Som
Сом

Okręt między 1902 a 1903 rokiem
Klasa	niszczyciel
Historia
Stocznia	Cammell Laird, Birkenhead
Położenie stępki	jesień 1898
Wodowanie	27 lipca 1899
MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa	„Som” → „Bojewoj” (od 1902)
Wejście do służby	marzec 1900
Zatopiony	samozatopiony 2 stycznia 1905
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 350 ton pełna: 412 ton
Długość	64,92 metra na wodnicy
Szerokość	6,55 metra
Zanurzenie	2,92 metra
Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły moc 6000 KM, 2 śruby
Prędkość	27,5 węzła
Zasięg	1578 Mm przy prędkości 15 węzłów
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I)
Wyrzutnie torpedowe	2 × 381 mm (2 × I)
Załoga	62

Som (ros. Сом) – rosyjski niszczyciel z przełomu XIX i XX wieku. Okręt został zwodowany 27 lipca 1899 roku w brytyjskiej stoczni Cammell Laird w Birkenhead, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony w marcu 1900 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bojewoj” (ros. „Боевой”). Niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód, gdzie wszedł w skład Eskadry Oceanu Spokojnego. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej jednostka została samozatopiona w styczniu 1905 roku w Port Artur, by uniknąć przejęcia przez Japończyków.

Projekt i budowa

„Som” został zamówiony i zbudowany w Wielkiej Brytanii, a jego projekt bazował na jednostkach tej klasy budowanych w brytyjskich stoczniach^[1][2] . Okręt zbudowany został w stoczni Cammell Laird w Birkenhead (numer stoczniowy 637)^[1][2] . Stępkę jednostki położono jesienią 1898 roku, a zwodowany został 27 lipca 1899 roku^[2] .

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był niewielkim, czterokominowym niszczycielem^[1][2] . Długość na wodnicy wynosiła 64,92 metra, szerokość 6,55 metra i maksymalne zanurzenie 2,92 metra^{[1][2] [uwaga 1]}. Wyporność normalna wynosiła 350 ton, zaś pełna 412 ton^{[1][2] [uwaga 2]}. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 6000 KM, do których parę dostarczały cztery kotły Laird^[1][2] . Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 27,5 węzła^{[1][2] [uwaga 3]}. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg 1578 Mm przy prędkości 15 węzłów^[1][2] .

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły umieszczone na dziobie pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm^[1][2] . Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze obracalne nadwodne wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone na pokładzie za drugim i czwartym kominem^[1][2] .

Załoga okrętu liczyła 62 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][3].

Służba

„Som” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w marcu 1900 roku^[2] . Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej^[4]. W marcu 1902 roku nazwę okrętu zmieniono na „Bojewoj” (ros. „Боевой”)^[2] . Między 1902 a 1903 rokiem niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód^[4][5].

W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur^[6][7]. Między 30 stycznia^?/12 lutego a 2 lutego^?/15 lutego 1904 roku podczas sztormowej pogody na redzie Port Artur uszkodzeń w kolizjach doznały niszczyciele „Bojewoj”, „Stierieguszczij”, „Rastoropnyj” i „Skoryj”^[8]. Wieczorem 30 marca^?/12 kwietnia niszczyciele „Bojewoj”, „Biesszumnyj”, „Wynosliwyj”, „Grozowoj”, „Storożewoj”, „Rastoropnyj”, „Strasznyj” i „Smiełyj” wyszły z misją rozpoznawczą w rejon Wysp Elliota, a powracając starły się rankiem następnego dnia z okrętami japońskimi osłaniającymi operację minowania redy Port Artur (bez utraconego „Strasznyja”)^[9]. Następnie niszczyciele dołączyły do wychodzącego w morze zespołu z pancernikiem „Pietropawłowsk” z dowódcą I Eskadry admirałem Stiepanem Makarowem na pokładzie, który wkrótce zatonął z większością załogi na postawionej przez Japończyków minie^[10]. W nocy z 10 lipca^?/23 lipca na 11 lipca^?/24 lipca w zatoce Tahe doszło do bitwy między rosyjskimi niszczycielami „Bojewoj”, „Lejtienant Burakow” i „Grozowoj” a japońskimi torpedowcami z 14 dywizjonu wspartymi dwoma pomocniczymi kanonierkami^[11]. W trakcie walki rosyjskie okręty zostały zaatakowane od strony lądu przez pokładowe kutry parowe z pancerników „Mikasa” i „Fuji”, które z odległości 400 metrów wystrzeliły cztery torpedy, trafiając w śródokręcie „Lejtnanta Burakowa” (który zatonął mimo holowania przez „Grozowoja”) i w „Bojewoja”^[11][12]. Niszczyciel otrzymał trafienie na wysokości kotłowni dziobowej, jednak utrzymał się na wodzie i w dzień został przeholowany do Port Artur^[13]. Uszkodzenia jednostki okazały się poważne i nie zdążono ich naprawić przed upadkiem twierdzy^[14].

Jednostka została samozatopiona w Port Artur poprzez odpalenie głowic torped w nocy z 19 grudnia^?/1 stycznia na 20 grudnia^?/2 stycznia 1905 roku, by uniknąć przejęcia przez Japończyków^[1][15].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
• Ivan Gogin: SOM torpedo boat (1900). Navypedia. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
• Jane’s Fighting Ships 1900. Fred T. Jane (red.). London: Sampson Low, Marston & Co., 1900. (ang.).
• Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
• Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
• The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
• The Naval Annual, 1903. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1903. (ang.).