Tasznik
Ilustracja
Tasznik pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

tasznik

Nazwa systematyczna
Capsella Medik.
Pflanzen-Gatt. 85, 99. 22 Apr 1792
Typ nomenklatoryczny

Capsella bursa pastoris (L.) Medik[3]

Capsella rubella

Tasznik (Capsella Medik.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Klasyfikacja w obrębie rodzaju – jego podział na gatunki – jest bardzo kłopotliwa ze względu na ogromną zmienność morfologiczną zaliczanych tu roślin. Na początku XXI wieku uznawano, że rodzaj obejmuje trzy gatunki – tetraploidalny tasznik pospolity C. bursa-pastoris i dwa diploidy – C. rubella i C. grandiflora[4]. Według niektórych ujęć w obrębie rodzaju wyróżniany jest tylko jeden gatunek (C. bursa-pastoris)[5], cztery[6] lub nawet 8[7]. Po badaniach genetycznych z 2014 roku uznano, że w obrębie rodzaju wyróżnić należy 5 gatunków[8]. Zachodnią grupę zasięgową tworzą dwa gatunki diploidalne z basenu Morza Śródziemnego (C. rubella z południowej Europy i C. grandiflora w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego), natomiast wschodnią grupę tworzy gatunek środkowoazjatycki C. orientalis wraz z tasznikiem pospolitym C. bursa-pastoris, który rośnie naturalnie w Europie, w południowo-zachodniej Azji i w północnej Afryce, poza tym zawleczony został na wyspy Atlantyku, na kontynenty amerykańskie, na wyspy Pacyfiku i do Australii, do Azji wschodniej[6][5]. Pochodzenie mieszańcowe ma gatunek C. thracica będący endemitem Bułgarii[8]. Do flory Polski należy jeden gatunek – tasznik pospolity (C. bursa-pastoris)[9].

Morfologia

Pokrój
Zielne rośliny jednoroczne i dwuletnie o pędach prosto wzniesionych lub podnoszących się, rozgałęzionych lub pojedynczych, pokrytych włoskami gwiazdkowatymi, siedzącymi, czasem z udziałem także włosków pojedynczych i rozwidlonych[6].
Liście
Odziomkowe skupione w rozetę przyziemną, siedzące lub ogonkowe, zwykle pierzasto wcinane, lirowate, rzadziej ząbkowane lub całobrzegie. Liście łodygowe skrętoległe, siedzące o nasadzie obejmującej łodygę, strzałkowatej. Blaszka całobrzega, ząbkowana lub zatokowo wcinana[6][5].
Kwiaty
Zebrane w grona, wyraźnie wydłużające się podczas owocowania. Szypułki kwiatowe odstające, cienkie. Działki kielicha jajowate do owalnych, prosto wzniesione lub podnoszące się, nie rozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe lub różowe, rzadko żółtawe, wyraźnie dłuższe lub krótsze od kielicha, czasem silne zredukowane. Pręcików sześć, czterosilnych, z 4 miodnikami u nasady. Zalążnia górna z 20–40 zalążkami, szyjka słupka poniżej 1 mm długości, znamię główkowate[5][6].
Owoce
Trójkątne, silnie spłaszczone łuszczynki z sercowatym wycięciem na wierzchołku[5][6]. Owoce mają charakterystyczny dla rodzaju kształt, oryginalny wśród przedstawicieli rodziny. Powstają w wyniku działania genu IND odpowiedzialnego za wytwarzanie auksyn w łuszczynce. Ich zwiększone wydzielanie w szczytowej części owoców powoduje powstawanie charakterystycznego, sercowatego kształtu[10][11].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne[3]

Bursa Boehmer in C. G. Ludwig, Bursa-pastoris Seguier, Nasturtium A. W. Roth, Rodschiedia P. G. Gaertner

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae) (w obrębie której należy do blisko spokrewnionych z rodzajem rzodkiewnik Arabidopsis[4], od którego oddzielił się ok. 8 milionów lat temu, i lnicznik Camelina, od którego oddzielił się ok. 7 milionów lat temu[10][11]), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2][12].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), plemię Capselleae Horan., podplemię Capsellinae Prantl in Engl. & Prantl, rodzaj tasznik (Capsella Medik.)[13].

Wykaz gatunków[8][14][4]
  • Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. – tasznik pospolity
  • Capsella grandiflora (Fauche & Chaub.) Boiss.
  • Capsella orientalis Klokov
  • Capsella rubella Reut.
  • Capsella thracica Velen.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
  3. 1 2 Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
  4. 1 2 3 Slotte T., Ceplitis A., Neuffer B., Hurka H., Lascoux M.. Intrageneric phylogeny of Capsella (Brassicaceae) and the origin of the tetraploid C. bursa-pastoris based on chloroplast and nuclear DNA sequences. „Am J Bot.”. 93, 11, s. 1714-24, 2006.
  5. 1 2 3 4 5 Capsella Medikus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-11].
  6. 1 2 3 4 5 6 Ihsan A. Al-Shehbaz: Capsella Medikus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-11].
  7. ↑ Capsella. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-06-11].
  8. 1 2 3 Barbara Neuffer, Herbert Hurka, Nikolai Friesen, Dmitry A. German, Andreas Franzke. Evolutionary History of the Genus Capsella (Brassicaceae) - Capsella orientalis, New for Mongolia. „Mongolian Journal of Biological Sciences”. 12, 1-2, s. 3-17, 2014.
  9. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 48, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. 1 2 John Innes Centre: How Capsella followed its lonely heart. [w:] ScienceDaily [on-line]. ScienceDaily, 2019-02-28. [dostęp 2019-03-07].
  11. 1 2 Yang Dong, Friederike Jantzen, Nicola Stacey, Łukasz Łangowski, Laila Moubayidin, Jan Šimura, Karin Ljung, Lars Østergaard. Regulatory Diversification of INDEHISCENT in the Capsella Genus Directs Variation in Fruit Morphology. „Current Biology”, 2019. DOI: 10.1016/j.cub.2019.01.057.
  12. ↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).
  13. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Capsella. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).
  14. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.