Terapia zajęciowa – multidyscyplinarna, wspomagająca forma leczenia i rehabilitacji zaburzeń psychicznych lub sensorycznych, niepełnosprawności fizycznej, poznawczej lub poprawy ogólnego stanu zdrowia polegająca na uczestnictwie chorych w różnych formach celowej, produktywnej, zorganizowanej aktywności o charakterze odtwórczym, wytwórczym lub twórczym[1][2][3][4] – zajęcie.

Stosowano nazwy ergoterapia, terapia aktywnością, leczenie pracą, terapia zajęcia. Nazwę „terapia zajęciowa” wprowadził George Edward Barton[5].

Pierwszą książkę na temat terapii zajęciowej, czyli „Studies in Invalid Occupations” wydała Susan Tracy w 1910 roku[6].

Cele

  • umożliwienie pacjentom uczestnictwa w codziennych zajęciach[7];
  • przeciwdziałanie bierności chorych[1];
  • porządkowanie dnia uczestników[8];
  • zwiększenie poczucia własnej wartości osób biorących udział w zajęciach[4].

Klasyfikacja

Terapię zajęciową można sklasyfikować na rodzaje, metody i techniki. Wyróżniane rodzaje to[9][10]:

Wyróżniane formy to[10]:

  • frontalna – uczestnicy wykonują jednocześnie tę samą pracę, lecz działają we właściwym sobie tempie;
  • grupowa – uczestnicy wykonują zdania o odmiennym poziomie trudności w grupach różnym stopniu usprawnienia;
  • indywidualna – uczestnik wykonuje zadania specjalnie dla niego przygotowane.

Klasyfikacja urzędowa i kształcenie

Terapeuta zajęciowy w Klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy ma symbol 325907[11]. Oznacza to następujące miejsce w strukturze klasyfikacji zawodów:

  • grupa wielka: 3 – technicy i inny średni personel;
  • grupa duże: 32 – średni personel do spraw zdrowia;
  • grupa średnia: 325 – inny średni personel do spraw zdrowia.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r.[12] do terapeuty zajęciowego przypisany jest IV poziom PRK dla kwalifikacji pełnej, o której mowa w art. 8 pkt 3-6 ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Podano również, że ministrem, na wniosek których wprowadzono zawód do klasyfikacji (czyli ministrem właściwym w zakresie danego zawodu, wyznaczonym ze względu na odpowiedni dział administracji rządowej, wskazanym w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 2512), jest minister właściwy do spraw zdrowia). Zawód przypisano do medyczno-społecznego (Z) obszaru kształcenia. Oznaczono, że typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie to szkoła policealna (2 lata) z zaznaczeniem szczególnych uwarunkowań, czyli kształcenie w szkole dla młodzieży prowadzone wyłącznie w formie stacjonarnej. Kwalifikacje wyodrębnione w zawodzie to świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej (K1). Poziom PRK dla kwalifikacji cząstkowej (kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie) to 4

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego terapeuta zajęciowy w zawodzie wyodrębniono kwalifikację: MED.13. Świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej[13]

Kwalifikacja MED.13 została opisana w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego[14] gdzie przypisano ją do branży opieki zdrowotnej (MED) opisanej w załączniku nr 20 do rozporządzenia.

Wg Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. Cele kształcenia w ramach kwalifikacji MED.13 to:

  • budowania relacji terapeutycznych z podopiecznym, jego rodziną, środowiskiem i zespołem wielodyscyplinarnym;
  • rozpoznawania i diagnozowania potrzeb biopsychospołecznych, stanu funkcjonalnego podopiecznego przez terapeutę zajęciowego we współpracy z zespołem wielodyscyplinarnym;
  • planowania indywidualnego i grupowego programu lub planu działań terapeutycznych na podstawie diagnozy terapeutycznej, uwzględniającej możliwości, potrzeby, zainteresowania i sposób funkcjonowania podopiecznego, jego środowisko i specyfikę placówki;
  • organizowania działań w zakresie terapii zajęciowej w celu poprawy funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego podopiecznego oraz jego integracji społecznej i zawodowej;
  • ewaluacji procesu terapeutycznego na podstawie dokumentacji i oceny prowadzonej terapii zajęciowej.

W ramach ICD-9-CM Volume 3 terapia zajęciowa ma przydzielony numer 93.83[15]

Terapia zajęciowa dzieci

W terapii zajęciowej dzieci stosuje się koncepcję robić-być-stawać się, podczas realizacji której dziecko nabywa i rozwija umiejętności poprzez angażowanie w wykonywanie zajęć, co powoduje nabywanie i rozwój tożsamości. Prowadzi to do wypełniania ról społecznych co jest czynnikiem poczucia dobrostanu i zdrowia[16].

W terapii zajęciowej dzieci stosuje się terapię skupioną na osobie oraz terapię skupioną na rodzinie[17]

Baza psychologiczna

Podstawą terapii zajęciowej jest psychoterapia zorientowana na klienta wywodząca się z psychologii humanistycznej[18].

Modele praktyki

W terapii zajęciowej stosuje modele praktyki[19]:

  • PEO Person - Environment - Occupation Model
  • CEMP-E Canadian Model of Occupational Performance - Engagemont
  • MOHO Model of Human Occupation
  • Model Kawa

Organizacje międzynarodowe

Kształceniem i prowadzeniem terapii zajęciowej zajmują się:

  • World Federation of Occupational Therapy, WFOT; [20]
  • Council of Occupational Therapists for the European Countries, COTEC[20]

Przypisy

Bibliografia

  • terapia zajęciowa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-16] [zarchiwizowane z adresu].
  • Andrew M. Colman, Słownik psychologii, Anna Cichowicz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-15765-4, OCLC 316559028.
  • Anna Misiorek i inni, Współczesna terapia zajęciowa, Warszawa: PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-5901-4.
  • Aleksandra Kulis i inni, Terapia zajęciowa dzieci, Warszawa: PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-5826-0.
  • Barbara Juśkiewicz-Swaczyna, Joanna Biąlkowska, Rola terapii zajęciowej w rehabilitacji, „Szkice Humanistycze”, XV (3–4), 2005, s. 224–229.
  • Magdalena Nawrot i inni, Klasyfikacja rodzajów, metod, technik i form terapii zajęciowej [online] [dostęp 2021-09-21].
  • Aneta Bac, Terapia zajęciowa, Warszawa: PZWL, 2018, ISBN 978-83-200-5127-8.
  • Julia Sienkiewicz-Wilowska, Terapia zajęciowa w usprawnianiu osób starszych, „EDUKACJA” (3(123)), Instytut Badan Edukacyjnych, 2013, ISSN 0239-6858 [dostęp 2022-02-10].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.