Standardy zapachowej jakości powietrza – wartości określające poziom uciążliwości niepożądanych zapachów powietrza atmosferycznego, który nie powinien być przekraczany w danym miejscu. Ochrona zapachowej jakości powietrza jest elementem opieki zdrowotnej, zgodnie z definicją zdrowia, sformułowaną przez WHO w roku 1948[1] – odrzucającą postrzeganie zdrowia i choroby wyłącznie w kategoriach biologiczno-medycznych, a przywiązującą wagę również do dobrostanu psychicznego i społecznego[2].

Poziom uciążliwości określa się, zwykle wskazując odniesiony do skali roku percentyl stężenia zapachowego (łącznego stężenia odorantów, oznaczanego olfaktometrycznie). W Niemczech zastosowano również pojęcie „godzin odorowych”, których częstość – określana np. w skali roku – nie powinna przekraczać ustalonych poziomów dopuszczalnych[3].

W różnych krajach graniczne poziomy uciążliwości są ustalane na różnych szczeblach administracji (rządowym lub lokalnym) [4][5][6] [7] [8] [9]. W Polsce może je określić minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia na podstawie art. 222 Prawa Ochrony Środowiska[5][10].

Popularną miarą stopnia uciążliwości, odczuwanej w określonym miejscu otoczenia źródła zanieczyszczeń powietrza, jest częstość występowania rozpoznawalnego zapachu w skali roku. Uznaje się, że niepożądane "incydenty odorowe", spowodowane równoczesnym wystąpieniem niekorzystnej sytuacji technologicznej i meteorologicznej, są akceptowane, jeżeli zdarzają się sporadycznie (np. 100–200 godzin w roku). Właściwe urzędy administracji wskazują, jakie częstości należy uznawać za akceptowalne w określonych warunkach. Tak zdefiniowane standardy lub poziomy odniesienia są wykorzystywane w czasie rozpatrywania:

  • skarg na nadmierną uciążliwość istniejących obiektów działalności gospodarczej
  • wniosków o pozwolenia na rozpoczęcie nowej działalności

W pierwszym wypadku:

  1. wykonuje się olfaktometryczne pomiary emisji zapachowej (zwykle metodą olfaktometrii dynamicznej)[11][12][13][uwaga 1] z zaskarżanego źródła
  2. przeprowadza się modelowanie dyspersji emitowanych odorantów w otoczeniu (obliczenia częstości występowania zapachu w skali roku)[14]
  3. porównuje się wyniki obliczeń ze standardem i – w razie potrzeby – określa się rodzaj niezbędnych działań naprawczych (np. zmiany technologii i jakości surowców, hermetyzacja instalacji, zainstalowanie bardziej skutecznych urządzeń do dezodoryzacji gazów)

W drugim wypadku:

  1. oszacowuje się wielkość spodziewanej emisji na podstawie informacji o wynikach pomiarów, wykonanych w analogicznych obiektach już istniejących; w wielu przypadkach są wykorzystywane tzw. wskaźniki emisji zapachowej, czyli opublikowane wartości emisji jednostkowej, np. odniesionej do jednego tucznika w fermie określonego typu[15] lub do jednej tony rzepaku, przetwarzanego na olej rzepakowy w określony sposób[16],
  2. przeprowadza się modelowanie dyspersji spodziewanego strumienia w otoczeniu miejsca planowanej lokalizacji nowego zakładu[16]
  3. porównuje się wyniki obliczeń ze standardem, co pozwala wyciągnąć wnioski dotyczące poprawności lokalizacji[16]; zgoda na rozpoczęcie działalności jest – w razie potrzeby – warunkowana np. zmniejszeniem wielkości produkcji, zmianą sposobu wyrzutu gazów odlotowych (np. wyższy komin) lub zainstalowaniem bardziej skutecznych urządzeń do dezodoryzacji tych gazów

Podstawy prawnej ochrony zapachowej jakości powietrza

Podstawowymi instrumentami prawnej ochrony przed odorami są metody:

Pomiary stężenia zapachowego i emisji zapachowej

Zapachowe stężenie odorantów

według PN-EN 13725:2007[11]:
———————————————
cod [ouE/m3] = Z50% • 1 ouE/m3
———————————————
Uwaga:
dolny indeks E przy symbolu jednostki zapachowej (Odour Unit, ou) oznacza,

że pomiar wykonano zgodnie z normą.

Oceniając jakość środowiska, przyjmuje się, że wszystkie obce zapachy – przyjemne i nieprzyjemne – mogą być wrażeniami niepożądanymi ("odorami"). Przyczyną uciążliwości są zwykle wieloskładnikowe mieszaniny wonnych związków o bardzo zróżnicowanych stężeniach i właściwościach zapachowych (np. próg wyczuwalności, rodzaj zapachu, jakość hedoniczna, współczynnik Webera-Fechnera, charakteryzujący zależność intensywności zapachu od stężenia). Określenie ich jakościowego i ilościowego składu (przeważnie bardzo trudne) nie jest miarodajne z punktu widzenia ocen uciążliwości zapachu. Z tego powodu w inżynierii środowiska stężenia odorantów są określane łącznie metodami olfaktometrycznymi. W pomiarach olfaktometrycznych uczestniczy zespół – co najmniej 4 osoby spełniające określone w normie kryteria sensorycznej wrażliwości. Wynikiem pomiaru jest wartość takiego stopnia rozcieńczenia (Z) badanej próbki czystym powietrzem, po którym jest osiągany zespołowy próg wyczuwalności (Z50%). Bezwymiarowemu stosunkowi objętości próbki po rozcieńczeniu i przed rozcieńczeniem nadano wymiar stężenia, uzgadniając, że w chwili osiągnięcia progu wyczuwalności stężenie jest równe jednej europejskiej jednostce zapachowej w metrze sześciennym (cod = 1 ouE/m3)[11][12][17].

Modelowanie dyspersji odorantów

Przykłady wyników modelowania, dotyczących roku lub okresu o określonej sytuacji meteorologicznej (np. doba)[18]

Zgromadzenie informacji o wielkości emisji zapachowej, parametrach wyrzutu gazu, „szorstkości podłoża” (np. rodzaj zabudowy, zadrzewienia), prędkości wiatru i stanie równowagi atmosfery pozwala oszacować stężenie zapachowe cod,xyz w każdym punkcie smugi zanieczyszczeń (x – odległość od emitora w linii wiatru, y – odległość punktu obliczeniowego od centrum smugi, mierzona prostopadle do linii wiatru, z – wysokość punktu obliczeniowego). Wyniki obliczeń odpowiadają średnim wartościom rzeczywistym, odniesionym do 60 minut (cod,60)[18]. Sposób modelowania dyspersji zanieczyszczeń powietrza określa Rozporządzenie Ministra Środowiska[14].

Wykonując obliczenia dotyczące roku, uwzględnia się zmienność warunków meteorologicznych. Stężenia, występujące w węzłach siatki obliczeniowej otaczającej emitor, oblicza się dla 36. wyodrębnionych sytuacji meteorologicznych. Każdą z tych sytuacji charakteryzuje inny komplet trzech parametrów: jeden z 12 kierunków wiatru, jedna z 11. klas prędkości wiatru i jeden z 6. stanów równowagi atmosfery. Odpowiednie dla różnych obszarów róże wiatrów umożliwiają określenie prawdopodobieństwa wystąpienia każdej z tych sytuacji w skali roku. Statystyki meteorologiczne są opracowywane na podstawie wyników systematycznych wieloletnich pomiarów, wykonywanych w sieci stacji meteorologicznych. W Polsce wyniki pomiarów udostępnia Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Komplet informacji o wielkości i warunkach emisji odorantów oraz o warunkach ich rozprzestrzeniania się (meteorologicznych i topograficznych) pozwala obliczyć – dla każdego węzła siatki obliczeniowej[18]:

  • stężenia średnie i maksymalne w skali roku
  • wartości stężenia, które nie są w tym punkcie przekraczane częściej niż np. przez 2% godzin roku (obliczenia można wykonać dla innych założonych częstości)
  • częstości przekraczania (w skali roku) wskazanych poziomów stężenia zapachowego
Róża wiatrów jako podstawa długoterminowych prognoz jakości powietrza[18]
Fragment róży wiatrów – statystyka kierunków i prędkości wiatru oraz stanów równowagi
Wynik obliczeń – np. częstości występowania rozpoznawalnego zapachu w skali roku

Wyniki obliczeń są przedstawiane na wykresach (izolinie stężeń zapachowych lub częstości przekraczania wartości odniesienia)[18]. Poglądowe przykłady (powyżej) ilustrują wyniki oceny uciążliwości hipotetycznego emitora, ulokowanego w centrum obszaru o powierzchni 1 km². Wykresy górnego wiersza uzyskano, korzystając z całorocznej róży wiatrów okolic Warszawy, wykresy wiersza dolnego – dla hipotetycznych warunków panujących w jednym dniu (wiatr południowo-wschodni). W obu wierszach na pierwszym wykresie (po lewej) przedstawiono wartości stężenia średniego (odpowiednio – dla roku i doby), na środkowych – stężenia maksymalnego, po prawej – udziały określonej wartości stężenia (poziom odniesienia równy 1,5ouE/m3) w całym zbiorze wartości, uzyskanych dla każdego punktu obliczeniowego. Większe nasycenie granatowej barwy pola wykresu oznacza wyższe wartości stężenia zapachowego lub prawdopodobieństwa przekraczania wartości odniesienia.

Weryfikację wyników modelowania dyspersji odorantów umożliwiają socjologiczne badania opinii mieszkańców otoczenia źródła zanieczyszczeń lub eksperckie pomiary stężenia zapachowego w powietrzu atmosferycznym, np. w smudze zanieczyszczeń w kilku różnych sytuacjach meteorologicznych[19][20]. Pomiary stężenia wykonuje się metodami olfaktometrii terenowej, np. z użyciem olfaktometrów Nasal Ranger[21] lub metodą pośrednią, na podstawie terenowych ocen intensywności zapachu[22].

Prace zmierzające do normalizacji procedur, rozpoczęte w roku 2006, są prowadzone przez międzynarodową Grupę Roboczą Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego (CEN TC 264 WG27)[23][24].

Badania subiektywnych opinii o zapachu i jego uciążliwości

Zanieczyszczenie powietrza odorantami wywołuje bezpośrednie, subiektywne reakcje mieszkańców otoczenia źródeł tych związków. Znajdują one wyraz w skargach kierowanych do różnych urzędów, zarządzających ochroną środowiska[25]. Liczba skarg, napływających z określonego obszaru np. w ciągu roku, bywa uznawana za obiektywną miarę zapachowej jakości powietrza. Podobną rolę odgrywają wyniki profesjonalnych ankietyzacji. Procedury gromadzenia opinii i ich opracowywania muszą być zgodne ze szczegółowymi wytycznymi, takimi jak np. zawarte w niemieckich VDI[26] [26] lub w projekcie horyzontalnej dyrektywy IPPC H4, przygotowanej przez Brytyjską Agencję Środowiska (przy współpracy specjalistów z innych państw)[7][8] [27]. Wyniki socjologicznych badań opinii o stopniu uciążliwości różnych obiektów działalności gospodarczej pozwalają badać zależność między subiektywnymi ocenami jakości powietrza (liczba skarg i negatywnych opinii wyrażanych w ankietach), a wynikami obiektywnych pomiarów i obliczeń (pomiary emisji zapachowej i obliczenia stężeń przygruntowych w otoczeniu emitorów). W czasie wieloletnich badań, prowadzonych przez ekipy międzynarodowe, stwierdzono potrzebę i możliwość dokonania klasyfikacji zakładów, opartej na opiniach ludności o hedonicznej jakości zapachu (często decydującej o uciążliwości. W tabeli zamieszczono fragment opracowanej klasyfikacji źródeł[15].

Hedoniczna jakość zapachu (potencjalna uciążliwość) Źródła odorantów
Klasy potencjalnej uciążliwości zakładów[7]
zapach przyjemny lub neutralny (mała) Piekarnie, wytwórnie czekolady, browary...
zapach nieprzyjemny (średnia) Chów i hodowla zwierząt, cukrownie…
zapach wyjątkowo nieprzyjemny (duża) Oczyszczalnie ścieków, przetwórnie odpadów mięsnych i rybnych, rafinerie…

Standardy zapachowej jakości powietrza

G1. Rodzaje standardów
Granica: uciążliwość akceptowalna/nieakceptowalna
Ograniczenia siły wrażeń w czasie incydentów
Ograniczenia częstości incydentów o określonej sile
G2. Przykłady standardów
Niemcy[9]
Holandia[9]
Polska: H0-zapach neutralny/przyjemny, H1-nieprzyjemny)[28]

Próby prawnego uregulowania problemu ochrony ludności przed narastającą zapachową uciążliwością działalności gospodarczej są prowadzone w wielu krajach przez dziesięciolecia. Już w latach 60. rozpoczęto przygotowania do wprowadzenia prawnych regulacji, np. w Holandii i Japonii[29][30]. W obu wymienionych krajach pierwsze regulacje dotyczyły ferm hodowlanych.

W roku 1971 holenderskie ministerstwo do spraw środowiska (the Ministry of Public Planning, Housing and the Environment in the Netherlands) wydało wytyczne, w których określono minimalne odległości nowych ferm od istniejących zabudowań mieszkalnych[29].

W tym samym okresie podjęto intensywne prace, zmierzające do opracowania wiarygodnych technik "ilościowych pomiarów zapachu". Zdecydowano, że pomiary stężenia odorantów powinny być wykonywane metodą olfaktometrii dynamicznej, zgodnie ze znormalizowaną procedurą (norma NVN 2820). W roku 1984 Ministerstwo ustanowiło ograniczenia częstości przekraczania wskazanych poziomów stężenia zapachowego wokół uciążliwych zakładów, należących do różnych branż. W okresie wdrażania przepisów kryteria stopniowo zmieniano.

Badania, które prowadzono w tym samym okresie w Japonii[30], doprowadziły do ustanowienia "Offensive Odor Control Law" w roku 1972. Zdecydowano, że podstawą administracyjnych decyzji będą wyniki oznaczeń stężenia zapachowego, wykonywanych metodą rozcieńczeń statycznych.

Efektem badań prowadzonych w wymienionych i innych krajach jest bogaty zbiór różnorodnych rozwiązań, możliwych do zastosowania w różnych sytuacjach[4][6][9]. Większość z nich opiera się na założeniu, że zapachowa uciążliwość, subiektywnie oceniana w odniesieniu do dłuższych okresów, może być wyrażona jako funkcja dwóch parametrów – częstości pojawiania niepożądanego zapachu i intensywności wrażenia (uciążliwość często występujących wrażeń słabych może być podobna do uciążliwości sporadycznie występujących wrażeń bardzo silnych). Ilustruje to poglądowy wykres (zobacz - galeria G1), na którym wzrost uciążliwości wyrażono wzrostem nasycenia szarego tła. Rozmycie granicy między obszarem uciążliwości akceptowalnej i nieakceptowalnej jest związane z licznymi czynnikami (zróżnicowanie indywidualnych wrażliwości węchu ludzi, sposób użytkowania terenu, gospodarcza sytuacja w regionie itp).

Ochrona zapachowej jakości powietrza polega najczęściej na urzędowym wskazaniu jednego lub kilku punktów na rozmytej granicy między obszarem uciążliwości akceptowalnej i nieakceptowanej. Punkty położone na pionowej linii, przecinającej to pole, wskazują graniczne wartości stężenia odorantów, które występuje w środowisku przez określoną część roku (np. stężenie równe 1 ouE/m3, 2ouE/m3, 3 ouE/m3, ... nie częściej niż przez 2% godzin roku; wartość percentyla 98). W innych krajach jest preferowane wskazywanie punktów odniesienia (standardów) na linii poziomej (np. stężenie równe 1 ouE/m3 nie częściej niż przez 3%, 5%, 8% godzin roku). Różnica między oboma sposobami wyrażania standardu nie jest istotna z punktu widzenia mieszkańców otoczenia. Wskazuje osobom wykonującym modelowanie dyspersji sposób prezentacji wyników obliczeń, np. izolinie percentyla 98 lub izolinie częstości przekraczania stężenia 1 ouE/m3).

Na ilustracjach zamieszczonych w galerii G2 przedstawiono, dla przykładu, punkty wskazane w przepisach niemieckich (1993) i holenderskich (1993 i 2002)[4]. Na trzecim z rysunków tej galerii wskazano wartości (punkty), które miały pełnić funkcję polskich standardów zapachowej jakości powietrza, zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu zapachowej uciążliwości (projekt z roku 2008)[28].

G3. Zalecenia IPPC H4 (projekt 2002)[7] i Additional guidance for H4 Odour Management (2011)[8]
Zakłady o małej potencjalnej uciążliwości
Zakłady o średniej potencjalnej uciążliwości
Zakłady o dużej potencjalnej uciążliwości

Prace nad projektem ustawy zostały wstrzymane w 2010. Od tej chwili jedyny zapis, dotyczący prawnej ochrony zapachowej jakości powietrza, jest zawarty w Prawie Ochrony Środowiska[10]. Możliwy jest powrót do prac dotyczących projektu rozporządzenia Ministra Środowiska, o którym mowa w art. 222 ustawy. Pierwsze wersje projektu rozporządzenia, które były opracowane w latach 2001–2005[5][6][31][32]. W galerii G3 zilustrowano standardy, które zostały określone w projekcie tzw. horyzontalnej "dyrektywy odorowej" IPPC H4. Pierwszą wersję projektu opublikowano w roku 2002[7]. Ostateczny projekt został skierowany do konsultacji w roku 2009[27]; po dyskusji i zatwierdzeniu dokument opublikowano w roku 2011[8].

Efekty wprowadzenia regulacji prawnych (przykłady)

Potwierdzenie skuteczności wprowadzonych regulacji prawnych wymaga wykonywania wieloletnich badań opinii mieszkańców różnych regionów kraju - o zróżnicowanych sposobach zagospodarowania (np. miasta, obszary przemysłowe, tereny rolnicze). Takie badania są systematycznie prowadzone w różnych krajach. Na ilustracjach przedstawiono część wyników zgromadzonych w Holandii w latach 1980–2005[33][34]. Po wprowadzeniu standardów zapachowej jakości powietrza zaobserwowano około dwukrotny spadek udziału negatywnych opinii o zapachu w ankietach dotyczących jakości środowiska.

Podobny spadek liczby skarg na odory zaobserwowano w Japonii[35]. Przed wprowadzeniem prawnych regulacji ich liczba szybko rosła, osiągając w roku 1972 poziom około 25. tysięcy. Po wprowadzeniu standardów notowano z roku na rok coraz mniej skarg, do około 10. tysięcy w 1993.

Po osiągnięciu tego poziomu dalszego spadku nie obserwowano. Rozpoczął się ponowny stopniowy wzrost liczby skarg na zapach spalarni odpadów, co jest wyjaśniane wzrostem świadomości zagrożenia zdrowia przez emisję dioksyn[36].

W Polsce analizę skarg na odory rozpoczęto na początku lat 90. XX wieku, w ramach przygotowań do wydania aktów prawnych dot. ochrony zapachowej jakości powietrza[37]. Standardy nie zostały określone, co jest jedną z przyczyn szybkiego wzrostu liczby skarg, kierowanych m.in. do Inspektoratów Ochrony Środowiska[38][uwaga 2].


Holandia 1980–89: % osób skarżących się na odory[33]
Holandia 1980–2005: % osób skarżących się na odory[34]
Przyczyny skarg 2006 2007 2010 2011 2012 2013
Liczba skargi na jakość powietrza w Polsce[38][42][uwaga 3]
Jakość powietrza (łącznie) 1170 1156 1134 1316 1323 1342
Uciążliwości zapachowe 396 591 517 738 869 1002
Udział skarg na odory, % 34 51 45,6 56,1 65,7 74,7


Uwagi

  1. ↑ W krajach Unii Europejskiej (również części krajów pozaeuropejskich) za wspólną podstawę decyzji administracyjnych uznano wyniki pomiarów stężenia zapachowego i emisji zapachowej zgodnie z EN 13725:2003. Norma PN-EN 13725:2007 jest dosłownym tłumaczeniem normy europejskiej EN 13725:2003 (dostęp: 2010-11-02), opracowanej przez grupę roboczą WG2 "Odour" w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym, CEN (dostęp: 2010-11-02), współpracującym z podobnymi instytucjami na całym świecie. W badaniach brało udział kilkanaście laboratoriów olfaktometrycznych. Trwały ponad 10 lat. Normę wprowadzono w Polsce w 2005 roku w trybie uznania wersji angielskojęzycznej. W roku 2007 ustanowiono wersję polskojęzyczną. Z wprowadzeniem PN-EN 13725:2007 wiązała się konieczność istotnych zmian w polskiej terminologii, stosowanej wcześniej w obszarze badań odorymetrycznych/olfaktometrycznych. Przed ustanowieniem normy w polskim piśmiennictwie stosowano pojęcia i symbole:
    • zamiast pojęcia "próg wyczuwalności zapachu" – „stężenie progowe wyczuwalności” (SPW) lub „stężenie odpowiadające progowi wyczuwalności węchowej” (SPWW)
    • zamiast europejskiej jednostki zapachowej – jednostki zdefiniowane bez odwoływania się do standardowej procedury oznaczeń progu, określane jako „jednostka zapachowa [jz] lub [JZ]" albo "jednostka odoru [jo]"
    • zamiast "stężenie zapachowe" – określenia "liczba jednostek zapachowych" (LJZ [jz/m3] i "liczba jednostek odoru (LJO [jo/m3]); te pojęcia były stosowane jako odpowiedniki określenia "Threshold Odour Number (TON [ou/m3])"
    • zamiast symbolu stopnia rozcieńczenia Z – symbol R
    Tabelaryczne zestawienie symboli zgodnych z PN-EN 13725 ze stosowanymi w podręczniku "Odory" PWN 2002, można pobrać ze strony Wydawnictwa – "uaktualnienie", data dostępu: 2010-11-01
  2. ↑ Prace nad kilkoma projektami rozporządzeń do art. 86 (zapis obowiązujący w latach 2001–2005) i art. 222 POŚ oraz projektami specjalnej „Ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej” (lata 2006–2009), były wstrzymywane na różnych etapach procesu legislacyjnego. W kwietniu 2015 roku ostatecznie zaniechano ich kontynuacji, zapowiadając w zamian wydanie „Kodeksu przeciwdziałania uciążliwości zapachowej” („kodeks dobrych praktyk”), który: „Będzie dokumentem sugerującym, zalecającym, podpowiadającym zachowania dla samorządów, projektantów, inwestorów i przedsiębiorców”[39][40][41].
  3. ↑ Mimo znacznego wzrostu liczby skarg resort środowiska wstrzymał prace nad przygotowanymi projektami regulacji prawnych, przytaczając w uzasadnieniach decyzji wątpliwości dotyczące dokładności pomiarów olfaktometrycznych (dodatkowo - zarzut subiektywizmu ocen). W odpowiedzi na interpelację poselską poinformowano, że w czasie społecznych konsultacji projektów zaobserwowano „wyraźny opór przedsiębiorstw i ich związków, w szczególności z sektora rolno-spożywczego, a nawet niektórych samorządów” … „po zapoznaniu się zarówno z otrzymanymi w konsultacjach społecznych uwagami, jak i z sytuacją ekonomiczno-gospodarczą w Polsce okazało się niezbędne przeanalizowanie możliwości zastosowania innych rozwiązań niż wprowadzenie nowych przepisów ustawowych”. Zaplanowano m.in. „przeprowadzenie prac badawczych, ekspertyz, w tym opracowanie listy substancji i związków chemicznych, które są przyczyną najdotkliwszych uciążliwości zapachowych, oraz wytycznych dotyczących technicznych rozwiązań umożliwiających ograniczenie uciążliwości zapachowej dla chowu trzody chlewnej, drobiu i zwierząt futerkowych”[42].

Przypisy

  1. ↑ The determinants of health. [w:] Strona internetowa WHO > Health Impact Assessment (HIA) [on-line]. www.who.int. [dostęp 2013-03-12]. (ang.).
  2. ↑ Mariusz Trejtowicz. Dynamika dobrostanu psychicznego. Eksploracja danych z badań Diagnoza społeczna. „Psychologia Społeczna”. 2 (3), s. 66–81, 2007. ISSN 1896-1800. [dostęp 2014-07-25].
  3. ↑ Feststellung und Beurteilung von Geruchsimmissionen (Geruchsimmissions-Richtlinie - GIRL - ). Ministerium für Inneres und Kommunales Nordrhein-Westfalen, 2014. [dostęp 2014-07-25]. (niem.).
  4. 1 2 3 B. Krajewska, J. Kośmider. Standardy zapachowej jakości powietrza. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. 39 (6), s. 181–191, 2005.
  5. 1 2 3 Joanna Kośmider. Projektowane standardy zapachowej jakości powietrza i możliwości oceny skutków wprowadzenia regulacji. „Ochrona powietrza i problemy odpadów”. 39 (3), s. 77–82, 2005. [dostęp 2010-11-01].
  6. 1 2 3 9: Normy zapachowej jakości powietrza. W: J.Kośmider, B.Mazur-Chrzanowska, B.Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 147–153. ISBN 978-83-01-14525-5. [dostęp 2010-11-01].
  7. 1 2 3 4 5 Environment. Agency, UK 2002: Technical Guidance Note - Integrated Pollution Prevention and Control; Horizontal Guidance for Odour; IPPC H4 part 1 – Regulation and Permitting (draft 2002). [dostęp 2016-02-21]. (ang.).
  8. 1 2 3 4 H4 Odour Management - how to comply with your environmental permit > Appendices > Appendix 3 – Modelling odour exposure (s. 31–32: Benchmark levels). Environment Agency, March 2011. [dostęp 2016-02-21]. (ang.). (pdf)
  9. 1 2 3 4 Odour policies, regulations in Australia and abroad. www.odour.unsw.edu.au. [dostęp 2010-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-15)]. (ang.).
  10. 1 2 Art. 222 ust. 5-7 Prawo ochrony środowiskaDz.U. z 2021 r. poz. 1973
  11. 1 2 3 PN–EN 13725:2007: Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej. „PKN Warszawa”. 2007. [dostęp 2010-11-02].
  12. 1 2 J. Kośmider. Pomiary stężeń zapachowych metodą olfaktometrii dynamicznej (PN-EN 13725:2007). „Wodociągi - Kanalizacja”. s. 34–35.
  13. ↑ E-Szkoła olfaktometrii: Wykład PN-EN 13725. ZUT Szczecin. [dostęp 2010-11-02].
  14. 1 2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu Dz.U. z 2010 r. nr 16, poz. 87"
  15. 1 2 Odour Impacts and Odour Emission Control Measures for Intensive Agriculture. R&D Report Series No. 14, European Community, European Regional Development Fund., 2002. [dostęp 2010-11-01]. (ang.).
  16. 1 2 3 M. Bojarska, J. Kośmider. Obiektywna ocena subiektywnie odczuwanej uciążliwości zapachowej na przykładzie produkcji oleju rzepakowego. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. 43 (3), s. 69-79, 2009.
  17. ↑ Odory – Olfaktometria: Odory a prawo. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2014-07-25].
  18. 1 2 3 4 5 E-Szkoła olfaktometrii. Wykład - Modelowanie rozprzestrzeniania się. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-11-02].
  19. ↑ M. Friedrich, J. Kośmider. Weryfikacja prognozy zapachowej uciążliwości. Przykład fermy trzody chlewnej. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. 43 (4), s. 128–136, 2009.
  20. ↑ J. Kośmider: Estimating Odour Nuisance From a Conventional Swine Farm. www.olores.org, 21 września 2010. [dostęp 2010-11-02]. (ang. • pol.).
  21. ↑ E-Szkoła olfaktometrii. Wykład - Olfaktometr terenowy Nasal Ranger. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-10-15].
  22. ↑ E-Szkoła olfaktometrii. Wykład - Terenowe skalowanie intensywności zapachu. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-10-15].
  23. ↑ Anton Philip van Harreveld (Chairman of the Odournet group): Are we there yet? Achievements and challenges in management of environmental odours. www.olores.org, 21 lutego 2009. [dostęp 2010-11-01]. (ang.).
  24. ↑ CEN TC264 WG27; Measurement of odour impact by field inspection - measurement of the impact frequency of recognizable odours; Referat af første møde. [dostęp 2010-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-17)]. (duń.).
  25. ↑ E-Szkoła olfaktometrii. Wykład - Badania opinii ludności. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-10-15].
  26. 1 2 W Niemczech gromadzenie opinii ludności o odczuwanej zapachowej uciążliwości oraz inspekcje terenowe przeprowadza się w ramach procedur opisanych w dokumencie GOOA Guideline on odour in ambient air, 1998 (www.lanuv.nrw.de/luft/gerueche/GOAA_200303.pdf, dostęp: 2010-10-16) zgodnie z wytycznymi VDI-Richtlinien (dostęp: 2010-10-16): zobacz – VDI 3883 Blatt 1 - Wirkung und Bewertung von Gerüchen - Psychometrische Erfassung der Geruchsbelästigung - Fragebogentechnik (1997-07), VDI 3883 Blatt 2 - Wirkung und Bewertung von Gerüchen; Ermittlung von Belästigungsparametern durch Befragungen; Wiederholte Kurzbefragung von ortsansässigen Probanden, VDI 3940 Blatt 1 - Bestimmung von Geruchsstoffimmissionen durch Begehungen - Bestimmung der Immissionshäufigkeit von erkennbaren Gerüchen - Rastermessung (2006-02), VDI 3940 Blatt 1 - Berichtigung Bestimmung von Geruchsstoffimmissionen durch Begehungen - Bestimmung der Immissionshäufigkeit von erkennbaren Gerüchen - Rastermessung (2006-02), VDI 3940 Blatt 2 - Bestimmung von Geruchsstoffimmission durch Begehungen - Bestimmung der Immissionshäufigkeit von erkennbaren Gerüchen - Fahnenmessung (2006-02), VDI 3940 Blatt 3 - Bestimmung von Geruchsstoffimmissionen durch Begehungen - Ermittlung von Geruchsintensität und hedonischer Geruchswirkung im Feld (2010-01), VDI 3940 Blatt 4 - Bestimmung der hedonischen Geruchswirkung - Polaritätenprofile.
  27. 1 2 Environment. Agency, UK 2009: Environmental Permitting: H4 Odour Management Guidance. Have your say on the structure and content of our revised technical guidance on odour management. The Environment Agency regulates odour under the Environmental Permitting Regulations.. www.environment-agency.gov.uk, 2009. [dostęp 2010-11-02]. Cytat: This guidance has been revised from the October 2002 version of H4 Odour Guidance which focused on activities under the Pollution and Prevention Control (PPC) Regulations. The guidance is aimed at the regulated community, but will also be of interest to our staff and other stakeholders. ... Have your say on the structure and content of our revised technical guidance on odour management; Starting date: 30 June 2009, Closing date: 13 October 2009; We will publish a summary of the responses to the consultation document in autumn 2009. We will consider all of these responses before publishing the final guidance. This is likely to be in December 2009 (ang.).
  28. 1 2 DPE MŚ: Projekt ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej. 2008. [dostęp 2010-11-01].
  29. 1 2 Anton Ph. Van Harreveld, OdourNet. Odor Regulation and the History of Odor Measurement in Europe. „W materiałach: Annual Meeting of Odour Research and Engineering Association”, s. 56-61, Jul. 2002. Tokio. [dostęp 2010-11-04]. (ang.).
  30. 1 2 Kenji Kamigawara (Noise and Odor Division The Ministry of the Environment, Japan). Odor Regulation and Odor Measurement in Japan. „W materiałach: Annual Meeting of Odour Research and Engineering Association”, s. 48-53, Jul. 2002. Tokio. [dostęp 2010-11-04]. (ang.).
  31. ↑ J. Kośmider. Strategia zmniejszania uciążliwości odorowych. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. 39 (1), s. 1–6, 2005. [dostęp 2010-11-01].
  32. ↑ Projekt rozporządzenia w sprawie standardów zapachowej jakości powietrza i metod oceny zapachowej jakości powietrza. 6.12.2004. [dostęp 2010-11-02].
  33. 1 2 A. J. Dragt: Regulation in the Netherlands, and some practical experiences. W: Odours - Control, Measurement, Regulation. Szczecin: Ekochem Ltd Szczecin, 1993, s. 63-74.
  34. 1 2 Hugo van Belois (OpdenKamp Environmental Consultancy, ekspert TAIEX). Policy and practice concerning the reduction of odour nuisances in the Netherlands. „Materiały Seminarium RTP 26398: Ograniczanie uciążliwości odorowych”, 30.03-1.04.2008. Międzyzdroje: WIOŚ Szczecin. [dostęp 2010-11-03]. (ang.).
  35. ↑ Offensive Odor Control Law in Japan, Office of Odor, Noise and Vibration Environmental Management Bureou, Ministry of Environment, Government of Japan, 2002 [dostęp 2010-11-03] (ang.).
  36. ↑ Hiroyuki Ueno, Saeko Amano. Outline of odour regulation and measurement method in Japan. „Materiały Seminarium Ograniczanie uciążliwości odorowych w Polsce i Japonii”, 2006-03-31. Szczecin: ZUT Szczecin. [dostęp 2010-11-03]. (pol. • ang.).
  37. ↑ Streszczenie raportu z badań, wykonanych w Instytucie Ochrony Środowiska w Warszawie, zamieszczono w rozdz. 10.1. "Podstawy klasyfikacji działalności produkcyjnej i usługowej pod kątem uciążliwości zapachowej" podręcznika J.Kośmider i wsp. "Odory", Wyd. Nauk. PWN SA 2002, ss. 154-158; Ibuk.pl
  38. 1 2 Małgorzata Kołodziej-Nowakowska. Rozpatrywanie skarg na uciążliwość odorową przez Inspekcję Ochrony Środowiska. „Materiały Seminarium RTP 26398 nt. Ograniczanie uciążliwości odorowych w Polsce”, 2008-03-31. Międzyzdroje: WIOŚ Szczecin. [dostęp 2010-11-03].
  39. ↑ Rozpatrzenie wskazanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich problemu braku powszechnie obowiązujących przepisów regulujących problematykę przeciwdziałania uciążliwościom zapachowym. [w:] Strona internetowa Senatu RP ; Stenogram Posiedzenia Komisji Środowiska (90.) w dniu 11 czerwca 2014 r. [on-line]. www.senat.gov.pl. [dostęp 2015-05-12].
  40. ↑ PZJP: "Kodeks dobrych praktyk dla samorządów" zamiast "ustawy odorowej"? 11.05.2015 15:27 Informacja PAP o zamierzeniach Ministerstwa Środowiska, 09-04-2015. [w:] Strona internetowa Pracowni Zapachowej Jakości Powietrza ZUT w Szczecinie > Aktualności [on-line]. www.odory.zut.edu.pl. [dostęp 2015-05-12].
  41. ↑ Zamiast ustawy antyodorowej powstanie kodeks dobrych praktyk dla samorządów. [w:] Portal Samorządowy > Informacja PAP 2015-04-09 [on-line]. www.portalsamorzadowy.pl. [dostęp 2015-05-12].
  42. 1 2 Sekretarz stanu Marcin Korolec: Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 29238 w sprawie konsekwentnego niepodejmowania prac nad projektem tzw. ustawy antyodorowej. [w:] Strona Sejmu RP (iodpowiedź na interpelację posłów na Sejm RP Bogdana Rzońcy oraz Jana Warzechy) [on-line]. www.sejm.gov.pl, 17 listopada 2014. [dostęp 2015-10-31].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.