Szyszkowiec łuskowaty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

borowikowate

Rodzaj

szyszkowiec

Gatunek

szyszkowiec łuskowaty

Nazwa systematyczna
Strobilomyces strobilaceus (Scop.) Berk
Hooker’s J. Bot. Kew Gard. Misc. 3: 78 (1851)
Dolna strona kapelusza z rurkami

Szyszkowiec łuskowaty (Strobilomyces strobilaceus (Scop.) Berk) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strobilomyces, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1770 r. Joannes Antonius Scopoli nadając mu nazwę Boletus strobilaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1851 r. Miles Joseph Berkeley, przenosząc go do rodzaju Strobilomyces[1].

Niektóre synonimy:

  • Boletus cinereus Pers. 1801
  • Boletus floccopus Vahl
  • Boletus strobilaceus Scop. 1772
  • Boletus strobiliformis Vill. 1789
  • Boletus strobiliformis Dicks. 1785
  • Eriocorys strobilacea (Scop.) Quél. 1886
  • Eriocorys strobilacea var. floccopus (Vahl) Quél. 1886
  • Strobilomyces floccopus (Vahl) P. Karst. 1882
  • Strobilomyces strobiliformis Beck 1923[2].

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. Wcześniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: łuskowiec strzępiastotrzonowy, łuskogrzyb szyszkowaty i szyszkowiec szyszkowaty[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica dochodzi do 15 cm, u młodych egzemplarzy półkolisty, następnie wypukły do spłaszczonego u starszych. Pokryty charakterystycznymi, dachówkowato ułożonymi wełnistymi kosmkami. Kosmki są grube, odstające i szarobrunatne z ciemniejszym zakończeniem. Powierzchnia kapelusza jest sucha[4].

Rurki

Do 14 mm długości, przyrośnięte lub zbiegające. Barwa od białawej u młodych, do szarobrązowej (czasem z czerwonawym odcieniem) u starszych egzemplarzy. Pory kanciaste, stosunkowo duże pokryte u młodych egzemplarzy białoszarą osłoną. Jej resztki pozostają czasami na brzegu kapelusza. Rurki uszkodzone początkowo czerwienieją, następnie przybierają czarnofioletową barwę[4].

Trzon

Grubość 1–3 cm, wysokość do 15 cm. Cylindryczny, zwężający się lekko w kierunku kapelusza, bardzo twardy. Barwa podobna do kapelusza, pokryty licznymi watowatymi, szarobrunatnymi kosmkami. Pod kapeluszem występuje zanikający pierścień. Uszkodzony trzon przybiera barwę czerwonawą[4].

Miąższ

Mięsisty, czasem suchy i sprężysty, zaś w trzonie zdrewniały. U młodych egzemplarzy biały, poprzez czerwonawy do ciemnobrązowego u starszych. Uszkodzony przybiera barwę czerwonawą. Smak i zapach słaby[4].

Wysyp zarodników

Purpurowobrunatny. Zarodniki kuliste lub elipsoidalne o rozmiarach 10–13 × 8–10 μm i powierzchni urzeźbionej siateczkowato[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie w Ameryce Północnej i Europie, podano też jego stanowiska w Korei, Japonii i Afryce Zachodniej[6]. Od 2014 r. w Polsce objęty jest ochroną częściową grzybów[7], dawniej podlegał ochronie ścisłej. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów rzadkich (R)[8].

Owocniki tworzy od lata do jesieni w lasach iglastych, liściastych oraz mieszanych. Żyje w mikoryzie z bukiem, a na terenach górzystych ze świerkiem i jodłą. Grzyb rzadko spotykany, częściej spotkać go można na terenach górzystych południowej Polski[9]. Z rodzaju szyszkowiec w Europie występuje tylko ten jeden gatunek. Występuje również w Ameryce Południowej i Środkowej, ponadto rozprzestrzenił się w Azji po Chiny i Japonię[10].

Znaczenie

Kulinarne

Naziemny grzyb mykoryzowy[3]. Grzyb jadalny, ale o małej wartości konsumpcyjnej[10].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 30 czerwca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający szyszkowca łuskowatego, błędnie opisanego jako szyszkowiec szyszkowaty, o nominale 2,5 zł, w serii Grzyby niejadalne pod ochroną. Wydrukowano 9 710 000 szt., techniką rotograwiury, na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był prof. Alojzy Balcerzak. Cała seria pozostawała w obiegu do 31 grudnia 1994 roku[11].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 636, ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 188, ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  6. ↑ Występowanie szyszkowca łuskowatego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-09-01].
  7. ↑ Dziennik Ustaw 2014 poz. 1409 [online]. – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5.
  9. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 260, ISBN 83-09-00714-0.
  10. 1 2 Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 65, ISBN 978-83-258-0588-3.
  11. ↑ Marek Jedziniak, Grzyby niejadalne pod ochroną [online], www.kzp.pl [dostęp 2023-05-23] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.