Brus
część Łodzi
Ilustracja
Zajezdnia tramwajowa Brus
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miasto

Łódź

W granicach Łodzi

20 grudnia 1945[1]

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Brus”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brus”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brus”
Ziemia51°45′34″N 19°23′57″E/51,759444 19,399167

Brus – osiedle w zachodniej części miasta, w dawnej dzielnicy Polesie. Do 1946 miejscowość była siedzibą gminy Brus. Dawniej podłódzkie miasto, po II wojnie światowej włączone w obręb miasta Łodzi.

W końcu XVI wieku wieś kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie brzezińskim województwa łęczyckiego[2].

Charakterystyka

Tereny te leżą na peryferiach miasta, w pobliżu granicy Konstantynowa Łódzkiego. Przez osiedle przebiega trasa jednej z ważniejszych łódzkich ulic – Konstantynowskiej, będącej częścią drogi wojewódzkiej nr 710. Wzdłuż tej ulicy znajdują się tory tramwajowe linii 9 i 43, które łączą z jednej strony Brus z Łodzią, a z drugiej – z Konstantynowem Łódzkim i Lutomierskiem.

Okolicę osiedla stanowią głównie pola uprawne i łąki (w części niewykorzystywane rolniczo) oraz nieużytki. Znajdują się tu także niewielkie lasy oraz ogródki działkowe. W pobliżu osiedla przepływa rzeka Łódka.

Toponimia

Nazwa Brus oznacza kamień, osełkę, a także urządzenie do mielenia zbóż. Niewykluczone, że jeszcze przed XVI wiekiem istniał tu młyn, który dotrwał przynajmniej do początku XVII wieku[3].

Historia

Tereny dzisiejszego osiedla Brus należały w XVI wieku do Kapituły katedralnej krakowskiej. W okresie tym nastąpił znaczny rozwój okolicznych dóbr kapitulnych. Powstało wówczas 17 osad, z których Brus przeznaczony był na nowe miasto, mające stanowić konkurencję dla Łodzi, należącej do biskupów kujawskich. W 1542 roku przybyli do Brusa pierwsi mieszczanie, którym przekazano wytyczone place miejskie. Gdzieniegdzie rozpoczęła się budowa domów. Miasto jednak nie rozwinęło się. W 1550 roku, mieszkańcy utrzymywali się nadal z rolnictwa. Brusowianie prosili kapitułę o przysłanie doświadczonego wójta, który ożywiłby młode miasto. Również i to działanie nie przyniosło rezultatu. W 1576, Brus występuje już jako wieś, zaś 30 lat później był tutaj już tylko folwark z czterema zagrodnikami. Działał młyn, niewykluczone, że zbudowany dużo wcześniej. Po drugim rozbiorze Polski, władze pruskie dokonały sekularyzacji dóbr kościelnych i Brus został upaństwowiony[3].

Brus w XIX wieku należał do rodziny Nenckich, a pod koniec XIX wieku do Ludwika Meyera, który wybudował fabrykę oraz utworzył gospodarstwo rolne. Meyer zmarł w 1911, zaś dobra na Brusie otrzymała jego córka, Zofia, która wniosła je w wianie Alfredowi Biedermannowi. Biedermann dzierżawił folwark Czesławowi Silewiczowi, a następnie, gdy ten nie wywiązywał się z obowiązków – wojsku. W 1927 sprowadził się tu z Ameryki młodszy z Biedermannów – Helmut. Z czasów Meyera zachowały się zabudowania folwarku z zabytkową drewnianą rezydencją. Po 1945 gospodarstwo zostało znacjonalizowane i przekształcone w Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 50-60 wyrabiano tutaj sery, a także masło i śmietanę. Obecnie właścicielem zabudowań jest firma, spółka-córka firmy państwowej, zaś dzierżawcą przedsiębiorca ze Rzgowa, który próbuje wykupić zabudowania na własność. Rezydencja Meyera jest nadal zamieszkana, ale budynki gospodarcze stoją puste i niszczeją[4][5].

Poligon i inne instalacje wojskowe

W Brusie znajduje się poligon wojskowy, na którym w czasie II wojny światowej niemieccy okupanci chowali ciała pomordowanych Polaków. IPN podejrzewa, że na przełomie lat 40. i 50. poligon ten był także miejscem pochówku ofiar Urzędu Bezpieczeństwa. Do czerwca 2011 r. na dawnym poligonie odnaleziono siedem masowych mogił. Wszystkie, poza jedną, pochodzą z lat 1939-45. Jeden grób powstał po wojnie. Dotychczas we wszystkich siedmiu archeolodzy doliczyli się łącznie około 120 czaszek. Przypuszcza się, że mogił i ofiar jest prawdopodobnie znacznie więcej, gdyż dotąd zbadano tylko niewielką część poligonu[6]).

W skład wojskowego kompleksu na Brusie wchodziły także koszary i strzelnica, zaś w 1937 zbudowano tu schron, pełniący prawdopodobnie funkcję pomocniczej składnicy uzbrojenia Garnizonu Łódź. Schron ma 175 metrów kwadratowych powierzchni i jest jednym z lepiej zachowanych w województwie. Używano go jeszcze w latach 80 XX wieku. Od 2012 schron przystosowano do zwiedzania (adres ul. Konstantynowska 98)[7].

Zabytki

  • Zespół zajezdni tramwajowej z 1909-1910 przy ul. Konstantynowskiej 115, wraz z otoczeniem[8]. Zajezdnia funkcjonowała do 31 marca 2012, następnie przekształcono ją w muzeum[9].
  • Zespół folwarczny Meyerów i Bidermannów przy ul. Konstantynowskiej 107[8].

Przypisy

  1. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi (Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35).
  2. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 68.
  3. 1 2 Piotr Machlański. Dawne miasto Brus. „Pismo samorządowe województwa łódzkiego”.
  4. ↑ Ryszard Bonisławski. Rzeka Łódka. „Z biegiem łódzkich rzek”, 2008. UM Łodzi.
  5. ↑ Wiesław Pierzchała: Wiejska arkadia Meyera na Brusie. dzienniklodzki.pl, 2011-11-12. [dostęp 2018-02-28]. (pol.).
  6. ↑ Bartłomiej Dana: Ludzkie szczątki na Brusie. Odkryto kolejny masowy grób. lodz.wyborcza.pl, 2011-06-05. [dostęp 2018-02-28]. (pol.).
  7. ↑ O nas – Kompanja BRUS. schronbrus.org. [dostęp 2018-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-01)]. (pol.).
  8. 1 2 Ochrona i Opieka nad Zabytkami miasta Łodzi. ochrona.zabytki.lodz.pl. [dostęp 2018-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-01)]. (pol.).
  9. ↑ Historia Zajezdni Brus. kmst.pl, 2016-11-17. [dostęp 2018-02-28]. (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.