Szamasz-szuma-ukin

Fragment steli Szamasz-szum-ukina z przedstawieniem tego władcy
król Babilonu
Okres	od 668 p.n.e. do 648 p.n.e.
Dane biograficzne
Dynastia	Sargonidzi
Ojciec	Asarhaddon
Matka	Eszarra-hamat
Rodzeństwo	Sin-nadin-apli, Szamasz-metu-uballit, Aszurbanipal, Aszur-takisza-liblut, Aszur-mukin-pale’a, Aszur-etel-szame-erseti-muballissu, Sin-per’u-ukin, Szerua-eterat, Aszur-szarrani-muballissu

Mapa imperium nowoasyryjskiego

Szamasz-szuma-ukin, Szamasz-szum-ukin (akad. Šamaš-šuma-ukīn^[1]) – król Babilonii z asyryjskiej dynastii Sargonidów, syn władcy asyryjskiego Asarhaddona, starszy brat Aszurbanipala. Panował w latach 668–648 p.n.e.

Kwestia sukcesji po Asarhaddonie

Po śmierci Sin-nadin-apli, swego najstarszego syna, który zmarł najprawdopodobniej wkrótce po wyznaczeniu go na następcę tronu^[2], Asarhaddon, król Asyrii i Babilonii, ponownie zająć się musiał uregulowaniem kwestii dziedziczenia tronu. W miesiącu ajaru (kwiecień-maj) w 672 roku p.n.e. oficjalnie wyznaczył on dwóch innych swoich synów na następców tronów Asyrii i Babilonii: Aszurbanipal, młodszy z nich, przejąć miał tron Asyrii, podczas gdy starszy, Szamasz-szuma-ukin, objąć miał tron Babilonii^[3]. Pokojowe objęcie władzy w Asyrii i Babilonii przez obu braci po śmierci ich ojca gwarantować miały tzw. traktaty wasalne, w których przedstawiciele arystokracji asyryjskiej i plemion Medów zobowiązywali się wypełnić wolę Asarhaddona, pomóc jego synom w objęciu tronów i zachować im wierność. Wszystkie te klauzule zostały obłożone przysięgami na bogów. Zapobiegliwość Asarhaddona miała uchronić państwo i dynastię Sargonidów przed wstrząsami i rozłamem jakie towarzyszyły objęciu władzy przez niego samego^[4].

Rządy w Babilonii

Asarhaddon zmarł w 669 roku p.n.e. i tron asyryjski zgodnie z jego wolą objął Aszurbanipal^[3]. Szamasz-szuma-ukin objął tron Babilonii dopiero rok później po tym, gdy przybył do Babilonu, przywożąc ze sobą z Asyrii posąg boga Marduka^[3]. Jako władca Szamasz-szuma-ukin znany jest ze swych prac budowlanych prowadzonych w Babilonie, Borsippie i Sippar^[3]. Datowane jego imieniem dokumenty ekonomiczne i administracyjne odkryto w wielu babilońskich miastach, w tym w Babilonie, Borsippie, Kucie, Dilbat, Kisz, Nippur, Sippar, Ur i Uruk^[3]. Nie wiadomo, czy obszar zajmowany przez plemię Gambulu na granicy z Elamem znajdował się pod jego kontrolą czy nie^[3].

Nie są znane dokładnie polityczne relacje pomiędzy Szamasz-szuma-ukinem a jego bratem Aszurbanipalem, ale władza zwierzchnia wyraźnie znajdowała się w rękach tego ostatniego, który aktywnie zaangażowany był w wojskowe i polityczne sprawy w Babilonii^[3]. Według inskrypcji Aszurbanipala to on był tym, który osadził swego brata na tronie Babilonu, i to przed nim, a nie przed Szamasz-szuma-ukinem, odpowiadali babilońscy oficjele i urzędnicy^[3]. Kontrola nad wojskiem też znajdowała się w rękach Aszurbanipala. Gdy ok. roku 664 p.n.e. elamicki król Urtaki najechał Babilonię docierając pod Babilon i Uruk, Szamasz-szuma-ukin musiał czekać, aż jego brat przysłał oddziały które poradziły sobie z wrogiem^[3].

Nie ma dowodów na to, że Szamasz-szuma-ukin był niezadowolony z istniejącego stanu rzeczy, ale nieustanne wtrącanie się Aszurbanipala w sprawy Babilonii było niewątpliwie tym czynnikiem, który w końcu doprowadził do buntu przeciw zwierzchnictwu jego brata^[3].

Bunt

Bunt Szamasz-szuma-ukina rozpoczął się na początku 652 roku p.n.e. Jak dotychczas jego babilońskie archiwa nie zostały odnalezione, więc przy rekonstrukcji wydarzeń trzeba polegać na źródłach asyryjskich^[3]. Według nich rebelia Szamasz-szuma-ukina znalazła poparcie wśród grup Babilończyków, Chaldejczyków, Aramejczyków i mieszkańców Kraju Nadmorskiego^[3]. Roczniki Aszurbanipala podają, że przed wojskami asyryjskimi bramy swe zamknęły Babilon, Borsippa i Sippar, natomiast z formuł datujących dokumenty wynika, że dodatkowo Nippur i Dilbat przyłączyły się do buntu, podczas gdy Kuta, Ur, Uruk i wiele innych miast na południu Babilonii pozostało wiernych Aszurbanipalowi^[5]. 23 dnia miesiąca ajaru (kwiecień-maj) 652 roku p.n.e. Aszurbanipal wystosował odezwę do mieszkańców Babilonu, apelując do nich, by nie przyłączali się do buntu Szamasz-szuma-ukina i przyrzekając im łaskę^[5]. Asyryjskie inskrypcje wspominają, że Humban-nikasz II i Tammaritu II, dwóch władców Elamu, udzieliło Szamasz-szuma-ukinowi pomocy wojskowej w zamian za przysłane przez niego dary^[5]. Wojska przysłane przez pierwszego z nich rozbite zostały przez Asyryjczyków w bitwie pod Mangisi^[6], najprawdopodobniej gdzieś w pobliżu rzeki Dijali^[5]. Szejkowie dwóch plemion arabskich na zachodzie też mieli wesprzeć rebelię^[5]. Na południu Babilonii głównym sojusznikiem Szamasz-szuma-ukina był Nabu-bel-szumati z plemienia Bit-Jakini, który prowadził swe działania wojenne z Kraju Nadmorskiego^[5].

27 dnia miesiąca addaru (luty-marzec) 652 roku p.n.e. siły babilońskie rozbite zostały przez Asyryjczyków w bitwie pod Hiritu w północnej Babilonii^[5]. W połowie następnego roku rebeliantom udało się wprawdzie na krótko przejąć inicjatywę i zdobyć miasto Kuta, ale już pod koniec tego samego roku Asyryjczycy przeszli do kontrofensywy i zajęli Nippur^[5]. 11 dnia miesiąca Du'ūzu (czerwiec-lipiec) 650 roku p.n.e. wojska asyryjskie rozpoczęły oblężenie Babilonu^[5]. Wiele z dokumentów powstałych w Babilonie w czasie oblężenia wspomina o głodzie i ciężkich warunkach panujących w mieście^[5]. Ostatnie znane dokumenty datowane imieniem Szamasz-szuma-ukina powstały 28 dnia miesiąca abu (lipiec-sierpień) 648 roku p.n.e. w Borsippie i 30 dnia miesiąca abu 648 roku p.n.e. w Babilonie, co wskazuje, że stolica musiała paść łupem Asyryjczyków niedługo potem^[5]. Szamasz-szuma-ukin zginął w trakcie oblężenia, najprawdopodobniej popełniając samobójstwo, ale jest też możliwe, że zabity został przez swych poddanych, chcących doprowadzić do zakończenia oblężenia^[5]. Kronika akitu, która podaje, że w 651, 650, 649 i 648 roku p.n.e. nie obchodzono w Babilonie noworocznego święta akitu, milczy na temat roku 647 p.n.e., co wskazuje, że sytuacja w Babilonii była już na tyle opanowana przez Asyryjczyków, że święto akitu w końcu mogło się odbyć^[5].

Po odzyskaniu kontroli nad zbuntowanymi miastami i pokonaniu wszystkich, którzy udzielili Szamasz-szuma-ukinowi poparcia, Aszurbanipal wyznaczył w Babilonii nowych gubernatorów i urzędników, a na tronie Babilonu jako marionetkowego władcę osadził Kandalanu^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Frame G., Šamaš-šuma-ukīn, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin – Samug), Walter de Gruyter, Berlin – New York 2006-2008, s. 618–621.