Tomasz Tadeusz Wilkoński
Data i miejsce urodzenia

22 stycznia 1885
Koryciska

Data i miejsce śmierci

12 listopada 1939
Brus

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1922
do 1924

Przynależność polityczna

Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Komandor Orderu Danebroga (Dania)

Tomasz Tadeusz Wilkoński z Wilkonic h. Odrowąż (ur. 22 stycznia 1885 w Koryciskach[1], zm. 12 listopada 1939 w Brusie[2]) – działacz gospodarczy, poseł na Sejm II RP I kadencji.

Odrowąż – herb Tomasza Wilkońskiego

Życiorys

Tomasz Wilkoński pochodził z rodziny ziemiańskiej, z wykształcenia był inżynierem agronomem[3]. Ukończył gimnazjum w Warszawie, a następnie wydział rolniczy uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studia rolnicze w Danii i Szwecji. Od 1910 był instruktorem i kierownikiem do spraw hodowli w Centralnym Towarzystwie Rolniczym[4]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zaangażowany był w reformę rolną, pracując jako szef Państwowego Banku Rolnego, kierował ekspozyturą Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Lublinie, jako prezes Głównego Urzędu Ziemskiego (1920–1921)[2]. Był propagatorem kółek rolniczych i rozwoju edukacji na wsi[5].

Był posłem na Sejm II RP I kadencji Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” (złożył mandat w 1924[4]) oraz członkiem władz naczelnych partii[6], należał również do Jedności Ludowej[2] i do komisji rewizyjnej Straży Kresowej[7].

W 1934 przeniósł się z rodziną do Łodzi[6], gdzie został dyrektorem administracyjnym Zjednoczonych Zakładów Włókienniczych Karola Scheiblera i Ludwika Grohmana. Był założycielem żłobka i przedszkola dla dzieci robotników. Założył w fabryce sekcję teatralną – utworzył z scenę z wyposażeniem, na której mogli występować robotnicy[3], a także był wiceprezesem sportowego Klubu Pracowników „Zjednoczone” założonego przy fabryce. Ponadto wspierał letni Obóz Przysposobienia Gospodarczego (1938) dla studentów z Polski i Europy[2].

Śmierć

Tomasz Wilkoński został aresztowany 9 listopada 1939 roku przez Gestapo, w związku z akcją Intelligenzaktion Litzmannstadt[5]. Niemcy zaproponowali mu podpisanie volkslisty, ze względu na niemieckie pochodzenie jego matki – Eleonory Wilkońskiej z domu Hirschberg. Wilkoński jednak odmówił. Został osadzony w obozie przejściowym na Radogoszczu, a następnie rozstrzelany 12 listopada 1939 na poligonie wojskowym na Brusie[8].

W czasie prac od 12 do 21 maja 2008, archeolodzy odnaleźli jego ciało w zbiorowej mogile na Brusie wraz z ciałami 39 innych mężczyzn[9]. Wilkońskiego rozpoznano po obrączce z napisem: „Kira 28/9 28 r.”[6][10], którą rozpoznała córka Jolanta Wilkońska[6]. Wszystkie ofiary egzekucji miały związane z tyłu ręce, a strzały oddano z bliska w tym głowy z broni krótkiej. Pogrzeb wszystkich ofiar egzekucji odbył się 1 września 2009 na cmentarzu komunalnym na Dołach. Oprócz Wilkońskiego zidentyfikowano tylko kilka osób: Alfreda Bellera, Władysława Krzemińskiego, Henryka Szulca oraz Stanisława Sapocińskiego[10].

Życie prywatne

Tomasz Wilkoński był synem Tomasza Wilkońskiego – powstańca styczniowego[3] oraz Eleonory Wilkońskiej z Hirschbergów[8]. Ponadto 4 przodków Wilkońskiego było uczestnikami Sejmu Czteroletniego[3].

Tomasz Wilkoński Był mężem księżniczki Kiry z domu Światopełk-Mirskiej h. Białynia (1896–1968), z którą miał córkę, fotograf Jolantę Karolinę Natalię Wilkońską[1].

Wilkońscy w Łodzi mieszkali przy ul. Tymienieckiego 10[11].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. 1 2 Tomasz Tadeusz Wilkoński z Wilkonic h. Odrowąż [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-11-19].
  2. 1 2 3 4 5 Biogramy, [w:] Olgierd Ławrynowicz, Nekropolia z terenu byłego poligonu wojskowego na Brusie w Łodzi, Łódź 2010 [dostęp 2021-11-17] (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 Obrączka Kiry [online], niedziela.pl [dostęp 2021-11-19] (pol.).
  4. 1 2 Czy wiesz kto to jest? [online], Polona [dostęp 2021-11-20].
  5. 1 2 Telewizja Polska S.A, IPN przypomniał postać Tomasza Wilkońskiego [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2021-11-19] (pol.).
  6. 1 2 3 4 Tomasz Walczak, Pamięci pomordowanych na Brusie. Łódź składa hołd ofiarom egzekucji dokonanych w okresie okupacji niemieckiej i czasach stalinowskich, 2021.
  7. ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur. Straż Kresowa wobec kwestii białoruskiej. Deklaracje i praktyka. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”. XLIV, 2013.
  8. 1 2 Tomasz Wilkoński uczczony tablicą w Muzeum Tradycji [online], Warszawa Nasze Miasto, 13 listopada 2009 [dostęp 2021-11-19] (pol.).
  9. ↑ Biogramy, [w:] Olgierd Ławrynowicz, Nekropolia z terenu byłego poligonu wojskowego na Brusie w Łodzi, Łódź 2010 [dostęp 2021-11-17] (ang.).
  10. 1 2 Artur Ossowski, Stanisław Sapociński (1904–1939). Pozostało pióro i bilet..., [w:] Gustaw Romanowski, Marcin Kieruzel (red.), Bohaterowie trudnych czasów. Zbiór VIII, Urząd Miasta Łodzi. Biuro Informacji i Komunikacji Społecznej, 2013, ISSN 1231-5354 [dostęp 2021-11-17].
  11. ↑ Wojenny pogrzeb po 70 latach [online], Warszawa Nasze Miasto, 2 września 2009 [dostęp 2021-11-19] (pol.).
  12. ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 434 „za zasługi na polu organizacji kółek rolniczych i hodowli wśród włościan”.
  13. ↑ Jolanta Wilkońska, Obrączka, Jelenia Góra 2009.
  14. ↑ Kongelig Dansk Hof- og Statskalender. Kopenhaga: 1929, s. 54
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.