Rafidofora
Ilustracja
Rhaphidophora pertusa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

Monsteroideae

Rodzaj

rafidofora

Nazwa systematyczna
Rhaphidophora Hassk.
Flora 25 (2) Beibl. 1: 11 (1842)
Typ nomenklatoryczny

Rhaphidophora lacera Hassk. [=Rhaphidophora pertusa (Roxb.) Schott][3]

Synonimy
  • Raphidophora Hassk. (orth. var.)
  • Afrorhaphidophora Engl.[4]
Rhaphidophora foraminifera

Rafidofora (Rhaphidophora Hassk.) – rodzaj wieloletnich i wiecznie zielonych roślin z rodziny obrazkowatych, obejmujący 97 gatunków, występujących w tropikalnej Afryce, Chinach, wschodniej Azji, na Subkontynencie Indyjskim, w Indochinach, Azji Południowo-Wschodniej, Australii oraz na wyspach zachodniego Pacyfiku[4], gdzie zasiedlają subtropikalne i tropikalne lasy wilgotne i deszczowe[5]. Nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów ραφιδος (rhaphidos – igła) i φέρω (phero – nosić) i odnosi się do obecności w tkankach tych roślin makroskopowych, igłowatych, jednokomórkowych trichosklereidów[5].

Rodzaj posiada homonim w taksonomii zoologicznej: Rhaphidophora Serville – rodzaj owadów z rodziny śpieszkowatych[6].

Morfologia

Pokrój
Średniej wielkości do ogromnych, smukłe do rozłożystych, lepto- lub pachykauliczne, jednako- lub różnolistne (niektóre populacje R. beccarii są neoteniczne) liany, bardzo rzadko rośliny płożące lub reofity (R. beccarii). Po uszkodzeniu tkanki wydzielają przezroczysty, pozbawiony zapachu, klejący sok, wysychający, koagulujący do postaci żółtawego żelu lub twardniejący[7]. Tkanki rafidofor zawierają jednocentymetrowe, jednokomórkowymi trichosklereidy[5].
Łodyga
U dorosłych roślin z tego rodzaju można wyróżnić trzy typy łodygi:
  • nierozgałęzioną, czepną, ukorzeniającą się na całej długości, tworzącą boczne pędy kwiatostanowe (np. R. lobbii, R. puberula),
  • nierozgałęzioną, czepną i kwitnącą (np. R. korthalsii),
  • nierozgałęziony pęd główny i boczne pędy czepne i kwitnące (np. R. foraminifera).
W każdym przypadku łodygi dzielą się na różnej długości międzywęźla oddzielone widocznymi bliznami liściowymi. Starsze pędy drewniejące, skorkowaciałe lub o papierowatej skórce. U niektórych gatunków obecne są wąsowate, bardzo długie pędy czepne, które ukorzeniają się po osiągnięciu podłoża.
Korzenie
Z węzłów lub międzywęźli wyrasta rzadko lub gęsto wiele korzeni czepnych. Korzenie powietrzne bądź bardzo rzadkie bądź liczne, smukłe, włoskowate lub łuskowate, często drewniejące[7].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Rośliny tworzą wiele liści właściwych na kolankowatych wierzchołkowo ogonkach, tworzących długą pochwę. Blaszki liściowe lancetowate lub podłużne, mniej więcej skośne, całobrzegie i perforowane lub pierzastodzielne do pierzastosiecznych, często bardzo duże. Nerwacja pierwszorzędowa pierzasta, zbiegająca do żyłki marginalnej. Użyłkowanie drugorzędowe poprzeczne, mniej więcej równoległo-pierzaste, dalsze siatkowate[5].
Kwiaty
Rośliny tworzą pojedynczy (bardzo rzadko więcej) kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum na krótkim pędzie kwiatostanowym. Pochwa kwiatostanu łódkokształtna. Kolba cylindryczna lub stożkowata, zgrubiała, często bardzo gruba, siedząca lub osadzona na krótkiej szypule, krótsza od pochwy. Kwiaty obupłciowe, pozbawione okwiatu, zbudowane z 4 wolnych pręcików i pojedynczej zalążni. Pręciki o podłużno-równowąskich nitkach i krótszych od nich główkach zbudowanych z eliptycznych pylników otwierających się przez podłużną szczelinę. Zalążnia odwrotnie stożkowato-pryzmatyczna, ścięta, 1-komorowa lub 2-komorowa, o nie w pełni zrośniętych przegrodach, wielozalążkowa. Zalążki anatropowe, powstające ze ściennego lub bazalnego łożyska. Szyjka słupka zwykle szersza od zalążni, zakończona szerokim, eliptycznym, podłużnym lub punktowym znamieniem[5].
Owoce
Czerwone lub żółte jagody, zwykle wielonasienne. Nasiona podłużne, o cienkiej, gładkiej, lśniącej i czarnej łupinie. Bielmo obfite[5].
Gatunki podobne
Przedstawiciele rodzaju epipremnum. Różnice obejmują liczbę i położenie zalążków oraz kształt i wielkość nasion[8].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 60, 120 (42, 54, 56)[5].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Monstereae[9], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
Gatunki[4]

Zagrożenie i ochrona

Rhaphidophora korthalsii

Rhaphidophora pusilla została uwzględniona w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek narażony na wyginięcie (Vulnerable D2), występujący w dwóch lokalizacjach: na górze Crystal w Gabonie i górze Bakossi w Kamerunie[10]. Zgodnie z World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae) takson ten uznawany jest za synonim Rhaphidophora africana[4].

Zastosowania

Rośliny lecznicze
Rhaphidophora pertusa w medycynie tradycyjnej jest stosowana jako remedium na jad węży po ukąszeniach[11]. Badania przeprowadzone w 2010 roku wykazały, że części naziemne roślin tego gatunku wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz hamują peroksydację lipidów[12]. Nepalczycy stosują pastę z roślin gatunku R. glauca zewnętrznie na rany[13]. Z suszu liści i łodyg roślin gatunku R. decursiva wydorębiono 6 związków chemicznych o działaniu antymalarycznym[14].
Rośliny ozdobne
W przeszłości do rodzaju rafidofora należała popularna roślina pokojowa Rhaphidophora aurea (pol. rafidofora złota), obecnie zaliczana do rodzaju epipremnum (epipremnum złociste).

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-19] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-10-10]. (ang.).
  4. 1 2 3 4 Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-10-19]. (ang.).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 128-131. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
  6. ↑ Taxa hierarchy: Rhaphidophora Serville. [dostęp 2010-10-22]. (ang.).
  7. 1 2 Peter C. Boyce. The Genus Rhaphidophora Hassk. (Araceae-Monsteroideae-Monstereae) in Borneo. „Gardens' Bulletin Singapore”. 53, s. 19-74, 2001. (ang.).
  8. ↑ S.J. Mayo, J. Bogner i P.C. Boyce: Araceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. IV: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer, 1998, s. 40. ISBN 3-540-64061-4. (ang.).
  9. ↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
  10. ↑ I. Darbyshire, Rhaphidophora pusilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-10-22] (ang.).
  11. ↑ Walter H. Lewis: Medical botany: plants affecting human health. Hoboken: John Wiley & Sons, 2003, s. 558. ISBN 0-471-62882-4.
  12. ↑ A. Linnet (et al.). Anti-inflammatory, analgesic and anti-lipid peroxidative effects of Rhaphidophora pertusa.... „Indian Journal of Natural Products and Resources”. 1 (1), s. 5-10, 2010. (ang.).
  13. ↑ N. P. Manandhar, Sanjay Manandhar: Plants and people of Nepal. Portland, Or.: Timber Press, 2002, s. 393. ISBN 0-88192-527-6.
  14. ↑ Hong-Jie Zhang (et al.). Antimalarial Compounds from Rhaphidophora decursiva. „Journal of Natural Products”. 64 (6), s. 772–777, 2001. DOI: 10.1021/np010037c. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.