Latarnia czarnoksięska, latarnia magiczna (z łac. również laterna magica, lanterna magica[1]) – prosty aparat projekcyjny rzutujący obraz ze szklanych przeźroczy, wyposażony w soczewkę i źródło światła[1].
Historia
Za wynalazcę urządzenia uznaje się jezuitę Athanasiusa Kirchera (1602–1680), który opisał ją w książce Ars Magna Lucis et Umbrae (tłum. Wielka sztuka światła i cienia) z 1671 roku. Kircher skonstruował latarnię w 1645 roku[1]. Prototypem latarni był przyrząd do rzutowania obrazów opisany w 1430 roku przez włoskiego inżyniera Giovanniego Fontanę (ok. 1395–1455)[1]. Przyrząd był rodzajem lampy ze szklaną szybą, na której malowano obraz, zazwyczaj postać diabła lub kościotrupa[1].
Latarnia czarnoksięska została udoskonalona przez belgijskiego fizyka E.G. Robertsona (1763–1837), który do urządzenia dodał mechanizm regulacji ostrości – tzw. fantoskop[1].
W XIX w. oglądanie obrazów rzucanych przez latarnię – teatrzyk optyczny – stało się popularną rozrywką[1].
Aparat ten można uznać za prekursora[1]:
- diaskopu – aparatu do wyświetlania przezroczy w świetle przechodzącym
- episkopu – aparatu do wyświetlania obrazów nieruchomych w świetle odbitym
- epidiaskopu – połączenia diaskopu z episkopem
- powiększalnika fotograficznego
- projektora filmowego
Inne znaczenia
Latarnia czarnoksięska to także tytuł książek:
- Józefa I. Kraszewskiego (1812–1887) z lat 1843–1844 – XIX-wiecznej powieści społeczno-obyczajowej[2]
- Aleksandra Jackiewicza (1915–1988) z 1956 roku[3] – zbioru pochwalnych esejów na temat filmu socrealistycznego
Laterna magica to tytuł autobiografii Ingmara Bergmana z 1987 roku[4].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Zbigniew Przyrowski: Latarnia czarnoksięska. W: Praca zbiorowa: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 174–175. ISBN 83-214-0021-3. (pol.).
- ↑ Kraszewski Józef Ignacy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-09-28].
- ↑ Jackiewicz Aleksander, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-09-28].
- ↑ The Magic Lantern. [w:] www.ingmarbergman.se [on-line]. [dostęp 2019-09-28]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Athanasius Kircher: Ars magna lucis et umbrae, in X. libros digesta. Amstelodami: apud Joannem Janssonium a Waesberge et haeredes Elizaei Weyerstraet, 1671. [dostęp 2019-09-28].
- The Camera Obscura: Aristotle to Zahn. [dostęp 2019-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- Lantern History. [w:] The Magic Lantern Society [on-line]. [dostęp 2019-09-28]. (ang.).
- Antoni Żółciak: Historia projektorów na infografice: od roku 1420 do dzisiaj. [w:] www.swiatobrazu.pl [on-line]. 2013-04-06. [dostęp 2019-09-28]. (pol.).