Sarniak sosnowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

chropiatkowce

Rodzina

kolcownicowate

Rodzaj

sarniak

Gatunek

sarniak świerkowy

Nazwa systematyczna
Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst.
Revue Mycol., Toulouse 3(no. 9): 20 (1881)

Sarniak świerkowy[1][2], sarniak dachówkowaty (Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcodon, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[3].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Hydnum imbricatum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. Petter Adolf Karsten, przenosząc go do rodzaju Sarcodon[3]. Synonimów naukowych ma ponad 30. Niektóre z nich:

  • Bankera infundibulum (Sw.) Pouzar 1955
  • Hydnum adpressum Lloyd 1916
  • Sarcodon aspratus (Berk.) S. Ito 1955
  • Sarcodon imbricatus subsp. badius (Pers.) Bourdot & Galzin 1928[4].

Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. nadali taksonowi polską nazwę sarniak dachówkowaty. W 2003 r. Władysław Wojewoda zarekomendował nazwę sarniak świerkowy. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako: kolczak łoszak, kolczak dachówkowaty, łoczak, losuń, sarna, siarna[1]. Nazwy regionalne: kolczak, sarna, łosuń, łoszak, krowia gęba[5].

Morfologia

Kapelusz

Grubomięsisty, o średnicy 6–25 cm, płasko wypukły, z wiekiem wgłębiony, początkowo najpierw ma podwinięte brzegi, później staje się płatowato powyginany. Kolor brązowawy z nieco czerwonawym odcieniem. Pokryty na powierzchni grubymi, koncentrycznie ułożonymi łuskami o ciemnej barwie[6].

Kolce

Zbiegające na trzon, białawe, szare aż do brązowawych. Są gęste i łamliwe[5].

Trzon

Cylindryczny, o wysokości 3–6 cm i grubości 1–3,5 cm, u podstawy zgrubiały[5]. Początkowo białawy, później brunatniejący, aksamitny lub z przylegającymi włókienkami.

Miąższ

Sprężysty, suchy, początkowo białawy, później siwobrązowy, u podstawy trzonu brunatnawy. Ma przyjemny smak i korzenny zapach[6].

Wysyp zarodników

Brązowawy. Zarodniki okrągławe z licznymi guzkami, o rozmiarach 6–8 × 5–5,5 μm[7].

Gatunki podobne
  • sarniak sosnowy (Sarcodon squamosus) – ma drobniejsze, mniej odstające od kapelusza łuseczki i rośnie pod sosnami. Morfologicznie jest tak podobny, że kluczowym jest określenie pod jakim drzewem rośnie[8]
  • sarniak szorstki (Sarcodon scabrosus) – ma mniejszy kapelusz (do 12 cm) i drobniejsze, przylegające łuski. Miąższ ma gorzkawy smak i u podstawy trzonu błękitnozieloną barwę.
  • sarniak fiołkowy (Sarcodon joeides) również ma brązową barwę, ale jego miąższ po przekrojeniu powoli zmienia barwę na fioletową[8].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej, występuje także w Japonii[9]. W Polsce znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie[10] Nie wszędzie jednak jest rzadki – w niektórych okolicach Polski jest pospolity[7].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Rośnie pojedynczo lub w grupach, w lasach iglastych, przede wszystkim w górskich drzewostanach świerkowych, głównie na glebach kwaśnych i piaszczystych[6].

Znaczenie

Grzyb jadalny: Wartość spożywcza i smakowa średnia. Spożywany na surowo może być trujący. Młode sarniaki nadają się do spożycia, starsze są gorzkawe i łykowate. Rzadko jest używany do przerobu, gdyż ciemnieje i brzydko wygląda. Rzadko robaczywieje[5].

W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[11], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków grzybów chronionych[12].

Przypisy

  1. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 618, ISBN 83-89648-09-1.
  2. ↑ Sarcodon imbricatus (sarniak świerkowy) [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-25].
  3. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  4. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  5. 1 2 3 4 Henryk Orłoś, Atlas grzybów leśnych, Warszawa: PWRiL, 1974, s. 39.
  6. 1 2 3 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 393, ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 209, ISBN 83-09-00714-0.
  8. 1 2 Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 257, ISBN 978-83-7073-776-4.
  9. ↑ Występowanie Sarcodon imbricatus na świecie (mapa) [online], Discover Life [dostęp 2015-12-05] (ang.).
  10. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 69, ISBN 83-89648-38-5.
  11. ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).
  12. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.