Studnia Szpatowców
ilustracja
Plan jaskini
Plan jaskini
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Położenie

skały Dudnik w Podlesicach

Długość

58 m

Głębokość

36,5 m

Wysokość otworów

410 m n.p.m.

Kod

J.Cz.III-05.01

Położenie na mapie gminy Kroczyce
Mapa konturowa gminy Kroczyce, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Studnia Szpatowców”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Studnia Szpatowców”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Studnia Szpatowców”
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego
Mapa konturowa powiatu zawierciańskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Studnia Szpatowców”
Ziemia50°34′13″N 19°31′17″E/50,570333 19,521389

Studnia Szpatowców, Jaskinia Szpatowców – jaskinia w skałach Dudnika we wsi Podlesice w województwie śląskim, powiecie zawierciańskim, w gminie Kroczyce[1]. Znana jest też pod nazwami Wielka Studnia Szpatowców (dla odróżnienia od drugiej jaskini w tych skałach – Małej Studni Szpatowców)[2]. Pod względem geograficznym znajduje się na obszarze Wyżyny Ryczowskiej, będącej częścią Wyżyny Częstochowskiej w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[3].

Opis jaskini

Znajduje się w skałach Dudnika w lesie po południowo-zachodniej stronie drogi z Podlesic do Kotowic, w odległości kilkaset metrów od szosy, zaraz powyżej polany[4].

Jaskinia posiada duży otwór wlotowy, od którego prowadzi początkowo łagodnie, a potem stromo opadający, obszerny, kamienisty korytarz. Kończy się dwoma studniami o wysokości 19 m. Mają one pionowe lub przewieszone ściany i wyjście z nich bez wcześniejszego oporęczowania jest niemożliwe. Poślizgnięcie się w otworze wlotowym lub na pochylni nieuchronnie kończy się zjazdem i upadkiem do studni. To było przyczyną aż 5 wypadków śmiertelnych wśród grzybiarzy, turystów, ale także speleologów i kursantów. Z tego względu obudowano wejście do jaskini metalowymi poręczami, a GOPR ustawiło przy nim dużą tablicę informacyjną. Tuż obok znajduje się Mała Studnia Szpatowców – równie niebezpieczna, ale niezabezpieczona[1].

Pierwotnie dno pochylni i balkonika stanowiła kalcytowa polewa naciekowa o grubości około 1 m. Została wyeksploatowana. W jaskini zachowały się jeszcze resztki szaty naciekowej. Dno studni zawalone jest gruzem kalcytowym i wapiennym. Namulisko ubogie, na dnie złożone głównie ze zwietrzeliny wapiennej, gliny i kalcytowego gruzu, a na pochylni z współcześnie naniesionej z zewnątrz próchnicy[1].

Klimat jaskini jest częściowo tylko zależny od środowiska zewnętrznego. W końcowych odcinkach jest stała temperatura 7 °C, dopiero w odległości około 3 m poniżej otworu notuje się jej skok[1]. W okolicach otworu jaskini opisano występowanie około 25 gatunków mszaków i 2 gatunków paproci[5]. Sporadycznie hibernują nietoperze gacek brunatny Plecotus auritus, nocek duży Myotis myotisi nocek Natterera Myotis nattereri. Obserwowano także owady z grupy trogloksenów, m.in. motyla Triphosa dubitata[1].

Historia badań i eksploracji

Prawdopodobnie wlot do jaskini został odsłonięty przypadkowo przez Niemców w 1944 roku, podczas kopania linii okopów. W latach 1946-51 w jaskini przy pomocy materiałów wybuchowych i prymitywnego wyciągu eksploatowano szpat islandzki (kalcytowy). W pobliżu istniał piec do wypalania wapieni, a obok otworu jaskini kamienna, kryta słomą szopa. Wówczas też wybrano istniejąca przy wejściu do jaskini sfosylizowaną warstwę namuliska z kośćmi kopalnych nietoperzy[6].

Po raz pierwszy opisał ją Kazimierz Kowalski w 1949 roku jako Kopalnię kalcytu w Podlesicach koło Kroczyc. Nazwę Studnia Szpatowców nadał jej K. Mazik w 1979 r. On też opracował jej plan[1]. W opracowaniu M. Szelerewicza i A. Górnego w 1986 r. była wymieniona jako Jaskinia Szpatowców[7].

W skałach Dudnika oprócz Małej i Wielkiej Studni Szpatowców znajdują się jeszcze: Jaskinia w Dudniku, Jaskinia między Studniami, Jaskinia Zawał, Komin Prawej Nogi Baby, Pochylnia Lewej Nogi Baby[8].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Jerzy Zygmunt: Studnia Szpatowców. [w:] Jaskinie Polski [on-line]. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy. [dostęp 2019-12-06].
  2. ↑ Studnia Szpatowców. [dostęp 2018-05-09].
  3. ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2
  4. ↑ Jura Krakowsko-Częstochowska. Część północna 1:52 000. Warszawa: ExpressMap, 2015. ISBN 978-83-88112-71-3.
  5. ↑ K. K. Jędrzejko, A. Ziober, Mszaki wybranych jaskiń na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej na tle warunków mikroklimatycznych i zróżnicowania ekologicznego siedlisk, Częstochowa: 1992, Ziemia Częstochowska t.18: 107-151
  6. ↑ K. Kowalski, Jaskinie Polski, tom. 1, Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 1951
  7. ↑ M. Szelerewicz, A. Górny, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK Kraj, 1986, s. 200
  8. ↑ Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny [dostęp 2019-12-06].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.