Proces krakowski[1], proces krakowski Ludwika Waryńskiego i towarzyszy[2] – proces trzydziestu pięciu polskich socjalistów oskarżonych o spiskowanie przeciwko monarchii austro-węgierskiej, podburzanie ludności i zakłócanie spokoju społecznego. Toczył się od 16 lutego do 16 kwietnia 1880 roku w Krakowie[1].
Na ławie oskarżonych znalazł się dwudziestoczteroletni wówczas Ludwik Waryński, a także siatka jego współpracowników aresztowanych w 1879 roku[3]: jego brat Stanisław[4] i Jan Kozakiewicz[5], bracia Antoni Wincenty i Mieczysław Mańkowscy, Stanisław Mendelson[1], Witold Piekarski, Ludwik Straszewicz[2], Hieronim Truszkowski, E. Kobylański oraz T.J. Uziembło[1].
Był to pierwszy tak duży proces wobec działaczy socjalistycznych w Galicji[1]. Odbywał się w gmachu sądu (obecnie Muzeum Geologiczne) przy ulicy Senackiej 1[6]. Obrońcami większości oskarżonych był Maksymilian Machalski[2][7]. Piekarskiego, M. Mańkowskiego i Straszewicza bronił profesor Józef Rosenblatt, którego mowa obrończa przeszła do historii[2].
Proces prowadzony był w trybie postępowania karnego (jawnie, z udziałem ławy przysięgłych)[4], co wykorzystali oskarżeni, w szczególności Ludwik Waryński, do propagowania socjalistycznych idei i szczegółowego omówienia założeń socjalizmu[1][4]. Bolesław Jędrzejowski opisywał, że zarzuty prokuratora Brazona (Brasona) były niedorzeczne, a oskarżeni bez problemu odpierali je, często okrywając oskarżyciela śmiesznością. Dzięki relacjom prasowym Waryński i inni działacze mieli możliwość dotarcia ze swoimi ideami do szerokich warstw społecznych, wcześniej dla nich nieosiągalnych[3].
Wszyscy oskarżeni zostali ostatecznie uniewinnieni[1]. Ludwik Waryński został skazany na tydzień aresztu i wydalenie z Austro-Węgier za naruszenie przepisów meldunkowych. Wraz z bratem udali się do Szwajcarii, gdzie Stanisław podjął studia medyczne, a Ludwik kontynuował działalność socjalistyczną[4].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 proces krakowski, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-01-18].
- 1 2 3 4 Jan Widacki: Adwokat profesor Józef Rosenblatt i jego udział w krakowskim procesie Ludwika Waryńskiego i towarzyszy. Palestra. [dostęp 2022-01-18].
- 1 2 Ludwik Waryński. Paradoks historii. dzieje.pl. [dostęp 2022-01-18].
- 1 2 3 4 Waryński Ludwik Tadeusz. polskipetersburg.pl. [dostęp 2022-01-18].
- ↑ Jan Kozakiewicz. internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2022-01-18].
- ↑ Wykład z cyklu historia gmachu Muzeum Archeologicznego w Krakowie: „Proces krakowski Ludwika Waryńskiego i towarzyszy (1880)”. ma.krakow.pl. [dostęp 2022-01-18].
- ↑ Maksymilian Machalski. internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2022-01-18].