Silva Rerum rodu Krassowskich herbu Ślepowron z Ziemi Drohickiej na Podlasiu 1763

Sylwa (łac. silva rerum dosł. las rzeczy) – forma piśmiennictwa popularna wśród szlachty polskiej[1], wywodząca się m.in. ze zbioru Silvae rzymskiego poety Stacjusza, obejmująca niejednorodne formalnie teksty zapisywane „na gorąco” i wyróżniające się różnorodną tematyką.

Charakterystyka gatunku

Sylwy przybierały postać dwoistą – były poetycko-filozoficznymi „wirydarzami”, „ogrodami”, „hortulusami”, czyli zbiorami, w których obok prozaicznych zapisków z życia codziennego autora rękopisu przeważały teksty o charakterze literackim bądź refleksyjnym. Sylwy były również zwane „Bibliami domowymi”, pośród wielu zapisków o charakterze informacyjnym (np. narodziny członków rodziny, śmierci, wydarzenia w okolicy, wyniki sejmów i spotkań samorządowych) znajdowały się również zapisy literackie. Sylwy były także zbiorami zasłyszanych dowcipów czy też przepisów kulinarnych. Mogą znaleźć się w niej nie tylko wspomnienia o ślubach czy narodzinach, ale także pamiątki, np. pukle włosów. Bardzo często umieszcza się również drzewo genealogiczne rodu (rodziny).

Sylwy cechuje różnorodna konstrukcja, zawarte są w nich elementy znane z roczników, kronik, dzienników i pamiętników. Służą dokumentacji, archiwizacji, zabezpieczeniu pamięci. Pisane również w celach rozrywkowych i towarzyskich[2].

Dzięki sylwom zachowały się wiersze m.in. Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna.

Główne właściwości sylw

  • Varietas, na którą składają się:
    • wielość tekstów w jednym zbiorze[2]
    • różność ich treści, formy, rodzaju[2]
    • niewspółmierność w istotności tematyki[2]
  • Uszeregowanie wszystkich tekstów w jednym planie, tworząc otwartą formę, gdzie koniec jest nieokreślony, a decyduje o nim mechaniczne przerwanie[2].
  • Jedność nadawcy i biograficzny wymiar tekstu[3]
  • Unifikacja twórcy i odbiorcy[4]

Przykłady sylw

  • Jakub Michałowski (1612–1663), Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a późniéj kasztelana bieckiego, Księga pamiętnicza[5]
  • Stefan Franciszek Medeksza, Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy, sekretarza Jana Kazimierza, sędziego ziemskiego kowieńskiego, Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668[6]
  • Mikołaj Erazm Łoś[7].

Sylwa współcześnie

Literatura sylwiczna bywa też pisana w okresie postmodernizmu. W praktyce oznacza wymieszanie gatunków literackich, zmienność poetyki i nastroju, stosowanie stylizacji i cytatów, dodatków graficznych.
Oznacza także pomieszanie tematów, brak dominującego wątku, splatanie się spraw ważnych i błahych[8]. Sylwiczne wypowiedzi składają się z fragmentów niewspółmiernych, różnych stylowo, tworzących mozaikę tematów, zdarzeń, problemów[9]. Cechy te są tożsame do założeń postmodernizmu, gdzie wszystko jest jednakowo ważne i niepotrzebne[9], a efekt końcowy dzieła często jest mieszaniną wielu stylów.

Polskimi przykładami tego typu twórczości są niektóre książki Tadeusza Konwickiego, np. Kalendarz i klepsydra, czy Dzienniki Edwarda Stachury[10]. Ich wielowątkowość zahacza często o elementy autobiograficzne.

Do formy sylwy odnosi się również podcast Jana Konrada Kleina Audycja sylwiczna[11].

Przypisy

  1. ↑ Znana jest przynajmniej jedna sylwa mieszczańska, autorstwa Jana Markowicza, kupca korzennego i ławnika miasta Krakowa z XVII w. Ludwik Kubala, Szkice historyczne. Seria 2 rozdział ostatni: Mieszczanin Polski w XVII wieku.
  2. 1 2 3 4 5 Stefania Skwarczyńska. Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, Kariera literacka form rodzajowych bloku silva
  3. ↑ Ryszard Nycz. Sylwy współczesne.
  4. ↑ Hanna Dziechcińska, Kultura literacka w Polsce XVI i XVII wieku.
  5. ↑ Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a późniéj kasztelana bieckiego, Księga pamiętnicza Kraków 1864, wyd. Antoni Zygmunt Helcel.
  6. ↑ Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy, sekretarza Jana Kazimierza, sędziego ziemskiego kowieńskiego, Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668 Kraków 1875, wyd. Władysław Seredyński.
  7. ↑ Mikołaj Erazm Łoś, Wspomnienia z życia mojego = Silva rerum, czyli zbiór rozmaitych oderwanych wspomnień czasów obecnych, 1851–1858.
  8. ↑ Stanisław Roszak: Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg typu silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku.
  9. 1 2 Piotr Kowalski, O jednorożcu, Wieczerniku i innych motywach mniej lub bardziej ważnych: szkice z historii kultury, 2007.
  10. ↑ Edward Stachura, „Dzienniki. Zeszyty podróżne”. Tom I i II. Wybór i opracowanie: Dariusz Pachocki, Iskry, Warszawa 2010, 2011.
  11. ↑ Jan Konrad Klein, Audycja sylwiczna — podcast: https://open.spotify.com/show/6gjcKBbdP0QYxRhf9AYqYQ
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.