Rybno Wielkie

wieś
Dwór w Rybnie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gnieźnieński
Gmina	Kiszkowo
Wysokość	105 m n.p.m.
Liczba ludności (2019)	1000
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-280[1]
Tablice rejestracyjne	PGN
SIMC	0584998
Położenie na mapie gminy Kiszkowo Rybno Wielkie
Położenie na mapie Polski Rybno Wielkie
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Rybno Wielkie
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego Rybno Wielkie
52°36′36″N 17°17′11″E/52,610000 17,286389[2]

Rybno Wielkie – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim, w gminie Kiszkowo na trasie zawieszonej linii kolejowej Gniezno-Kłecko-Skoki.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego. We wsi znajduje się kaplica grobowa rodziny Lange po 1880 roku oraz dwór z 1 połowy XIX wieku. W miejscowości spędził dzieciństwo Dawid Jung, który opisał Rybno w "Poemacie o mówieniu prawdy"^[3]. Fragment utworu został nagrodzony w 2009 roku przez Mariana Pankowskiego we wrocławskim Ossolineum^[4].

Zabytkowy polski dwór przy ulicy Głównej z przełomu XVIII i XIX wieku (WP/2087/A)

Zabytkowa kaplica rodziny Lange wybudowana po 1880 roku (WP/2638/A)

Historia

W 1446 roku współwłaścicielem miejscowości był Srzeszek de Rybno. Jego brat, Jan Korzbok de Rybno cztery lata później za 800 grzywien wykupił od Elżbiety, żony Jarosława Szyrpowskiego części Witkowa, Kiszkowa i Rybna. W 1466 roku Strzeszek swoją część Rybna sprzedał Mikołajowi Charbowskiemu, podsędkowi kaliskiemu. Trzy lata później Jan Rybyensky na połowie miasta Kiszkowo i wsi Rybno zapłacił 200 grzywien posagu żonie swej, Jadwidze. W 1472 roku Mikołaj Rybyensky de Rybno, podsędek kaliski, na 1/2 wsi Rybno zapłacił 100 grz. posagu żonie Urszuli. Mikołaj z Rybna, podsędek kaliski zmodernizował w miejscowości folwark. Jan i Mikołaj, dziedzice Rybna i połowy Kiszkowa w 1489 roku zapłacili 20 zł kanonikom kolegiaty św. Mikołaja w Poznaniu. W 1509 roku proboszcz kruszwicki, ks. Jan Rybieński kwitował odbiór 100 grzywien z Rybna odziedziczonych po zmarłem matce, Apolonii. W 1512 roku Mikołaj Rybieński alias Korczbok zapłacił karę, bo nie stanął z pozwu Adama de Rybno, nepota. Od 1517 roku zarządcą, z tytułu dziedziczenia części Rybna przez nieletniego Jana, syna Wojciecha Chrzanowskiego został ks. Jan Charbowski, doktor dekretów, kanonik poznański. Rok później połowę Rybna nabył Bogusz Pierzchliński. W 1519 roku Andrzej Pierzchliński na połowie Rybna płaci posag Jadwidze.

W 1520 roku współdziedzicami Rybna byli Mikołaj Rynarzewski, aktor oraz bracia jego Jan i Stanisław. Około 1523 roku szlachta Rybna składała dziesięcinę snopową probostwu kiszkowskiemu. W 1529 roku Charbowscy za 50 grzywien odsprzedali swoją część Rybna Andrzejowi Pierzchlińskiemu. Również w 1531 roku Anna Charbowska, żona Jana Golamba, obywatela Poznania w towarzystwie doktora medycyny, Mikołaja Dambnickiego, także obywatela Poznania sprzedała Andrzejowi Pierzchlińskiemu swoje prawa do Rybna. W 1532 roku Jan Kruchowski dał zobowiązanie Januszowi Latalskiemu, kasztelanowi gnieźnieńskiemu i staroście inowrocławskiego sprzedać odziedziczone części Rybna po Janie Rybieńskim. Od 1537 roku do dziedzicznych dóbr rybieńskich przystępuje zamożny ród Niemojewskich. W 1568 roku dodatkową część Rybna nabył sędzia bydgoski Jakub Niemojewski od Mikołaja Rybińskiego. W części Rybna Koszutskich, zwanej Rybno Małe przed 1579 rokiem istniał dwór, o który toczył się spór i nastąpiła ugoda między Maciejem a Wojciechem Koszutskimi. W 1626 roku część Rybna nabył Krzysztof z Budzisławia Wysocki, kasztelan brzeski i starosta gnieźnieński za 12000 zł od Andrzeja Niemojewskiego. Od 1632 roku część Rybna Koszutskich nabył Andrzej Gędecki, syn Jakuba. W 1660 roku Rybno przez rok było zastawem za 5000 zł u Krzysztofa Czarneckiego. W 1704 Marcella z Dembian, wdowa po Wojciechu Chrąstowskim, kasztelanie nakielskim podpisała kontakt rocznej dzierżawy Rybna. Od 1728 roku współwłaścicielem miejscowości był Maciej Gorecki. W 1777 roku sędzia ziemski gnieźnieński, dziedzic miasta Kiszkowa i wsi Rybno podpisał ugodę graniczną z Janem Zaydlicem i Zygmuntem Dziembowskim. W 1782 roku odbyło się w Rybnie wesele starosty Aleksandra Moszczyńskiego z Marianną Radzimińską, dziedziczką większej części miejscowości. Świadkował podczaszy Ignacy Moszczyński. W 1793 roku swój dwór w Rybnie mieli także Poklękowscy. W 1800 roku zmarł w Rybnie 37 letni łowczy dworski, Franciszek Poklękowski. W tym czasie ekonomem był Józef Ozdowski. W 1803 roku przebywający w Rybnie biskup cambizopolitański, ks. Franciszek Olędzki zmarł w wieku 73 lat.

Na początku XIX wieku zaczęli osiedlać się w Rybnie Niemcy, w tym zamożny ród Krügerów, który wybudował na wzgórzu, w kierunku Rybieńca, neorenesansowy dwór wraz z folwarkiem (murowany dom służby, wozownie, spichlerze zbożowe, stajnie i drewniana stodoła). Podupadający zespół dworski w 1986 roku od PRG Rybno odkupił Jacek Jung i wyremontował. Po sprzedaży majątku przez Jungów w 1996 roku dwór Krügerów został przebudowany przez nowych właścicieli i ostatecznie stracił neorenesansowy charakter. Niemcy posiadali w Rybnie cmentarz ewangelicki, po którym obecnie pozostała parcela, starodrzew i resztki nagrobków. W 1874 roku część Rybna nabył od Sawickich za 108000 talarów Henryk Zabłocki. Pozostała część należała do drukarza Langego, budowniczego rodowej kaplicy w Rybnie, który w 1881 roku odsprzedał swój majątek hrabiemu Potworowskiemu z Zielęcina za 660000 marek. W 1896 roku 478 hektarów w Rybnie sprzedał z kolei Henryk Zabłocki Mateckim z Gniezna. Dawny dziedzic Rybna, Zabłocki zmarł w 1905 roku w Poznaniu.

Jak podaje „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, tom X, Rybno Wielkie dawniej znane było jako Radzimińskie, Radzimskie, Rybinko posiadało w XIX wieku 281 mieszkańców (260 katolików i 21 protestantów). We wsi znajdowała się parowa gorzelnia. Obecnie atrakcjami turystycznymi miejscowości są zachowany dwór, kaplica rodu Lange, kamienny most kolejowy oraz jeziora.

Zobacz też

Inne miejscowości o nazwie Rybno: Rybno

Przypisy