Roland Topor
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1938
Paryż

Data i miejsce śmierci

16 kwietnia 1997
Paryż

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła

Chimeryczny lokator

Roland Topor (ur. 7 stycznia 1938 w Paryżu, zm. 16 kwietnia 1997 tamże) – francuski pisarz polsko-żydowskiego pochodzenia, dramaturg, rysownik, grafik, reżyser teatralny i filmowy, aktor, scenarzysta i scenograf.

Życiorys

Topor urodził się w Paryżu, dokąd przed II wojną światową wyemigrowali jego rodzice, polscy Żydzi. Był synem Abrama Jechiela Topora (1903–1992), znanego rzeźbiarza, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Zlaty (z d. Binsztok). Spędził pierwsze lata w Paryżu, a następnie w Sabaudii, gdzie w czasie wojny jego rodzina chroniła się przed prześladowaniami narodowych socjalistów po zajęciu Francji przez Niemcy. W 1964 roku ukończył paryską École nationale supérieure des beaux-arts. Już w latach studenckich współpracował z satyrycznym magazynem „Hara-Kiri”, w którym ukazywały się m.in. jego rysunki. Był również współzałożycielem (wraz z Fernando Arrabalem i Alejandro Jodorowskim) i członkiem tzw. „Grupy Panicznej” (1962).

Topor był autorem licznych ilustracji książkowych oraz plakatów. Współpracował z filmem. Na prośbę Federico Felliniego przygotował projekt latarni magicznej – ważne ogniwo scenografii jego filmu Casanova (1976)[1]. Na kanwie jego powieści Chimeryczny lokator powstał film Romana Polańskiego pt. Lokator (1976), w którym sam Topor zagrał drobną rolę. Wystąpił również m.in. w 1979 w filmie Wernera Herzoga pt. Nosferatu wampir.

Twórczość

Twórczość Topora, inspirowana surrealizmem (artysta znał osobiście teoretyka ruchu André Bretona), pełna jest szokującej groteski i czarnego humoru. Dla stylu Topora znamienne jest także wykorzystanie elementów pure nonsense’u i zabawa z konwencjami oraz tworzywem językowym. Wszechstronna indywidualność, barokowa wyobraźnia i rozległość działań twórczych zbliżają Topora do idei syntezy sztuk[2]. W warstwie tematycznej jego twórczość dotyczy głównie wyśmiewania postaw i mentalności drobnomieszczańskiej, podejmuje też tematykę egzystencjalną, ukazując jednostkę pośród obcego świata jak z koszmarnego snu.

Utwory przetłumaczone na język polski

Powieści

  • Chimeryczny lokator (Le Locataire chimérique) 1964
  • Księżniczka Angina (La Princesse Angine) 1967
  • Pamiętnik starego pierdoły (Mémoires d’un vieux con) 1975
  • Portret Suzanne (Portrait en pied de Suzanne) 1978
  • Bal na ugorze (Jachère Party) 1996
  • Alicja w Krainie Liter (Alice au pays des lettres) 1991
  • Święta księga cholernego Proutto (Le sacré livre de Proutto) 1998 – wydane pośmiertnie
  • Profesor Ziółko (Professeur Galopin) 2001 - wydane pośmiertnie

Dramaty

  • Joko świętuje rocznicę (Joko fête son anniversaire) 1969 – wystawiany w polskich teatrach
  • Dzidziuś pana Laurenta (Le Bébé de Monsieur Laurent) 1972
  • Bitwy (Batailles) 1983 – zbiór dramatów napisanych wspólnie z Jean-Michel Ribes’em, które zostały przetłumaczone na polski przez Ewę Kuczkowską w 2000
  • Da Vinci miał rację (Vinci avait raison) 1989 – wystawiany w polskich teatrach
  • Don Juan, czyli ja i ja (La’Ambigu) 1996
  • Zima pod stołem (L’Hiver sous la table) 1994 – wystawiany w polskich teatrach
  • Kuracja Doktora Gallusa (Le Traitement du Docteur Gallus) – wystawiany w polskich teatrach

Zbiory opowiadań

  • Cztery róże dla Lucienne (Four roses for Lucienne) 1967
  • Cafe Panika (Café Panique) 1982
  • Najpiękniejsza para piersi na świecie (La Plus Belle Paire de seins du monde) 1986
  • Historyjki taksówkowe (Taxi Stories) 1988
  • Dziennik paniczny (Journal in time) 1989
  • Made in Taiwan; Copyright in Mexico, 1997
  • Czarne krowy (Vaches noires), 2011

Zbiory piosenek

  • Kropki nad i (Le Points Sur I)

Okładki do polskich wydań jego książek zaprojektowała Anna Molga[3].

Utwory nieprzetłumaczone na język polski

Powieści

  • Erika, 1968
  • Un amour de téléphone (wydane pod pseudonimem d'Élisabeth Nerval) 1969
  • Pop Rose (wydane pod pseudonimem Maud Morel) 1970
  • Épreuve par neuf (wydane pod pseudonimem Laurent Taupor) 1971

Dramaty

  • Les derniers jours de solitude de Robinson Crusoé, 20 ans d’aventures et d’amour, 1972
  • De Moïse à Mao, 5000 ans d’aventures, 1975
  • Fatidik et Opéra, 1989

Przypisy

  1. ↑ Maria Kornatowska: Fellini. Warszawa, WAiF, 1989, ISBN 83-221-0470-7; Frantz Vaillant: Roland Topor. Zduszony śmiech. Tłum. Magdalena Kowalska. Warszawa, WAB, 2009, s. 198-200, ISBN 978-83-7414-546-6.
  2. ↑ Agnieszka Taborska: Śmiech z komedii świata. Wstęp do: Roland Topor: Abecadło Topora. Wybór i oprac. Agnieszka Taborska. Warszawa, WAB, 2005, s. 19, ISBN 83-7414-039-9.
  3. ↑ Wyrodna matka radzi | Anna Molga [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2021-09-20] (pol.).

Bibliografia

  • Roland Topor: Abecadło Topora. Wybór, oprac. i wstęp Agnieszka Taborska. Warszawa, WAB, 2005, ISBN 83-7417039-9.
  • Roland Topor: Album. Oprac. Roman Cieślewicz. Wstęp: Jerzy Wittlin. Warszawa, WAiF, 1974, brak numeru ISBN
  • Frantz Vaillant: Roland Topor. Zduszony śmiech. Tłum. Magdalena Kowalska. Warszawa, WAB, 2009, ISBN 978-83-7414-546-6.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.