Ryńsk
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

wąbrzeski

Gmina

Ryńsk

Liczba ludności (III 2011)

746[1]

Strefa numeracyjna

56

Kod pocztowy

87-213[2]

Tablice rejestracyjne

CWA

SIMC

0850135

Położenie na mapie gminy Ryńsk
Mapa konturowa gminy Ryńsk, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Ryńsk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ryńsk”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Ryńsk”
Położenie na mapie powiatu wąbrzeskiego
Mapa konturowa powiatu wąbrzeskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Ryńsk”
Ziemia53°13′51″N 18°49′21″E/53,230833 18,822500[3]

Ryńsk – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie wąbrzeskim, w gminie Ryńsk.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Ryńsk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 746 mieszkańców[1]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Ryńsk.

Historia

Po podziale Królestwa Polskiego przez Bolesława Krzywoustego ziemie na których leży Ryńsk weszły w skład Księstwa Mazowieckiego. W 1228 roku piastowski książę Konrad Mazowiecki nadał w lenno Ziemię Chełmińską Zakonowi Krzyżackiemu. Po raz pierwszy miejscowość była wzmiankowana w 1341 roku gdy dokonano nadań na rzecz sołtysa Jana. W 1414 roku wieś jest wymieniona przez Krzyżaków w Księdze Strat wojennych, ponieważ wieś spłonęła podczas walk z Królestwem Polskim.

W dokumencie z roku 1408 wzmiankowany jest Jan z Ryńska (Hans von Renis, nazywany także Hanus von Polkaw), który wraz z bratem, Mikołajem z Ryńska, chorążym chełmińskim, należał do założycieli Związku Jaszczurczego[4].

W roku 1526 król Polski Zygmunt I Stary przekazał wieś Jerzemu i Konradowi Plemięckim. W 1766 roku wieś należała do Marianny Wilksyckiej, a od roku 1800 do Jakuba Wilksyckiego. W latach 1807–1815 Ryńsk wchodził w skład Księstwa Warszawskiego. W 1872 roku właścicielem wsi stał się hr. Artur Sumiński.

Urodził się tu Aleksander Lewandowski – żołnierz Wojska Polskiego, cichociemny.

Zabytki

  • kościół pw. Świętego Wawrzyńca, z 1. połowy XIV w., w stylu gotyckim i renesansowym, parafialny. Korpus kościoła przebudowany został w 1608 roku z fundacji Fabiana Plemięckiego. Dobudowano wtedy wieżę i kruchtę od strony północnej. W 1648 r. kosztem Jana Działyńskiego kościół odnowiono. W świątyni zachował się wystrój z XVIII w.:
    • renesansowa ambona
    • ławy z wczesnorenesansową dekoracją snycerską
    • barokowy prawy ołtarz boczny wykonany z czarnego marmuru w 1645 r., pierwotnie ołtarz żałobny Jana Zawadzkiego, wojewody parnawskiego, przeniesiony z kościoła pofranciszkańskiego w Chełmnie
    • wczesnobarokowy ołtarz główny z połowy XVII w. z późniejszymi XVIII-wiecznymi rzeźbami św. Stanisława i św. Wojciecha oraz obrazem Męczeństwo św. Wawrzyńca z przełomu XVI i XVII w.
    • kamienna barokowa chrzcielnica z połowy XVII w.
    • barokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego
    • granitowa średniowieczna kropielnica
    • XIX-wieczne organy
    • renesansowa monstrancja wieżyczkowa
    • kielich z XVII w.
    • relikwiarz z 1749 r.
    • gotycki dzwon z XV w.
  • Dwór – w XVII wieku należał do rodziny Działyńskich. Rozbudowano go na przełomie XVIII i XIX wieku. Po 1945 roku został przebudowany na szkołę. Obok pałacu znajdują się dwie klasycystyczne oficyny wybudowane około 1800 roku. Wokół rozciąga się park z tablicą pamiątkową poświęconą Mikołajowi z Ryńska oraz kilkoma drzewami-pomnikami przyrody.
  • grodzisko z IX–XV w. (około 1,5 km od wsi)
  • Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wzniesiony został na początku XX w. w stylu neogotyckim. Zachował się w nim pierwotny wystrój wnętrza.
  • polskie betonowe schrony bojowe z 1939 roku, od strony Torunia
  • młyn z końca XIX w.
  • czworaki z lat 70. XIX wieku

Szkoły

W Ryńsku znajduje się Szkoła Podstawowa im. Mikołaja z Ryńska. Budynek, w którym mieści się Szkoła Podstawowa ma około 200 lat i był dawniej siedzibą rodziny Działyńskich. Na tyłach gmachu można zobaczyć przypuszczalną datę budowy. Obok znajduje się zbudowane w 1999 r. gimnazjum, które od 2005 roku nosi imię Jana Pawła II. W budynku znajduje się hala sportowa. Co roku 13 października obchodzona jest rocznica nadania imienia szkole. Z tej okazji urządzany jest festyn.

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1129 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119348
  4. ↑ Ryńsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 105.

Bibliografia

  • Ryszard Boguwolski, Średniowieczny gródek rycerski w Ryńsku, "Kalendarz Grudziądzki", ISSN 1427-700X, 9, 2005

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.