Strzebiń

wieś
Zestaw zdjęć promujących Strzebiń: miejscowy kościół, okoliczne turbiny wiatrowe, centrum wsi, las
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	lubliniecki
Gmina	Koszęcin
Wysokość	210-220 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	3902
Strefa numeracyjna	35
Kod pocztowy	42-288[1]
Tablice rejestracyjne	SLU
SIMC	0135540
Położenie na mapie gminy Koszęcin Strzebiń
Położenie na mapie Polski Strzebiń
Położenie na mapie województwa śląskiego Strzebiń
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego Strzebiń
50°36′56″N 18°53′54″E/50,615556 18,898333[2]
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Strzebiń

Strzebiń (niem. Strzebien) – duża wieś sołecka w południowej Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, we wschodniej części gminy Koszęcin. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 906 z Zawiercia do Lublińca, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, na południowym zboczu rzeki Warty. Sołectwo sąsiaduje z gminą i miastem Woźniki. W miejscowości znajduje się kościół parafialny, kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej oraz przystanek kolejowy Strzebiń.

Wieś jest obecnie siedzibą sołectwa Strzebiń, które tworzą także Bukowiec, Dubiele, Łazy i Prądy, i liczy 3902 mieszkańców^[3]. Miejscowość jako parafia podlega dekanatowi woźnickiemu. Powierzchnia sołectwa wynosi 3322 ha^[4]. W latach 1954–1972 była to siedziba gromady Strzebiń.

Położenie

Strzebiń położony jest w tzw. progu ziemi lublinieckiej, w północno-zachodniej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Jest to zarazem teren Śląska Białego w północnej części Górnego Śląska. Ze względu na położenie geomorfologiczne Strzebiń leży na obszarze makroregionu Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, w dolinie górnego biegu Liswarty, ujścia Małej Panwi, głównego dorzecza Odry. Miejscowość leży na tzw. Progu Woźnickim^[5].

Ponadto cały obszar miejscowości w 1998 włączony został w obręb nowo powstałego Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Na południe od miejscowości biegnie granica powiatu lublinieckiego z tarnogórskim. Wieś podlega głównemu ośrodkowi Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. Strzebiń leży w odległości około 50 km od Katowic i 20 km w prostej linii (ok. 34 drogą) od Częstochowy.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.

Integralne części wsi

Podział wsi na części

Podział terytorialno-infrastrukturalny

• Bagno – integralna część Strzebinia, położona w zachodnim krańcu wsi. Na jego terenie znajduje się cmentarz komunalny, obiekt sportowy klubu piłki nożnej LKS Victoria Strzebiń oraz budynek poczty. Dawniej przysiółek ten nosił również nazwę Czajcze Bagno; obecnie dzieli się na Bagno Północne i Bagno Południowe. Bagno zawsze należało do Strzebinia, lecz od 1967 stanowi przysiółek.
• Bukowiec
• Dubiele
• Czajki – jest dzielnicą Strzebinia położoną w północno-centralnej części nad prawym brzegiem rzeki Leśnica (dopływu Małej Panwi), gdzie usytuowany jest staw Glinioki.
• Centrum- najludniejsza, centralna część Strzebinia. Jej oś to ul. Lubliniecka, a głównym punktem jest plac przykościelny. To głównie w Centrum znajduje się większość instytucji i zabytków. Występuje w niej zabudowa wielorodzinna.
• Kolonia Strzebińska – integralna część Strzebinia, znajdująca się w południowo-wschodniej części miejscowości, dawniej samodzielna miejscowość
• Kurzychowe – dawna nazwa określająca odległą część przysiółka Łaz

Łazy

• Strzebiń Stary – najstarsza część miejscowości Strzebiń. Jej zabudowa biegnie wzdłuż ul. 1 Maja. Znajduje się tu budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, miejscowe przedszkole oraz klub „Havana”.

Układ przestrzenny wsi należy do rodzaju łańcuchówki^[8] – typu wsi, w którym zabudowa znajduje się po obu stronach drogi przebiegającej zazwyczaj dnem doliny.

Warunki naturalne

Ochrona środowiska

Turbina wiatrowa "NEG Micon" w okolicach Strzebinia (jedna z ekonomicznych form ochrony środowiska)

Miejscowość od lat silnie zaangażowana jest w gminnym projekcie dotyczącym ograniczenia wysokiej emisji zanieczyszczeń. Gmina stosuje techniczną formę ochrony środowiska, budując oczyszczalnie ścieków, zakładając filtry na kominy, stosując nowe technologie w produkcji i przemyśle.

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie, od czynności trzebienia lasów, które miało tu miejsce. Na początku procesów urbanizacyjnych konieczne było wylesienie, aby dokonać lokacji miejscowości.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Strzebiń, która funkcjonowała wówczas zarówno w języku polskim, jak i niemieckim^[12].

Historia wsi

Kościół parafialny Św.Krzyża w Strzebiniu na fotografii z 1952

Pieczęć Strzebinia w latach 1841-1889

Najstarszy dokument dotyczący miejscowości Trzebiem pochodzi z 1454, wydany przez księcia Bernarda, w którym potwierdza on nadanie przywilejów miejskich Woźnikom, chociaż bardziej prawdopodobną jest data 1560, kiedy to szlachcic Czebulka miała założyć miejscowość Strzebiń, co potwierdzają urbarze z lat 1571–1574. W 1576 cesarz Maksymilian II Habsburg zastawił Janowi Kochcickiemu dominium lublinieckie, składające się wówczas m.in. ze wsi Strzebiń^[13]. Miejscowość powstała na bazie kolonii fryderycjańskiej w okresie pruskim. Trafiła do Polski w wyniku ustaleń poplebiscytowych.

• 1768 – powstanie Prądów.
• 1779 – Erdman Pükler założył Kolonię Strzebińską, wówczas pod nazwą Erdmannshain.
• Ok. 1800 – powstanie przysiółka Łaz i Bukowca.
• Od 1804 – miejscowość należała do rodu Hohenlohe rezydującego w Koszęcinie.
• 23 lutego 1823 – we wsi Prądy należącej do sołectwa urodził się Juliusz Ligoń.
• 1841-1889 – do użytku publicznego zostaje wydana pieczęć, godło herbu gminy Strzebinia symbolizujące grabie ułożone skośnie, zębami wbite w ziemię.
• 1855 – pierwszym sołtysem Strzebinia zostaje Rogotz.
• Do 1869 – Strzebiń należał do parafii Sadów, a następnie do parafii Koszęcin 1950 r. przy kościele pod wezwaniem Serca Pana Jezusa.
• 1912 – budowa ulicy Dębowej o długości 1,5 km.
• 1920 – założenie strzebińskiego chóru i teatru.
• 1922 – Strzebiń w granicach Polski (po plebiscycie z 20 marca 1921).
• czerwiec 1924 – powstała ochotnicza straż pożarna, której głównym założycielem był druh Czornik Paweł z Bukowca.
• 1926 – oddanie do użytku trakcji kolejowej Kalety-Strzebiń-Herby Nowe.
• 1932 – uroczyste otwarcie linii kolejowej Strzebiń–Woźniki.
• 1934 – wprowadzenie prądu elektrycznego do Strzebinia, od 1939 do Kolonii Strzebińskiej.
• 1 września 1939 – godz.10.00 – żołnierze niemieccy wkraczają do Strzebinia. Dwaj lotnicy (29-letni) dowódca I/26 Plutonu por. obs. Wincenty Leon Wrzeszcz, oraz (32-letni) st. sierż. pil. Adam Baran giną w katastrofie lotniczej, locie bojowym zestrzeleni przez OPL. Również tego samego roku wojsko polskie wysadza w powietrze wiadukt kolejowy.
• 1940 – germanizacja miejscowego społeczeństwa.
• 16 stycznia 1945 – bez walk Strzebiń opuścił garnizon niemiecki, a wieś została zajęta przez oddziały radzieckie.
• 1945-1973 – przynależność leśnictwa Strzebiń i Dubiele do nadleśnictwa Zielona; od 1973 do nadleśnictwa Koszęcin.
• 1946 – założenie klubu sportowego "LKS Victoria" Strzebiń. Tego samego roku w Strzebiniu, powstaje jedno z pierwszych po wojnie Kół Rolniczych w ówczesnym województwie katowickim, którego założycielem był kierownik szkoły Ostrowski Kazimierz.
• 1 listopada 1948 – ks. Reginek Jerzy poświęca nowy cmentarz na Pawlikowej Górce.
• 1949 – utworzenie dwóch leśnictw o zmniejszonym areale po ok. 700 ha:Strzebiń – z siedzibą przy ul.Lublinieckiej i Dubiele – z leśniczówką w Kolonii Strzebińskiej.
• 1950 – zelektryfikowanie Bagna.
• 6 maja 1951 – poświęcono w Strzebiniu, budowany od 1947, kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przez biskupa sufragana Juliusza Bieńka.
• 1954 – utworzenie gromady Strzebin^[14]
• 1 stycznia 1955 – otwarcie Urzędu Pocztowego przy ul. 1 Maja. Od 1962 budynek Urzędu Poczty mieści się przy ul. Lublinieckiej.
• 1957 – erygowanie parafii.
• 1959-1961 – budowa szkoły tysiąclatki.
• 31 sierpnia 1961 – otwarcie nowej szkoły podstawowej, której kierownikiem był Ostrowski Kazimierz.
• 1967 – Bagno stanowi oddzielną część Strzebinia.
• 1973 – zniesienie gromady Strzebiń
• 1976 – powstał dom kultury, w którym od 1996 działają miejscowe chóry Hejnał oraz Non Nomine.
• 1977 – otwarcie wyremontowanego Wiejskiego Ośrodka Zdrowia.
• 1979 – oddanie do użytku obiektu użyteczności publicznej, pawilonu handlowego „Anatol” (od 1995 „Mini Market”).
• 1980 – uroczyste poświęcenie, oraz oddanie do użytku nowego budynku remizy strażackiej.
• 1989 – założenie miejscowego, Uczniowskiego Klubu Sportowego Strzelec Strzebiń.
• 1993 – telefonizacja sołectwa.
• 1995 – uruchomienie sieci wodociągowej.
• 1 września 1999 – powstało gimnazjum, w wyniku wprowadzenia w Polsce reformy systemu edukacji narodowej.
• Od 2000 – organizowane są Ogólnopolskie Biegi Uliczne Strzebiń, pod patronatem Uczniowskiego Klubu Sportowego Strzelec Strzebiń.
• 2004 – wykonanie kanalizacji wodno-ściekowej.
• 2008 – założenie Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Strzebiń.
• 2009-2012 – rozbudowa zespołu szkół wraz z dobudową kompleksu hali sportowej.

Mapa z 1840 – zaznaczony Strzebiń, Kolonia Strzebińska i Bagno

W Strzebiniu rozwinęło się budownictwo indywidualne, powstały murowane domy przy nowych ulicach. W latach międzywojennych miejscowość tworzyły dwie gminy: Strzebiń i Kolonia Strzebińska. W I połowie XX wieku miejscowa ludność brała pełnomocny udział w walce narodowo-wyzwoleńczej. Podczas II wojny światowej tereny sołectwa zostały włączone do III Rzeszy, z częścią Generalnego Gubernatorstwa w Częstochowie, noszącej wówczas nazwę Tschenstochau. Od czasów powojennych Strzebiń przynależał do województwa katowickiego; w latach 1975–1998 województwa częstochowskiego. Od stycznia 1999 należy do województwa śląskiego.

Architektura

Główny deptak w centrum

Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Strzebiniu

Lista obiektów sakralnych:

• kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ul. Lubliniecka 47)
• kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
• cmentarz parafialny (ul. Lubliniecka 19)
• kaplica pw. MB Różańcowej w Łazach
• kaplica pw. św. Jacka w Bukowcu
• kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu i MB Różańcowej wraz z krzyżem misyjnym

• 
  Pomnik żołnierzy poległych we wrześniu 1939 w Strzebiniu
• 
  Krzyż na froncie muru kościoła parafialnego w Strzebiniu
• 
  Widok na Centrum z kładki kolejowej (w dzielnicy Bagno)
• 
  Gmach strzebińskiego dworca kolejowego

Obiekty o walorach historycznych:

• dworzec kolejowy
• budynek dawnej szkoły podstawowej (ul. Lubliniecka 1)

Wieś ma trzy obiekty mostowe: wiadukt drogowo-kolejowy (ul. Lubliniecka), kładka nad torami (tereny dworca) oraz most kolejowy-drogowy (część dzielnicy Dubiele).

W Strzebiniu znajduje się pomnik poległych w 1939 żołnierzy oraz Świętych Apostołów Piotra i Pawła. W centrum miejscowości, wzdłuż wschodniej ściany kościoła parafialnego usytuowany jest deptak biegnący do ul.Piaskowej.

Mapa sołectwa Strzebiń na terenie gminy Koszęcin

Gospodarka i turystyka

W latach 1955-1984 funkcjonował w Strzebiniu PGR.

Tereny rekreacyjne skupiają się wokół stawu Glinioki jak i również części Dubieli. Przez wieś przebiega trasa rowerowa. W odległości około 10 km od Strzebinia usytuowany jest gwiazdkowy hotel (centrum konferencyjno-biznesowe), zespół pałacowo-dworski z przełomu XIX/XX wieku.

W miejscowości znajduje się publiczna przychodnia medycyny rodzinnej, gabinet kosmetyczny oraz hospicjum.

Ośrodki edukacyjne

• Publiczne przedszkole w Strzebiniu (ul. 1 Maja 29)
• Szkoła Podstawowa im. Juliusza Ligonia (ul. Lompy 9)
• Publiczne Gimnazjum im. Armii Krajowej nr 2 w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Prywatna Szkoła tańca-budynek Domu Kultury w Strzebiniu (ul. Kolejowa 9)

Kultura

Dom Kultury w Strzebiniu

Charakterystyczne dla Strzebinia oznaczenie nazw ulic w barwach herbu

Strzebiń jest jednym z ważniejszych ośrodków kulturalnych i intelektualnych w okolicy. Wizytówką kulturalną Strzebinia stały się festiwale muzyczne oraz imprezy cykliczne o gminnym znaczeniu jak Śląski Festiwal Rockowy, Przegląd Muzyki Chóralnej.

Obiekty kulturalne:

• Publiczna Biblioteka Pedagogiczna (filia)
• Dom kultury (Ośrodek Kultury i Edukacji Regionalnej) w Strzebiniu
• Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Strzebiniu
• biblioteka parafialna
• Centrum Kształcenia na odległość Internetowa Wioska
• Klub osiedlowy

W marcu 2008 roku zostało założone Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Strzebiń, którego celem jest wspieranie zrównoważonego rozwoju sołectwa Strzebiń^[15].

Obiekty sakralne w Strzebiniu

Parafia rzymsko-katolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego istniejąca na terenie sołectwa wchodzi w skład dekanatu woźnickiego i podlega diecezji gliwickiej. 27 lutego 1869 biskup wrocławski utworzył w Koszęcinie samodzielną parafię, do której przyłączono m.in. Strzebiń, Łazy i Prądy. Kościołem parafialnym została kaplica zamkowa w Koszęcinie, a pierwszym proboszczem był ks. Karol Diettrich. W 1947 w wynajętym Domu Związkowym w Strzebiniu urządzono tymczasową kaplicę. Równocześnie rozpoczęto starania o budowę nowego kościoła. Wzniesiono go w latach 1949-1951. Wieżę kościelną ukończono w 1984.

15 kwietnia 1950 przy nowym kościele została erygowana samodzielna stacja duszpasterska. W następnym roku dokonano konsekracji kościoła, a parafię Świętego Krzyża w Strzebiniu erygowano dekretem biskupa katowickiego z 1957 r. Natomiast budowniczym kościoła pozostał ks. Erwin Muszer. Obecnie do Parafii należą: Bukowiec, Dubiele, Kurzychowe i Łazy. Parafia prowadzi księgi: chrztów, ślubów i zgonów od 1947 r. Sam kościół jako budynek jest pierwszym co do wielkości obiektem sakralnym w powiecie, a jego zawartością są relikwie krzyża św. oraz św. Ojca Pio.

W 2023 r. przy ulicy Katowickiej, na terenie Bukowca, wzniesiona została rzymskokatolicka kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu, należąca do Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X. Uroczystego poświęcenia kaplicy oraz konsekracji ołtarza dokonał 25 lutego 2023 r. biskup Alfonso de Galarreta FSSPX^[16]. W ołtarzu znajdują się relikwie św. Bonifacego z Tarsu, św. Donata z Bad Münstereifel, św. Jana Nepomucena i św. Scholastyki.

Sport

Stadion LKS Victoria Strzebiń

Lista klubów sportowych działających w Strzebiniu:

• Klub sportowy LKS Victoria Strzebiń Rok założenia: 1946, Stadion: Gminne boisko sportowe w Strzebiniu
• Uczniowski Klub Sportowy Strzelec Strzebiń, Rok założenia:1989

Obiekty sportowe:

• Stadion Victorii (ul. Mickiewicza 1)
• Kort tenisowy (ul. 1 Maja 23A)
• Boisko do siatkówki (ul. Mickiewicza 1)
• Boisko Zespołu Szkół im. Armii Krajowej (ul. Lompy 9)
• Hala sportowa Zespołu Szkół (ul. Lompy 9)

Komunikacja

Układ ulic Strzebinia

Główne skrzyżowanie z drogą wojewódzką nr 906 z Lublińca do Piasku

Strzebińskie ścieżki pieszo-rowerowe na odcinku wiadukt-Bukowiec

Początki strzebińskiej komunikacji kolejowej sięgają lat 30. XX wieku. Na początku sierpnia 1932 r. uruchomiono 13,4 km 1-torową linię kolejową Strzebiń-Woźniki.

Obecnie przez Strzebiń przebiega linia kolejowa nr 131 tzw. magistrali węglowej (Chorzów Batory-Tczew, Katowice-Gdynia) – węzeł kolejowy, łączący Górny Śląsk z nabrzeżem morskim w Trójmieście. Wcześniej także istniało połączenie kolejowe z Woźnikami oraz droga wojewódzka nr 906.

W Strzebiniu znajduje się pięć przystanków PKS skąd nie odjeżdżają już autobusy do Lublińca przez Koszęcin lub do Częstochowy^[17].

Najbliższym międzynarodowym portem lotniczym jest regionalny port lotniczy Katowice-Pyrzowice znajdujący się w odległości ok. 50 km na południe od miejscowości.

Przypisy

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).

• Józef Kochanek Monografia Sołectwa Strzebiń Strzebiń 2004.
• Echo Gminy-Strzebiń
• Lubliniec i okolice przewodnik krajoznawczy p. red. Macieja i Teresy Janików, Górnośląska Oficyna Wydawnicza SA, Katowice
• Baza Gmin i Sołectw-Strzebiń
• Juliusz Braun, Strzebiń-Częstochowa. Urbanistyka i architektura, Warszawa 1977.
• Czesław Gurtman "Mocny", Armia Krajowa walczy w Częstochowie i w okolicy. Wspomnienia, Śląsk 1996.
• Dworzec kolejowy w Strzebinu podczas otwarcia linii w 1932, Mikołaj Studziński
• Strzebiń i okolice p. red. Jana Myrcika, Druk-Technika, Częstochowa 1994
• Strzebiń na starej fotografii, pod red. Stefana Krakowskiego, Katowice 1964.
• Jerzy Pawlak "Polskie eskadry w wojnie obronnej" Warszawa 1991.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miejscowości Strzebiń