Rab szake (akad. rab šāqê, sum. lúgal.kaš.lul)[1] – jedna z najważniejszych godności urzędniczych w starożytnej Asyrii, której nazwa tłumaczona jest zazwyczaj jako „wielki podczaszy”[2] lub „naczelny podczaszy”[3]. Biblijny rabsak z 2 Księgi Królewskiej (2 Krl 18:17–37)[4] i Księgi Izajasza (Iz 36:1–22)[5].
Rab szake w Asyrii
Osoba nosząca tytuł rab szake pochodziła najczęściej z najbliższego otoczenia władcy. Odpowiedzialna była za napoje przygotowywane dla króla i jako taka odznaczać się musiała całkowitą lojalnością. Pełniący urząd wielkiego podczaszego należał do najwyższych urzędników dworskich i brał udział w podejmowaniu najważniejszych decyzji na szczeblu państwowym. Wzorem innych urzędników asyryjskich mógł łączyć swój urząd ze stanowiskiem gubernatora jednej z nadgranicznych prowincji[2]. W trakcie działań wojennych pełnił czasem w zastępstwie króla funkcję głównodowodzącego armii asyryjskiej[6]. Jak każdy urzędnik z najbliższego otoczenia króla wielki podczaszy pobierał wynagrodzenie w postaci ubrań i kruszców. Z zachowanej listy dostaw dla urzędników królewskich za panowania Sargonidów wiadomo, iż należały mu się 4 miny srebra i 3 sztuki odzieży wysokiej jakości. Pod względem wysokości wynagrodzenia plasowało go to na czwartym miejscu po głównodowodzącym wojsk, pierwszym ministrze i ministrze domu królewskiego[7].
W asyryjskich listach i kronikach eponimów wielki podczaszy wymieniany jest z reguły po królu i naczelnym dowódcy wojsk (turtānu), po lub przed heroldem pałacu (nāgir ekalli) i przed intendentem pałacu (abarakku)[8].
Z imion znani są następujący rab szake:
- Aszur-nirka-da’’in – wielki podczaszy króla Aszurnasirpala II, ojciec królowej Mulissu-mukanniszat-Ninuy[9];
- Aszur-bunaja-usur – wielki podczaszy królów Salmanasara III (858–825 p.n.e.) i Szamszi-Adada V (823-811 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 855, 844, 825 i 816 roku p.n.e.[10][11];
- Ninurta-kibsi-usur - wielki podczaszy króla Salmanasara III (858–825 p.n.e.), sprawował urząd eponima w 838 roku p.n.e.[10][12];
- Sil-beli – wielki podczaszy króla Adad-nirari III (810–783 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 806 roku p.n.e.[13][9];
- Marduk-remanni – wielki podczaszy króla Salmanasara IV (782–772 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 779 roku p.n.e.[9][14];
- Bel-dan – wielki podczaszy króla Aszur-nirari V (755–746 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 750, 744 i 734 roku p.n.e.[11][15]
- Nabu-etiranni – wielki podczaszy króla Tiglat-Pilesera III (745–727 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 740 roku p.n.e.[9][15]
- Nergal-szarru-usur - wielki podczaszy króla Asarhaddona (680-669 p.n.e.); sprawował urząd eponima w 678 roku p.n.e.[16]
- Aszur-garu’a-nere - wielki podczaszy króla Aszurbanipala (668–627? p.n.e.); sprawował urząd eponima po 648 r. p.n.e. (dokładna data nieznana)[17]
Rab szake w Biblii
W dwóch miejscach w Biblii (2 Księga Królewska 18:17–37 i Księga Izajasza 36:1–22) został wymieniony nieznany z imienia rab szake (biblijny rabsak, rabszak, rabszake) asyryjskiego króla Sennacheryba (704–681 p.n.e.). Według przekazu biblijnego wysłany on został, wraz z dwoma innymi dostojnikami (turtanu i rab sza reszi) do Ezechiasza, króla Judy, z misją przekonania go do poddania Jerozolimy. Słynna jest jego szydercza mowa wygłoszona do wysłanników Ezechiasza i ludu jerozolimskiego, w której wzywa on ich do podporządkowania się Asyrii.
W Kodeksie Leningradzkim, Septuagincie i Wulgacie tytuł rab szake (hebrajskie רַב־שָׁקֵה w Kodeksie Leningradzkim[18], greckie Ραψάκης w Septuagincie[19], łacińskie Rabsaces w Wulgacie[20]) uznany został za imię asyryjskiego wysłannika, ale w komentarzach i leksykonach biblijnych znaleźć można często informację, że chodzi tu w rzeczywistości o urząd „naczelnego podczaszego”[21][22][5]. W polskich przekładach Biblii tytuł ten czasem występuje jako imię własne, a czasem jako – tłumaczona lub nie – nazwa urzędu:
| polskie przekłady Biblii | miejsce w Biblii | |
|---|---|---|
| 2 Księga Królewska (2 Krl 18:17)[23] |
Księga Izajasza (Iz 36:2)[24] | |
| Biblia Tysiąclecia | „rabsak” | „rabsak” |
| Biblia poznańska | „wielki podczaszy” | „Rab-Szaq” |
| Biblia warszawska | „Rabszake” | „Rabszake” |
| Biblia warszawsko-praska | „rabsak” | „rabsak” |
| Uwspółcześniona Biblia gdańska | „Rabszak” | „Rabszak” |
| Przekład Nowego Świata | „rabszak” | „rabszak” |
W niektórych starszych pracach z zakresu historii starożytnego Bliskiego Wschodu słowo rabsak używane jest zamiennie ze słowem rab szake[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ hasło šāqû, The Assyrian Dictionary, tom 17 (Š/2), The Oriental Institute, Chicago 1992, s. 30.
- 1 2 Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, s. 187.
- ↑ Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, s. 65.
- ↑ Biblia Tysiąclecia, 2 Krl 18:17-37
- 1 2 Biblia Tysiąclecia, Iz 36:1-22 (uwaga do Iz. 36,2)
- 1 2 H. W. F. Saggs, Wielkość i upadek Babilonii, s. 233.
- ↑ G. Contenau, Życie codzienne w Babilonie i Asyrii, s. 119.
- ↑ Grayson A.K., Assyrian..., s. 23.
- 1 2 3 4 Grayson A.K., Assyrian..., s. 40.
- 1 2 Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, s. 167.
- 1 2 Grayson A.K., Assyrian..., s. 33.
- ↑ Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 53.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, s. 169.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, s. 171.
- 1 2 Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, s. 173.
- ↑ Assyrian Eponym List. oracc.museum.upenn.edu. [dostęp 2015-09-22]. (ang.).
- ↑ Mattila R., Aššur-gārū’a-nēre, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/I (A), 1998, s. 185-186.
- ↑ Westminster Leningrad Codex (WLC), Isaiah - Chapter 36 – Księga Izajasza, rozdział 36 z Kodeksu Leningradzkiego
- ↑ The Greek Old Testament (Septuagint), ESAIAS / ΗΣΑΪΑΣ - Księga Izajasza, rozdział 36 z Septuaginty
- ↑ The Latin Vulgate Old Testament Bible, Isaias - Chapter 36 – Księga Izajasza, rozdział 36 z Wulgaty
- ↑ hasło Rabshakeh na stronie www.bible-history.com
- ↑ hasło Rabshaqeh na stronie www.blueletterbible.org
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 18:17 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.co. [dostęp 2024-04-19].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie Iz 36:2 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.co. [dostęp 2024-04-19].
Bibliografia
- Contenau G., Życie codzienne w Babilonie i Asyrii, Warszawa 1963.
- Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Atlanta 2004.
- Grayson A.K., Assyrian Officials and Power in the Ninth and Eight Centuries, State Archives of Assyria Bulletin (SAAB) VII/1 (1993), s. 19-52.
- Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007.
- Saggs H. W. F., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973.
- hasło šāqû, The Assyrian Dictionary, tom 17 (Š/2), Chicago 1992, s. 28–32.