizacji całego zakresu, dlatego w styczniu 1987 ograniczono budowę małego okręgu do zakresu umożliwiającego realizację w ramach CPBR. W marcu 1987 zaktualizowano założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji, według których do 1990 miał zostać zrealizowany mały okrąg z ograniczonym układem torowym, a do 1994 układ ten miał zostać rozbudowany. Duży okrąg zaś miał być realizowany w okresie od 1994 do 1997[3].
Ostatecznie w połowie 1987 rozpoczęto budowę małego okręgu. Do II kwartału 1989 przebiegała ona stabilnie i zgodnie z planem. 13 maja 1989 UPTiW wstrzymał finansowanie inwestycji, która była wówczas ukończona w 50%. Dalsze finansowanie budowy zapewniała Dyrekcja Generalna PKP. Inwestycja ponadto była dotowana m.in. przez zakłady przemysłowe, Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki oraz Komitet Badań Naukowych, co pozwoliło utrzymać ciągłość robót. Do końca 1990 wykonane prace stanowiły 82% robót przewidzianych w planie realizacyjnym. Po 1992 nastąpił najtrudniejszy okres budowy związany z transformacją ustrojową. 23 marca 1992 PKP zdecydowało o wstrzymaniu realizacji toru do 1993. Pod koniec 1993, ze względu na zaawansowanie prac i potrzeby badawcze kolei, zdecydowano o ukończeniu budowy[3].
Eksploatacja
Początkowo planowano, że obiekt zostanie oddany do eksploatacji w II kwartale 1991. Ostatecznie 3 września 1996 miał miejsce odbiór techniczny toru, a 12 września jego uroczyste otwarcie[3]. Duży okrąg, planowany do realizacji po małym okręgu, nie został wybudowany[4].
W sierpniu 2016 Thales zakończył wyposażanie toru w system ERTMS/ETCS poziomu 1[5].
Plany
W przyszłości planowane jest dostosowanie obiektu do testów pojazdów zasilanych napięciem innym niż 3 kV DC, przykładowo 25 kV AC[6].
Położenie
Tor znajduje się w odległości ok. 40 km na północ od Wrocławia, na terenie gminy Żmigród, pomiędzy wsiami Bychowo, Węglewo, Kliszkowice Małe, Łapczyce, Barkówko i Karnice. Ma kształt eliptycznej pętli, która zajmuje powierzchnię 49 ha. Jest on obiektem autonomicznym, żadna z jego części nie jest wykorzystywana w celach transportowych. Dostęp do toru z sieci kolejowej zapewnia łącznica prowadząca do stacji Żmigród i linii kolejowej numer 271.
Charakterystyka
Pętla toru ma długość 7725 metrów, zbudowana jest z odcinków prostych i łuków o promieniach 600, 700, 800 i 900 metrów. Najdłuższa prosta ma długość 1314 metrów, można na niej uzyskać prędkość 160 km/h[1]. Tor ten miał służyć głównie do testowania różnych rodzajów nawierzchni, dlatego podzielono go na odcinki, na których zastosowano różne typy podłoży torowych, konstrukcje przytwierdzeń i innych elementów składowych nawierzchni[4].
Przypisy
- 1 2 Ośrodek Eksploatacji Toru Doświadczalnego. ikolej.pl. [dostęp 2013-05-14].
- 1 2 Marek Graff, Agata Pomykała. Doświadczalne okręgi kolejowe na świecie. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2016, s. 46. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829.
- 1 2 3 4 5 6 Marian Fijałek. 20-lecie toru doświadczalnego w Żmigrodzie. Geneza – przebieg budowy – charakterystyka techniczna. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2016, s. 11–29. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829.
- 1 2 Barbara Małyska: Żmigród – pętla doświadczeń. kurier-kolejowy.pl/ web.archive.org, 2010-07-27. [dostęp 2013-05-14].
- ↑ Michał Szymajda: Okręg doświadczalny w Żmigrodzie z systemem ERTMS. rynek-kolejowy.pl, 2016-08-08. [dostęp 2016-08-09].
- ↑ RW: Instytut Kolejnictwa na nowym torze. kurier-kolejowy.pl, 2015-11-15. [dostęp 2015-11-15].