Rajsko
wieś
Ilustracja
Pałac w Rajsku
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

oświęcimski

Gmina

Oświęcim

Wysokość

240 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

1575[1]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

32-600[2]

Tablice rejestracyjne

KOS

SIMC

0064046

Położenie na mapie gminy wiejskiej Oświęcim
Mapa konturowa gminy wiejskiej Oświęcim, po lewej znajduje się punkt z opisem „Rajsko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Rajsko”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rajsko”
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego
Mapa konturowa powiatu oświęcimskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Rajsko”
Ziemia50°00′36″N 19°11′33″E/50,010000 19,192500[3]

Rajsko – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Oświęcim.

Części wsi

Integralne części wsi Rajsko[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0064052Cegielniaczęść wsi
0064069Majerczęść wsi
0064075Obroczniaczęść wsi

Do 1954 roku do Rajska należał także przysiółek Budy, od 1954 roku w granicach Brzeszcz.

Historia

Rajsko jako Kajsko na mapie Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego – mapa Abrahama Orteliusa z 1603.

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1272 roku jako Raysko w dokumencie księcia Władysława opolskiego, w którym nadał on wieś Hermanowi Surnagelowi aby ten osadził ją na prawie niemieckim[6].
Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 roku w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe księstwo cieszyńskie-oświęcimskie, z którego w 1315 roku wyodrębniło się księstwo oświęcimskie[7]. Od 1327 roku księstwo oświęcimskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a w 1457 roku zostało wykupione przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. W towarzyszącym temu dokumencie sprzedaży księstwa Koronie Polskiej wystawionym przez Jana IV oświęcimskiego 21 lutego 1457 roku miejscowość wymieniona została jako Raysko[8].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Raysko wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis a jako właściciela podaje Michała Skidzińskiego[9].

Rzeczpospolita Obojga Narodów

W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim miejscowość leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 roku księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772 roku[7]. W XVII w. w dworze w Rajsku ujęto zbójnika Wojciecha Klimczoka.

Zabór austriacki

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1784 roku właścicielem Rajska oraz Klucznikowic był szlachcic Dembiński z rodu Dembińskich herbu Rawicz[7]. Pod koniec zaboru, na przełomie XIX i XX w., Rajsko należało do Wincentego Zwillinga[10].

II wojna światowa

4 września 1939 roku odbył się bój pod Rajskiem. Oddziały majora Piotra Ryby walczyły z niemieckim wojskiem. W czasie niemieckiej okupacji wieś została wcielona do III Rzeszy oraz całkowicie wysiedlona ze względu na rozbudowę niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.
W styczniu 1945 r. przez miejscowość przeszły tzw. marsze śmierci z obozów Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu na stację kolejową w Wodzisławiu Śląskim[11].

Okres powojenny

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].

  • Pałac, park.

Osoby związane z miejscowością

Przypisy

  1. ↑ Wieś Rajsko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-01-17], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1072 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114475
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ Julian Zinkow: Oswięcim i okolice. Przewodnik monograficzny. Oświęcim: Wydawnictwo „PLATAN“, 1994, s. 160. ISBN 83-7094-002-1.
  7. 1 2 3 Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867, s. 8,12.
  8. ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 83-88857-31-2.
  9. ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 225
  10. ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości: Lista znawców dla spraw o wywłaszczenia, Oświęcim - http://pbc.biaman.pl/Content/23594/Dziennik%204.pdf s. 58
  11. ↑ Piotr Hojka, Sławomir Kulpa: Kierunek Loslau. Marsz ewakuacyjny więźniów oświęcimskich w styczniu 1945 r., Wodzisław Śląski 2016.
  12. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
  13. ↑ Wykaz Właścicieli Dóbr Tabularnych w Galicji Rok 1902 https://genealogia.okiem.pl/forum/viewtopic.php?f=73&t=17125&start=20
  14. ↑ Poznańska Kartoteka Ewidencji Ludności 1870-1931 http://e-kartoteka.net/en/search?signature=15034
  15. ↑ Barbara Boisits: Słownik Muzyki Austriackiej: Witold Silewicz.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.